Hressileg hvatning til gæsku og hjálpsemi

Sigrún Eldjárn
Sigurfljóð hjálpar öllum!
Mál og menning, 2016

Í sinni nýjustu bók, Sigurfljóð hjálpar öllum!, kynnir Sigrún Eldjárn til sögunnar spánnýja sögupersónu, eldhressa og hjálpsama ofurstelpu sem heitir Sigurfljóð. Telpan hefur ekki alltaf verið ofurhetja, alls ekki. Það er ekki fyrr en hún horfir á sjálfa sig í speglinum einn morguninn og sér og finnur að ekki aðeins hefur hún misst eina framtönn heldur hefur hún öll breyst – hún er orðin miklu, miklu sterkari, öflugri og fljótari en áður. Hún getur stokkið, hlaupið, flogið og meira að segja steypt sér í tvöfaldan kollhnís í loftinu.

Sagan um hana Sigurfljóð sver sig í ætt hefbundinna ofurhetjusagna að því leyti að boðskapurinn er ósköp góður og þegar hún hefur uppgötvað ofurkrafta sína er hún knúin áfram af þörf fyrir að bæta heiminn, laga samfélagsmein og hjálpa náunganum.

Sigurfljóð er í stuttu máli orðin ofurhetja og slíkar hetjur eiga sér nokkuð langa sögu. Samkvæmt því sem segir í bókinni Enter the Superheroes (2013) eftir Alex S. Romagnoli má rekja sögu ofurhetjunnar til myndasögunnar á tímum kreppunnar miklu í Bandaríkjunum. Það var fyrst þá, segir Romagnoli, sem slíkar sögur urðu virkilega vinsælar. Ástæðan var fyrst og fremst sú að ódýr dagblöð og myndasögur voru oft eina skemmtunin sem almenningur hafði efni á og allir – bæði ungir sem aldnir – virtust geta fundið eitthvað við sitt hæfi í ofurhetjusögum. Foreldrum þótti heldur ekki verra að nær undantekningarlaust höfðu sögurnar góðan boðskap fram að færa. Sagan um hana Sigurfljóð sver sig í ætt hefbundinna ofurhetjusagna að því leyti að boðskapurinn er ósköp góður og þegar hún hefur uppgötvað ofurkrafta sína er hún knúin áfram af þörf fyrir að bæta heiminn, laga samfélagsmein og hjálpa náunganum. Það sem er hins vegar óvanalegt við hana er að hún er bæði barn og kvenkyns. Innan barnabókmenntahefðarinnar, sérstaklega myndabókahefðarinnar, er þó nóg til af óhefðbundnum ofurhetjum — við Íslendingar getum meira að segja þakkað Björk Bjarkadóttur fyrir að sjá okkur fyrir ömmu ofurhetju og þess má líka geta að Kafteinn ofurbrók er enginn normal garpur.

Allir hamast við að hjálpa og þá gildir einu hvort um ræðir bálreiða býflugu, mædda mús, pissublauta englabossa eða galdranorn sem glímir við brotið kústskaft.

Þar sem Sigurfljóð uppgötvar ofurkrafta sína fyrir framan baðherbergisspegilinn hringar rautt baðhandklæðið sig um háls hennar og með nýfenginni ofursjón sér hún strák sem „slær prikinu sínu fast og reiðilega  í grindverkið“. Handviss um að honum líði ekki vel fer hún beint til stráksa og sannfærir hann um að þiggja hjálp sína svo honum líði betur. Saman ákveða þau að hjálpa öllum sem þess þurfa. Þau lenda svo  í klóm svipljótra og öskugrárra hrekkjusvína en tekst að fá þau til að lofa að „hætta að stríða og fara í staðinn að hjálpa“. Reiðilegt augnaráð og fúll munnsvipur víkur fyrir björtum augum og brosi og grá fötin verða bæði litrík og mynstruð. Allir hamast við að hjálpa og þá gildir einu hvort um ræðir bálreiða býflugu, mædda mús, pissublauta englabossa eða galdranorn sem glímir við brotið kústskaft. „Þau hjálpa öllum sem eru hjálparþurfi“. Þegar allt er fallið í ljúfa löð leggur Sigurfljóð við hlustir og heyrir að úti í heimi eru börn sem þarfnast hjálpar, „hún heyrir jörðin kalla á hjálp” og einsetur sér að hjálpa öllum. Ljóst er að lesendur geta hlakkað til að lesa meira um ævintýri Sigurfljóðar ofurhetju.

Aðdáendur Sigrúnar kannast fljótt við sig á síðum bókarinnar. Stíllinn, teikningarnar, strigaskórnir og myndir sem líta út fyrir að hafa teiknað sig sjálfar, svo áreynslulausar virðast þær vera. Eins og vanalega eru andlit sögupersóna sérlega tjáningarrík en mér hefur alltaf þótt gaman hvað Sigrúnu tekst með örfáum strikum að breyta svip og skapi persóna sinna. Mest er lagt í myndirnar af Sigurfljóð sem er með stór og skærblá augu en andlitsdrættirnir minna svolítið á söguhetjur í Manga-teiknimyndum án þess þó að vera jafn karkaterlausar og svo algengt er í slíkum bókum. Sigurfljóð er með sítt, ljóst og liðað hár sem virðist lifa sjálfstæðu lífi. Það smeygir sér og læðir út fyrir myndfletina og ljær síðunum mikið líf – hvort sem telpan er á hreyfingu eða ekki. Skikkja Sigurfljóðar – rauða baðhandklæðið – er einnig á stöðugri hreyfingu og fylgir hreyfingum telpunnar. Hreyfingar Sigurfljóðar eru sýndar með rauðum strikum, krúsídúllum og sveigjum. Rauðu sveigjurnar fylgja líka lesendum inn í söguna en á saursíðunum gefur að líta rúm Sigurfljóðar. Rúmið er galtómt fyrir utan samankuðlaða sængina en rauðar lykkjurnar gefa til kynna að einhver hafi stokkið upp úr rúminu og flogið inn í bókina. Á baksíðunni smá svo sjá hvernig rauðu lykkjurnar þeytast í burtu – út úr bókinni og sögunni og inn í ný ævintýri. Neðst standa krakkarnir úr sögunni og veifa.

Rauði ofurhetjuliturinn gengur eins og rauður þráður í gegnum alla bókina.

Sigurfljóð hjálpar öllum er feikilega skemmtileg og lífleg saga og bókin öll myndar eina heild, þ.e.a.s myndir, texti og allt umbrot hjálpast að við að koma sögunni til skila til lesenda og/eða áheyrenda. Rauði ofurhetjuliturinn gengur eins og rauður þráður í gegnum alla bókina. Kjölur bókarinnar er í þessum lit, skikkja og skór Sigurfljóðar sömuleiðis og hluti bókartitilsins, svo dæmi séu nefnd. Hreyfingar Sigurfljóðar eru, eins og áður sagði, gerðar augljósari með þessum sama lit og hið sama er að segja þegar Sigurfljóð skynjar eitthvað með nýfenginni ofursjón eða ofurheyrn – það er sýnt með fallega rauðum brotalínum. Texti og myndir fylgjast að, þ.e.a.s. það er samræmi á milli mynda og texta sem hjálpast að við að segja söguna alla. Dæmi um það er þegar Bogi ætlar að stinga Sigurfljóð af þegar þau fyrst hittast. „Bogi tekur á sprett“, segir í sögunni, fyrir neðan sést Bogi á harðahlaupum og síðan stendur: „Þá heyrist þytur í lofti“. Á næstu síðu má sjá fimm bogadregnar rauðar línur og fyrir neðan stendur Sigurfljóð. Með því að lesa saman mynd og texta er augljóst að Sigurfljóð hefur stokkið eða flogið upp í loft og síðan lent fyrir framan Boga. Þetta er þó alls ekki skýrt ef aðeins er rýnt í myndirnar eða textinn lesinn einn og sér.

Ofurhetjusagan um hana Sigurfljóð, litla telpu í röndóttum náttfötum með rautt handklæði um hálsinn, er sérlega hressileg hvatning til að vera bæði góður og hjálpsamur. Ekki veitir af að hamra á mikilvægi þess og ekki er verra þegar boðskapurinn er færður í svo glæsilegan og skemmtilegan búning. Ég vona að ég hafi túlkað síðustu síður bókarinnar rétt – að það sé von á fleiri ævintýrum um Sigurfljóð.

[fblike]