Þegar þokunni léttir

[cs_text text_align=”none”]
Sjón
gráspörvar og ígulker
JPV, 2015
Í gráspörvum og ígulkerjum leitast Sjón við að afmá mörkin milli þess sem dags daglega myndi kallast ósamræmanlegar hugmyndir: líf og dauði; hið innra og ytra; hið veraldlega og andlega; hversdagur og goðsögn; draumur og vaka. Bókin byrjar á ljóðinu „(hólavallagarður)“ en þar lýsir ljóðmælandi draumi sínum þar sem hann stendur við „hliðið á suðausturhorni kirkjugarðsveggsins“, „berfættur á náttfötunum“ og horfir „inn í dimman kirkjugarðinn“. Markverður er endirinn á ljóðinu þar sem mælandi tjáir lesanda: „nýverið tók mig að renna í grun að ég hafi ekki vaknað – ég standi þar enn.“

Lykillinn sem lesanda er réttur að verkinu er boginn. Hann er ekki ónýtur því hann opnar enn dyr, nema það er óvíst hvort það séu dyr sem leiða til skilnings eða glundroða, óvíst hvort rödd bókarinnar sé stödd í draumi eða veruleika.

Mörkum milli svefns og vöku er eytt þar sem sá sem mælir hefur efasemdir hvort heimsmynd hans (okkar) sé á rökum reist eða hvort hún byggi á þeirri (ó)reglu sem kemur á óvæntum fundum saumavéla og regnhlífa á skurðborðum. Þrjú ljóð bókarinnar fjalla þannig sérstaklega um drauma og eiga það sameiginlegt að vera þau einu sem eru í fyrstu persónu, og þar af leiðandi mælskufræðilega nær höfundi. Opnunarljóðið flöktir á mærum óra og veruleika, ljóðið „(landsbókasafn)“ íhugar boðleiðir þekkingarinnar og „(reykjavíkurhöfn)“ tekur aftur fyrir bilið milli draums og vöku, nema í stað efans er þar komin staðfesting á vökuástandinu: „það fyllir mig súrrealískri sælu að vita að það er veruleiki en ekki draumur […]“, segir ljóðmælandi.

Er þá höfundur að hæðast að þessum ljóðum, að veikja merkingu þeirra, eða er hann að skilja sundur mörkin milli jarðlífs og draums?
Athyglisverð er notkun Sjóns á svigum í þessum ljóðum. Praktískt eru svigar notaðir fyrir einhvers konar innskot, eitthvað utanaðkomandi, sem skiptir ekki jafnmiklu máli og meginmálið – eitthvað sem má hlaupa yfir. Eins er hægt að hugsa þá sem svo að undið sé upp á merkingu þess sem sett er í svigann, líkt og þegar upphrópunarmerki innan sviga eru notuð í háði. Er þá höfundur að hæðast að þessum ljóðum, að veikja merkingu þeirra, eða er hann að skilja sundur mörkin milli jarðlífs og draums?

Að því spurðu – en ósvöruðu – má taka fram annað atriði sem snertir týpógrafíu bókarinnar, en það er að hún er eingöngu skrifuð með lágstöfum. Titlar eru ritaðir með lágstöfum og að sama skapi allur texti, hvort sem hann er í upphafi, miðju eða enda setningar. Þessir aðferð vekur upp hugrenningar hvort ásetningurinn sé fagurfræðilegur eða hvort einhver stærri hugsun hvíli að baki. Er Sjón kannski í uppreisn gegn málfræðinni?

Í gráspörvum og ígulkerjum dansar ljóðmælandi á línu sem skilur að veraldlega upplifun og þá sem lúrir handanvið. Strangt til orða tekið mætti telja að það séu ekki sértæk dæmi á borð við vöku og draum, eða aðrar andstæður á borð við jarðlífið eða handanlífið sem liggja undir grun, heldur séu það þekkingarkerfi mannsins eins og þau leggja sig – meðal annars tungumálið. Stöðluð þekking. Almenn þekking. Rökleg þekking. Hvaðan hún kemur og hvernig henni er beitt. Hverju maður trúir og byggir heimsmynd sína úr.

Sjón virðist hamra á því að skilin milli almennrar skynsemi og dulspeki (exóteríkur og esóteríkur) séu ekki afdráttarlaus heldur fljótandi og loðin. Honum er tíðrætt um bækur og hvað þær hafa að geyma. Ljóðmælandi gleymir sér á landsbókasafninu og ver dögunum í endalausri leit í spjaldskránum í stað þess að lesa bækurnar sjálfar. „erindið á safnið gleymdist þegar ég hóf leitina.“ Hann flettir „fram og til baka, þvers og kruss, [fer] upp og niður eftir skúffunum, skáp úr skáp“ og drekkur í sig bókfræði í stað bóka. „það eru undur að kúpan hafi ekki brostið, að ég héldi vitinu“. Til er þekking, og svo er til þekking, virðist hann vera að segja, sem kallar á spurninguna: hvers virði er sú sem hann gekk með út af safninu?

Spjaldskrárnar á safninu eru dæmigerðar fyrir aðskilnaðarflokkunarfræði þeirrar þekkingar sem við teljum sjálfsagða eftir innrætingu upplýsingarinnar en hentar víst vísindamönnum betur en skáldum. Sjón særir fram þá daga þegar ekki var enn búið að girða af hugsunina og talar um þá tíð þegar „við enn heyrðum krúnk í hvítum hröfnum“, „áður en við týndum marbendlinum og hvaleyjunni“ á „meðan við enn þögðum um náttúru einhyrningsins“, þegar þekkingin hafði ekki reist hugsuninni skorður. Skáld bræða saman og kveikja líf, vísindamenn bása af og kryfja.

Sjón beitir þeirri kenningu sem hann virðist setja fram í fyrsta hluta, að ekki sé allur galdur úr veröldinni.
Bókin er í fjórum hlutum. Hún hefst á draumi og hugvekju um stöðu og samsetningu þekkingarinnar, svo tekur við kafli sem kallast danse grotesque. Tröllvaxin kona finnst látin og ljóðmælandi gerir lesanda samsekan sér um að vekja hana aftur til lífs, með orðinu „við“ – hvílíkur er kraftur orða. Sjón beitir þeirri kenningu sem hann virðist setja fram í fyrsta hluta, að ekki sé allur galdur úr veröldinni. danse grotesque er jafnvel meira í ætt við galdraþulu en ljóð, byggir á endurtekningu, talnaspeki og helgisiðum; og nýtir sér aðferðir konkretljóðsins til þess að leysa upp formið og færa stafina úr stað líkt og þeir öðlist sjálfstætt líf við yrðinguna – dansi á beinhvítri örkinni.

Í þriðja hluta er tilveran aftur á móti gerð skiljanleg með því að snúa almennri skynsemi á rönguna, „framtennur vaxa á fjallbrúnum / í yfirgefnum þinghúsum“ og linditrén vaxa „með sérstöku leyfi yfirvalda“. Loks er kverinu lokað með draumkvæði. Formið, líkt og goðafræði Sjóns, á sér engin upptök og því síður endi. Við förum öll í hringi, það er aðeins afstaða okkar sem breytist – og ekki endilega til batnaðar.

gráspörvum og ígulkerjum verður seint gerð viðunandi skil í litlum bókadómi sem þessum því hún spannar ómælanlegar víddir hugsunarinnar en titill bókarinnar, gráspörvar og ígulker, gefur tilvonandi lesendum hennar ádrátt um innihaldið. Sjón sagði fyrir skömmu, í viðtali í Víðsjá, að „ljóðið [væri] bara eins og einhver gráspörvi eða ígulker, en í titlinum [væri] líka verið að reyna að skoða allt sem þar er á milli“.

Að skýringum höfundar slepptum er forvitnilegt að huga að öðrum merkingarmöguleikum titilsins. Spörfuglinn er góður söngfugl með flókið raddhylki en ígulkerið heilalaust og gaddaklætt skrápdýr fullt af meltingar- og æxlunarfærum.

Höfum við hér bandamenn af bestu sort, eða illsamræmanlegar skepnur hvora úr sinni átt? Til þess að fá úr því skorið er gagnlegt að rýna í kápu bókarinnar. Þar gefur að líta myndskreytingu sem slær gráspörvanum og ígulkerinu saman í eina hringlaga heild sem vekur upp hugrenningar hvort hér sé um að ræða sameiningu þess háfleyga og þess sem hvílir í djúpunum; hvort taugaendum ígulkersins, maríneruðum í glori og greddu, sé ljáð fögur söngrödd spörfuglsins eða hvort hér sé hvorki fugl né fiskur? Þetta kann að virðast ögn kynleg lýsing og hrottaleg, en Sjón er með réttu skáld „undurs, hryllings og ógna“, sem treystir á „auðlindir óreiðunnar“, líkt og Guðni Elísson hefur bent á.[1]

Í einu af styttri ljóðum bókarinnar segir: „það vill henda í ljóðum / að þegar þokunni léttir / taki hún með sér fjallið“. Þessi orð eru að mörgu leyti lýsandi fyrir það sem á sér stað þegar Sjón yrkir. Þau fjöll sem marka sjóndeildarhring okkar daglegu tilveru hverfa í hvítri þoku þegar við lesum Sjón og það er alls óvíst hvort þau standi þar enn að lestri loknum.

[line]

[1]Guðni Elísson, „Við ysta myrkur. Forboðnir listar í ljóðum eftir Sjón“ Ritið 2/2011, bls. 67-84, hér bls. 67, 71.[/cs_text]

Um höfundinn
Kjartan Már Ómarsson

Kjartan Már Ómarsson

Kjartan Már Ómarsson er með MA gráðu í bókmenntafræði. Hann er stundakennari við íslensku- og menningardeild HÍ þar sem hann kennir jöfnum höndum í bókmennta- og kvikmyndafræði.

[cs_text text_align=”none”][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3