Eigi víkja!

[container]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

Oft verður þess vart að þjóðmálaumræða hér á landi er yfirborðsleg, slagorðakennd og staglsöm. Ástæðurnar eru margar. Nefna má einsleitni á flestum sviðum, menntunarskort nema í mjög tæknilegri merkingu, nálægð umræðunnar við skotgrafahernaðinn við Austurvöll, aga- og hefðarleysi og loks þann vettvang sem umræðan er þreytt á. Hér fer hún einkum fram í ljósvaka- og samfélagsmiðlum eða dagblöðum og veitir ekkert af þessu tækifæri til „langra“ eða „djúpra“ hugsana. Mikið skortir á hinn bóginn á að samfélagsmál séu brotin til mergjar í ítarlegum tímaritsgreinum og ritgerðaformið — „tilraunin“ eða „esseyjan“ — hefur átt hér erfitt uppdráttar og fremur verið ástundað í menningar- en samfélagsumræðu. Þá eru svokallaðar „umræðubækur“ sjaldséðar hér. Þó má nefna brautryðjandaverk Harðar Bergmann um umbúðasamfélagið og fleira og síðar rit Einars Más Jónssonar Bréf til Maríu (2007) og Örlagaborgina (2012). Bestu Hrun-bækurnar er líka mögulegt að flokka sem umræðubækur. Flestar þeirra eru þó nær blaðamennsku en svo.

Nú í vor kom síðan út rit sem vakti von um að fram væri komin raunveruleg umræðubók á sviði Evrópumálsins umdeilda enda er slíkt fyrirheiti gefið í undirtitli sem líta má á sem innihaldslýsingu af hálfu framleiðenda, höfundar og útgefanda og þó einkum í lokaorðum bókarinnar. Hér er um að ræða ritverkið Eigi víkja; Umræðurit um íslenska þjóðvitund, þjóðerniskennd og þjóðhyggju forsendur og mótun (Reykjavík: Bókaútgáfan Hólar 2013. 304 bls.).  Bók sinni lýkur höfundurinn, Jón Sigurðsson fyrrum seðlabankastjóri og formaður Framsóknarflokksins á nokkrum orðum „til skýringar“. Þar kemur fram þessi staðarákvörðun höfundarins eða játning sem vart er mögulegt að skilja nema sem tilvísun til ESB-umræðunnar:

,,Það kemur greinilega fram á þessum blöðum að ég aðhyllist hófsama frjálshuga þjóðhyggju en óttast þjóðernisofstæki, einangrun og þjóðahatur. Ég hef sannfæringu og trú á því að fullvalda þjóðríki smáþjóðar hefur áfram sístæð og sístæðileg hlutverk, en ég geri mér ljóst að almenn þróun og kreppa þjóðríkisins setja okkur kosti; völin er flókin og kvölin eftir því.“ (bls 304).

Hér hefur vissulega verið gefið í skyn að Eigi víkja hafi tæplega svarað þeim vætningum sem þessar „umbúðir“ bókarinnar vöktu hjá mér og það má til sanns vegar færa. Þar er þó einkum við efnistökin að sakast. Í löngu máli grefst höfundur fyrir um rætur þjóðarinnar sem fyrirbæris, hugtaks eða hugmyndar og þeirra kennda sem þjóðin vekur, þjóðvitundarinnar, þjóðerniskenndarinnar, þjóðhyggjunnar, þjóðrembunnar og þjóðernisofstækisins. Hér er sjónarhorn höfundar bæði alþjóðlegt og spannar langt aftur í aldir og sér-íslenskt en í síðari hluta bókarinnar rekur hann uppruna íslenskrar þjóðvitundar, þjóðbyggingar, sjálfstæðisbaráttu og ríkismyndunar. Hér eru efnistökin ekki síst í íslenska hlutanum hefðbundin, almenn og sæta litlum tíðindum. Loks í „Samantek og eftirmála“ (bls. 249–281) tekur höfundurinn að gera markvissa grein fyrir trú sinni á framtíð fullvalda þjóðríkis og þá völ og kvöl sem borgarar í þeim, t.d. hér á landi, búa við á tímum vaxandi Evrópusamruna.

Í þessum kafla velur höfundur ekki að fara einfalda leið og boða annað tveggja afdráttarlausa Já- eða Nei-línu. Þvert á móti bregður hann upp svipmynd af yfirstandandi kreppu þjóðríkisins, glímu Evrópuríkja við hana, vanda Evrópusambandsins í nýafstaðinni(?) fjármálakreppu og óvissa framtíð þess. Af orðum hans má ráða að hann telji holla þjóðhyggju fráleitt standa í vegi fyrir aðild að ESB sem og að þjóðríkið geti dafnað innan þess eigi síður en utan. Það hefði verið ólíkt áhugaverðara að lesa ítarlegri ígrundun manns með reynslu og sýn Jóns Sigurðssonar um þessi mál en enn eina samantektina um Baldvin Einarsson, Fjölnis-menn, Jón forseta og aldamótamennina með fullri virðingu fyrir framlagi þeirra. Eigi víkja bætir bara engu við þá mynd sem við þegar höfum af sjálfstæðisbaráttunni á 19. öld og í upphafi þeirrar 20. — Nú er aftur á móti „háð annað stríð“ með nýjar átakalínur sem er svo miklu, miklu mikilvægara að brjóta til mergjar með skynsamlegum rökum á borð við þau sem Jón Sigurðsson dregur fram í bók sinni í stað elgsins sem almennt er vaðinn í Evrópumálinu allt frá fésbók til hins háa Alþingis.

Það er þó ofmælt að Jón Sigurðsson beri aðeins fram sama graut í sömu skál og vant er í söguyfirliti sínu. Víða kryddar hann með eigin túlkunum og viðhorfum. Því er áhugavert að greina örlítið nánar hver þau viðhorf eru sem liggja til grundvallar í Eigi víkja. Líta má svo á að þar sé haldið fram húmanískri þjóð(gildis)hyggju með slagsíðu í átt að kirkjulegum, nánar til tekið evangelísk-lútherskum húmanisma. Þetta kemur t.d. fram þar sem höfundur ítrekar grundvallarviðhorf þjóðhyggjumanna en í þann flokk skipar hann sér eins og að framan segir:

,,Þjóðin er eðlileg og nauðsynleg heild og eining í mannlífinu. Þjóðin er sjálfbært mannfélag. Þjóðin er ásköpuð og samkvæm ráðsályktun Drottins; þeir þjóðhyggjumenn, sem ekki vilja skírskota til Drottins, vísa hér til náttúrulögmála í staðinn.“ (bls. 260 sjá og bls. 253).

Nú ætlar höfundur ritinu vissulega ekki að vera fræðilegs eðlis (bls. 304) og það er það heldur ekki. Til þess boðar það of litlar nýjungar í hinni efnislegu umfjöllun sem þar á sér stað, er tæplega nægilega afmarkað, er á köflum of ágripskennt og „retorískt“ og tilvísanir þess til heimilda allt of stopular. Þetta þarf ekki að vera sérstakur ljóður á umræðuriti og verður því lítt fengist við þessi atriði hér. Þó er freistandi að staldra við örfáa þætti sem líta má á sem fræðilegs eðlis og standa næst fræðasviði þessa lesanda.

Í umræðu um Icesave-málið og viðbrögðum þjóðarinnar við því segir höfundur:

,,Ef það er eitthvað en evangelísk-lúthersk kirkja hefur kennt söfnuðum sínum hvarvetna, þá er það þetta: Það þýðir ekkert að skrifta eða biðja endalaust fyrirgefningar. Guð hjálpar þeim sem hjálpar sér sjálfur og þeim sem hjálpast að. Þið berið ábyrgð á sjálfum ykkur, fjölskyldum ykkar og samfélagi … Verið vinnusöm, ábyrg, heiðarleg, áreiðanleg, samviskusöm.“ (bls. 266).

Deila má um hvort þetta sé hittin eða hnittin lýsing á kenningu lútherskrar kirkju eða ekki. Að minnsta kosti virðist lítið rúm fyrir hinar sér-lúthersku áherslur á fyrirgefninguna, réttlætinguna, náðina og trúna (sola gratia og sola fide) en á þeim hvílir félagsleg siðfræði lútherskrar kirkju ekki síður en kenning hennar á öðrum sviðum. Lýsingin hér að ofan minnir mjög á túlkun Max Webers (1864–1920) á áhrifum kalvínismans.

Víða er vikið að áhrifum N.F.S. Grundtvigs (1783–1872) á mótun þjóðar og þjóðkirkju hér á landi. Líklegt er að áhrif hans hafi verið vanmetin bæði í kirkjulegum og félags- og menningarlegum efnum hér. Þó er vert að halda því til haga að lýðræðisþróun í íslensku þjóðkirkjunni náði fráleitt eins langt og Grundtvig vildi og raun varð á í Danmörku. Því virðist Jón Sigurðsson gera of mikið úr sér-grundtvigskum áhrifum á þjóðkirkjunar hér um aldamótin 1900. Á svipaðan hátt má deila um mótunaráhrif Þórhalls Bjarnarsonar (1855–1916) á íslensku þjóðkirkjuna á fyrsta skeiði hennar (bls. 232). Þar ber miklu frekar að líta til manna eins og Þórarins Böðvarssonar (1825–1895) í Görðum á Álftanesi. Áhrif Þórhalls komu miklu frekar fram á öðrum sviðum þjóðbyggingarinnar en hinu sérkirkjulega.

Það er rétt sem fram kemur í Eigi víkja að kirkjan gegndi þýðingarmiklu hlutverki í sjálfstæðisbaráttunni og þjóðbyggingunni ekki síst á fyrri hluta hennar (19. öld) (sjá m.a. bls. 225–6). Þetta var að vonum þar sem kirkjan var veigamesti þátturinn í innviðum samfélagsins á þessum tíma og gegndi auk hlutverka sinna sem kirkju hlutverkum sem mennta- og félagsmálakerfið gegna nú. Þá voru prestar lunginn úr mennta- og embættismannastétt í samfélagi, enn skorti borgara og aðrar þéttbýlisstéttir og „intellígentíu“ að frátöldum Hafnarstúdentum. Þessi félagslega staða kirkjunnar og prestanna skýrir væntanlega að verulegu leyti áhrif hennar á þessu sviði jafnvel í ríkari mæli en fagnaðarerindi Krists fremur en kirkjunnar um „kærleika, jöfnuð, samstöðu og sameðli allra manna“ (bls. 59). Löngum lagði kirkjan þvert á móti áherslu á misjafnan rétt fólks eftir stétt þess og stöðu í samfélaginu sem því bar að beygja sig fyrir í hlýðni og undirgefni. Kirkjan átti (því miður) að því leyti ágæta samleið með flestum leiðtogum okkar í þjóðfrelsisbaráttunni sem höfðu lítinn áhuga á mannréttindum, félagslegum framförum, bættum rétti og hag þeirra sem ekki stóðu fyrir búi ( bls. 239–240). Þá ber þess að gæta að á sama tíma og kirkjan gegndi hinu mikilvæga hlutverki sínu í þjóðbyggingunni var hún að mörgu leyti að einangrast í samfélaginu og tapa áhrifum sínum jafnvel svo að ýmsum þótti hún vera að hafna „úti á þekju þjóðlífsins“.  Tími þjóðfrelsisbaráttunnar var því ekki sami endurnýjunartími á sviði kirkjumála (sjá bls. 226) og gerðist víða annars staðar á sama tíma nema þá þegar litið er til hinnar stofnunarlegu hliðar í þröngri merkingu með tilkomu sóknarnefnda og aukinni þátttöku safnaða í vali á prestum. Samband kirkju og þjóðmála á tímum sjálfstæðisbaráttunnar er því mun flóknara en Jón Sigurðsson lætur að liggja í bók sinni. — Það er leitt fyrir guðfræðing að þurfa að draga upp „dekkri“ mynd en hann en gæta verður raunsæis í kirkjusögunni ekki síður en öðrum fræðigreinum!

Eigi víkja er gefin út af smáu forlagi og lýtur því um sumt sömu lögmálum og rit sem höfundar gefa út sjálfir. Þannig skortir ritrýni og ritstjórn sem leitt gæti til styttinga, hnitmiðunar og sniðið af vissar endurtekningar. Þá hefði þurft að samræma tilvísanir til heimilda sem stundum líkjast lauslegum minnispunktum þar sem aðeins er getið fornafns höfundar ásamt ártali og stundum blaðsíðutali. Slíkt þætti losaralegt, t.d. í námsritgerðum.

Loks skal drepið á atriði sem ekki á aðeins við það rit sem hér um ræðir. Því fylgir (karla-)nafnaskrá en engin skrá um atriðisorð. Vel getur verið að nafnaskrá þjóni tilgangi. Við nútímarannsóknir og  umræður allar mundi í flestum tilvikum muna meira um atriðisorðaskrá. Vissulega er flóknara að taka saman slíka skrá en útgefendur fræði- og umræðurita ættu að keppa að slíku í framtíðinni. Karlalógían hefur vikið fyrir þematískari efnistökum

— — —

Hvað sem segja ber um Eigi víkja er eitt ljóst. Bókin ætti að vera skyldulesning í stjórnmálaskóla Framsóknarflokksins sem og fyrir næst-næsta eftirmann höfundarins á formannsstóli flokksins. Núverandi forsætiráðherra skal vissulega ekki vændur um „þjóðernisofstæki“ því síður „þjóðahatur“. Þá þjóðhyggju sem hann stendur fyrir virðist á hinn bóginn skorta mikið á þá opnun og „dynamík“ sem Jón Sigurðsson boðar í bók sinni og er því líkleg til að leiða til „einangrunar“ svo leikið sé með orð út eftirmálanum.

[/container]


Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3