Lífið heldur áfram – líka eftir heimsendi

Hildur Knútsdóttir
Vetrarhörkur
JPV, 2016

Vetrarhörkur er framhald dystópíunnar Vetrarfrí sem kom út fyrir rétt um ári. Titill fyrri bókarinnar er fremur sakleysislegur, enda vetrarfrí hreint út sagt frábær tími árs í lífi bugaðra kennara og unglinga. Kápa Vetrarfrís gefur þó ekki til kynna krúttlega frásögn í anda ritgerða á borð við „Það sem ég gerði í vetrarfríinu mínu”. Ógreinilegar mannverur eigra þar um, aleinar og varnarlausar, en viðbjóðsleg græn augu lóma yfir þeim. Þetta veit ekki á neitt gott en það má þó vona. Þegar lesandinn hins vegar tekur upp Vetrarhörkur, og er reynslunni ríkari af lestri Vetrarfrís, veit hann mætavel að augun ógeðslegu, sem prýða báðar bókakápurnar, má alls ekki misskilja sem augu góðhjartaðs krókódíls og þaðan af síður að sjórinn, báturinn og eyjan sem rís úr sjónum tákni einhverja sælu – nema mögulega þá hrollvekjandi sælutilfinningu sem felst í því að láta hræða sig.

Vetrarhörkur hefjast um sama leyti og fyrri bókinni lýkur og þó svo það sé vel gerlegt að skilja og njóta bókarinnar einnar og sér mæli ég eindregið með því að lesendur spæni í sig fyrri bókina áður en þeir ráðast á þá nýútgefnu. Bergljót, 16 ára Hagskælingur, er á sama stað og í lok Vetrarfrís, Vestmannaeyjum, þar sem hún, faðir hennar og dágóður hópur fólks hefur leitað skjóls fyrir ógeðfelldu geimverunum sem hafa yfirtekið landið og drepið og étið allt og alla sem á vegi þeirra hafa orðið. Fólkið í Eyjum óttast réttilega að vera næst á matseðlinum og þótt Bergljót hafi í fyrstu verið fegin að komast í skjól áttar hún sig á því að hið versta ekki alls ekki endilega yfirstaðið auk þess sem Bragi, yngri bróðir hennar, er enn týndur uppi á meginlandinu og pabbi – sem fór upp á land að leita hans – er ekki kominn til baka. Hún er hins vegar löngu búin að gefa upp vonina um að finna móður sína á lífi.

Fólkið í Eyjum óttast réttilega að vera næst á matseðlinum og þótt Bergljót hafi í fyrstu verið fegin að komast í skjól áttar hún sig á því að hið versta ekki alls ekki endilega yfirstaðið

Bergljót fær kökk í hálsinn í hvert sinn sem hún hugsar til Braga yngri bróður síns og þótt hún hafi heyrt rödd hans í talstöð, heyrt hann segjast ætla að koma til þeirra, getur hún ekki annað en óttast að “þeir” hafi náð honum. Svo slæmt er það þó ekki. Bragi er á lífi en í upphafi bókar er hann aleinn á ferð, staðráðinn í að komast til systur sinnar og föður. Sú áætlun gengur ekki eftir en hann er þá tekinn inn í hóp eftirlifenda sem hefur hreiðrað um sig í Þórsmörk þar sem þeir fela sig fyrir skrímslunum. Innan hópanna tveggja, annars vegar í Eyjum og hins vegar í Þórsmörk, eru innbyrðis deilur um hvað sé ráðlegast að gera, þ.e. halda áfram að fela sig eða ráðast gegn skrímslunum. Hnútur er þó rekinn á þær deilur þegar hóparnir eru hvor um sig svældir út og hefst þá æsileg barátta aðalsöguhetjanna upp á líf og dauða. Satt best að segja er frásögnin alveg nógu ógnvekjandi fyrir en um tæplega miðja bók þurfti bókarýnir, sem sat einn og las seint um kvöld, að sækja sér sofandi smábarn og hafa sér við hlið til að þora að halda áfram að lesa.

Sagan fjallar um saklaus fórnarlömb innrásarhers sem vita ekki hverjir hafa ráðist á þau eða hvers vegna, fórnarlömb sem upplifa ofbeldi, dauða, ótta og sársauka.

Vetrarhörkur er dystópía, saga sem gerist um og eftir heimsendi en einfalt er að túlka innrás geimveranna til landsins sem endalok þess lífs sem við þekkjum. Lífið heldur samt áfram, líka eftir heimsendi. Söguhetjur gefast ekki upp fyrir innrásarhernum og Bergljót og Bragi berjast með kjafti og klóm fyrir lífi sínu og þeirra sem standa þeim næst. En það er ansi erfitt að komast af í heimi þar sem ekkert gengur þér í hag og systkinin verða að þroskast ansi hratt og læra erfiðari lexíur en unglingar eiga alla jafna að venjast. Mitt í öllu þessu þarf svo enn að takast á við samskiptin við foreldrana, vinina og ástina.

Vetrarhörkur er langt í frá raunsæ saga en eins og svo margar sögur sem tilheyra fantasíugreininni endurspeglar hún samtíma okkar og fær lesendur til að víkka sjóndeildarhringinn. Sagan fjallar um saklaus fórnarlömb innrásarhers sem vita ekki hverjir hafa ráðist á þau eða hvers vegna, fórnarlömb sem upplifa ofbeldi, dauða, ótta og sársauka. Söguhetjur vita ekki hverjar fyrirætlanir geimveranna eru eða hvort og hvenær þær muni yfirgefa landið. Hafa þær ráðist á önnur lönd? Hvers vegna kemur enginn Íslendingum til hjálpar? Þessar vangaveltur og spurningar má yfirfæra á alltof mörg lönd og alltof margt fólk um heim allan. Hildur Knútsdóttir er flinkur penni og lætur vel að skrifa fantasíur, eins og hún hefur nú sýnt fram á með Vetrartvíleiknum og bókinni Spádómnum sem kom út árið 2012. Hún er þó ekki síður fær í að fjalla á nærgætinn og sannfærandi hátt um tilfinningar ungs fólks sem og að fjalla – leynt og ljóst – um áleitin samfélagsleg málefni.

[fblike]