Brúðkaup – hin fullkomna manneskja

Ég fór í brúðkaup, laugardaginn 14. janúar 2016 hjá Guðlaugu og Arnari sem hófst með athöfn í Iðnó og síðan veislu í Tjarnarbíó. Þetta væri svo sem ekki í frásögu færandi nema vegna þess að ég þekkti brúðhjónin ekki neitt og var á staðnum þetta kvöld vegna þess að ég hafði fengið boð á dansverkið A guide to the perfect human eftir Gígju Jónsdóttur og og Guðrúnu Selmu Sigurjónsdóttur. Brúðkaupið sem ég var stödd í var sem sagt dansverk eða öllu heldur dansgjörningur þar sem fram fór raunverulegt brúðkaup og brúðkaupsveisla með áhorfendum.

Sýningin hófst á því að áhorfendur gengu saman saman yfir í Iðnó og fylgdust með athöfninni. Á eftir var boðið upp á drykk í anddyri Tjarnarbíó á meðan beðið var eftir að brúðhjónin færu í myndatöku, sem sagt allt eftir bókinni. Þar tóku veislustjórar, höfundar verksins, við stjórn. Þeir sýndu áhorfendum sem voru farnir að gruna að ekki væri allt með feldu hvað varðaði stöðu þeirra sem áhorfendur og að sýningin væri ekki öll þar sem hún væri séð, á kómískan hátt hvernig best væri að stilla sér upp fyrir myndtöku í veislunni. Þeir gáfu síðan nokkur önnur minniháttar ráð áður en brúðhjónin komu í hús og allir gengu í salinn.

Þegar í salinn var komið gaf allt í umgjörð gjörningsins til kynna að um venjulegt brúðkaup væri að ræða nema að áhorfendum var boðið að fylgjast með í áhorfendastúku. Uppsetning veislusalarins var með hefðbundnu sniði. Brúðhjónin og börn þeirra sátu í öndvegi og gestirnir við nokkur kringlótt fallega uppdekkuð borð. Veitingarnar voru bornar fram af mikilli kúnst af þjónum, dönsurum verksins, og veislustjórarnir leiddu viðburðinn áfram. Nákvæmar leiðbeiningar voru á prenti, bæði fyrir þá sem sátu í salnum og þá sem sátu upp á svölum, um hvernig skyldi hegða sér í borðhaldinu og hvernig bregðast skyldi við þeim atriðunum sem boðið var upp á.

Útsýnið yfir veislusalinn var gott úr áhorfendastúkunni þaðan sem áhorfendur gátu horft á veislugestina njóta veitinga og veiga. En ekki var allt sem sýndist því það leið ekki á löngu áður en öryggi mínu og annarra í stúkunni var ógnað vegna þess að veislugestum var miskunnarlaust vísað frá veisluborðunum og sendir upp í stúku fyrir minnstu misgjörðir hvað varðaði hegðun við borðhaldið. Sæti þeirra var síðan fyllt með saklausum áhorfendum sem komið höfðu sér vel fyrir í stúkunni. Allt í einu var fjórði veggur sýningarinnar rofinn, og þeir sem töldu sig vera áhorfendur að veislunni voru leiddir inn á sviðið, undir hita og birtu ljóskastaranna. Þegar farið var að ræða við sessunautana runnu síðan á mann tvær grímur því það voru í raun fáir eða engir veislugestir aðeins áhorfendur sem höfundarnir voru að spila með.

Upplifun áhorfandans af dansverkinu A guide to the perfect human má lýsa á tvennan hátt. Í fyrsta lagi var um sterka þátttöku upplifun að ræða þar sem áhorfandinn var á sviðinu og tók þátt í sýningunni sem veislugestur. Hann upplifði ljósin, nærveru sýnandanna, borðaði af veislumatnum sem í boði var og gat rætt við aðra veislugesti. Í öðru lagi var um hefðbundna danssýningu að ræða, áhorfandinn sat út í sal og horfði á veisluna utan frá. Þeir voru áhorfendur að veislunni sjálfri, fylgdust með vel útfærðum tilburðum þjónanna þegar þeir unnu sín störf (hér voru á ferðinni nemendur úr sviðslistadeild LH‘I) og dáðust að undurfögrum myndum eða atriðum sem birtust aftast á sviðinu á bak við brúðhjónin.

Það gerist æ oftar í sýningum ekki síst danssýningum að fjórði veggurinn, skilin á milli sýnenda og áhorfenda, sé rofinn eða er að minnsta kosti óskýr. Þá getur áhorfandinn átt von á að lenda inn í framvindu verksins oftast að sér forspurðum. Þetta kallar á umræðu um stöðu áhorfandans í leikhúsinu, vald hans til athafna og sambandið á milli listamannanna og þeirra sem komnir eru til að njóta listarinnar. Það er ljóst að áhorfendur þurfa að skoða stöðu sína, val og vald, þegar samningur sem verið hefur um langt skeið um notkun leikhúsarýmisins, rými sýnandans og rými áhorfandans er brotinn. Þarf áhorfandinn að læra að segja „nei“ þegar farið er yfir á hans rými eða þarf listamaðurinn að fá „já“ frá áhorfandanum að hann megi fara inn á hans persónulega rými. Hvað langt getur listamaðurinn gengið í að ögra áhorfandanum.

Það er ekki hefð í íslensku leikhúsi að ganga út af sýningum. Þeir sem mæta í leikhús hafa að öllu jöfnu skuldbundið sig til þess að taka því sem að höndum ber. Það er líka öllu jöfnu ekkert mál því að áhorfendur vita nokkurn vegin við hverju er að búast. Um leið og listamenn ýta út römmum listformsins opnast fyrir nýjar víddir í upplifun áhorfandans. Þetta er spennandi þróun en líka umhugsunarverð því hún krefst þess að áhorfandinn öðlist vald til að velja hvað við hann er gert.

A guide to the perfect human er forvitnilegt verk þar sem höfundar gefa áhorfendum tækifæri á að skyggnast inn í eina af mikilvægustu stundum lífs fólks, brúðkaupsveislu. Áhorfendur fengu að upplifa vandæðaganginn sem fylgir því þegar ólíkir hópar hittust og eiga að gleðjast saman. Hlutverk veislustjórans var tekið fyrir en í þessu tilfelli hugsuðu þeir mestu um að eigið skinn og að koma sjálfum sér á framfæri. Skemmtiatriði voru á sýnum staða án þess að þau fengju mikið vægi. En þó að veisla væri forvitnileg þá var hún full endasleppt. Brúðhjónin fengu nánast enga athygli allt kvöldið á meðan veislustjórarnir létu móðinn mása. Atriðin sem birtust aftast á sviðinu sem voru full mörg fengu hurfu í bakgrunninn en voru aftur á móti ótrúlega falleg og gáfu sterka mynd að þeim fullkomleika sem leitað er eftir í lífinu. Hin fullkomna fjölskyldumynd, smábarn á dökkri gæru, ófrísk kona fallega uppstillt og svo hin fullkomna eining karls og konu í einum líkama. Allar voru þessar myndir áhrifamiklar. Dansatriði þjónanna voru ekki síður spennandi og vel útfærð.

Tímastjórnun veislunnar var ábótavant. Veislan var auglýst frá 19:00 21:30 en var ekki búin fyrr en um klukkan 10:45. – Atriðin full mörg, veislustjórarnir héldu ekki nógu vel á spöðunum fyrir áhorfanda sem helgar ákveðinn tíma því að fara á sýningu þá er sá tími sem hann er fastur í aðstöðu sem hann vill ekki vera í pirringshvati því hugurinn er kominn heim til barna sem bíða eða annarra þeirra verka sem tíminn eftir sýningu hafði verið helgaður. Miðað við það efni sem boðið var upp á þá hefði verið betra að verkið hefði aðeins verið tveir og hálfur tími. Það vantaði meiri drifkraft í framvindu verksins, stjórnun veislunnar þannig að alltaf væri eitthvað um að vera. Það sem um brúðkaup var að ræða hefði líka mátt færa athyglina aðeins frá veislustjórunum á brúðhjónin. Þau eru jú aðalnúmerið í brúðkaupum. Það getur líka vissulega verið einn þáttur í venjulegri brúðkaupsveislu að veislustjórnin er ekki nægilega styrk. En það kom ekki vel út í verkinu. Endir verksins var líka veikur því eftir að hafa setið lengi í veislunni var dansaður brúðarvalsinn en í staðinn fyrir að slegið yrði upp balli í stutta stunda þar áhorfendur væru hvattir til að taka þátt þá héldu brúðhjónin inn í nóttina í áframhaldandi gleðskap á meðan veislugestir/áhorfendurnir laumuðu sér út og heim.

Á heildina litið var A guide to the perfect human áhugavert verk og kom manni á óvart. Það var samt erfitt að átta sig á því hvað höfundarnir voru að fara með verkinu. Það var meðal annars óljós tenging á milli kynningarefnisins og þess sem fram fór á sviðinu. Atriðin sem bak við brúðhjónin voru áhugaverð en fengu ekki næga athygli. Myndirnar sem gefnar voru upp af smábarni á svartri gæru, hin fjölskylda, hin fullkomna ófríska kona og að lokum hin fullkomna eining karla og konu. Það má færa fyrir því rök að upplifunin af verkinu hefði verið sterkari ef áhorfendur hafðu vitað hvað í vændum var.

[fblike]