Hvað er heilagt?

Ég trúi því að ekkert sé svo heilagt að ekki megi setja spurningamerki við það.  Lýðræði?  Upplýsing?  Vísindi?  Þó ég setji spurningamerki við hugtökin þá þýðir það ekki að ég afskrifi þau heldur er ég að íhuga merkingu og gildi þeirra í menningunni.  Á páskadag hélt biskup Íslands ræðu þar sem hann fagnaði upprisu Krists frá dauðum.  Þar talaði hann gegn því andófi sem kirkjan hefur mætt af hálfu trúleysingja og annarra andstæðinga Þjóðkirkjunnar.  „Kristin trú er ekki skoðanir eða álit á hinu og þessu sem helst fangar hug þeirra sem hugsa og skrafa, blogga og blaðra hverju sinni.“  Ég skil þessi orð þannig að kristin trú felist ekki í rökræðum og samræðum á hinum ýmsum miðlum heldur óskar kirkjan eftir algjöru samþykki þeirra sem inn í hana ganga.  Ég andmæli því að Þjóðkirkjan sé svo heilög stofnun að þjóðin megi ekki spyrja um gildi hennar.  Ég verð vör við sífellt fleiri Íslendinga sem ræða sín á milli um stöðu kirkjunnar í samfélaginu og ég fagna þessari þróun.

Í páskaræðunni lýsti biskup skírnarathöfn þar sem fjölskylda og vinir voru samankomin, umvafin trú og kærleika.  „Engan trúnaðarbrest milli kirkju og þjóðar var þar að merkja, þó því sé skefjalaust haldið að manni að hann sé ómótmælanleg staðreynd“.  Ein slík ómótmælanleg staðreynd er sá fjöldi barna sem er skírður í Þjóðkirkjunni, en þeim fer stöðugt fækkandi.  Á seinustu fimm árum voru það einungis 69,2% barna en fjöldinn hefur lækkað um 20% frá því fyrir 16-20 árum síðan samkvæmt tölum Þjóðskrár.  Samtímis hefur sá fjöldi barna sem velja að fermast borgaralega tvöfaldast en 214 börn völdu þann kost í ár.  Það þýðir að 214 börn settu spurningamerki við kristna trú og Þjóðkirkjuna og líklega nokkur börn í viðbót sem, eins og ég, fermdust hvorki í kirkju né borgaralega.

Biskup setur mikinn mátt í hendur trúleysingja þegar hann segir að fermingabörn hafi gengið til altaris þrátt fyrir „skefjalausan áróður gegn kirkjunni“.  Ég held að ástæða þess að færri börn eru skírð og fermd sé áhrifamáttur spurningamerkisins og nú spyrja fermingarbörn sig hvaða merkingu þau setja í kirkjuna og kristna trú.  Þessi börn sýndu hugrekki með því að fara eftir eigin sannfæringu og velja að ganga ekki samferða skólasystkinum sínum til kirkju.  Í staðinn fyrir að sjá þetta sem árás á Þjóðkirkjuna ætti biskup að gleðjast með mér því ef fleiri börn sjá þetta sem val hlýtur það að þýða að fleiri börn velja kærleika Krists í stað þess að ganga hugsunarlaust til altaris – og er það ekki tilgangur fermingar?

„Hver sá sem tekur ekki við Guðs ríki eins og barn, mun aldrei inn í það koma“ (Mark 10. 13-16).  Þessi orð eru sönn um mig því ég hef aldrei gengið inn í ríki Guðs og því eldri og þroskaðri sem ég verð, þeim mun minni líkur eru á að ég gangi inn í það ríki.  Ég er líklega trúleysingi en það er gildishlaðið orð þar sem trúleysingjar hafa safnað saman kröftum og flutt eigið fagnaðarerindi, „Guð er ekki til!“  Ég er í hópi þeirra sem láta trúmál sig litlu varða.  Ég tók hins vegar ræðu biskups til mín sem Íslendingur utan trúfélags og sem ein af þeim sem hugsa og skrafa.  Í ræðunni ávarpaði biskup ekki einungis söfnuðinn heldur allt þjóðfélagið og setti kirkjuna í stöðu minnihlutahóps gagnvart harðorðum trúleysingjum sem ráðast gegn gömlum og góðum gildum kirkjunnar.  Þessi tilraun biskups til að hrekja burt spurningamerkið var tilgangslaus, því það er komið til að vera.  Vonandi mun næsti biskup skilja það og í stað þess að snúa vörn í sókn mun Þjóðkirkjan bjóða upp á orðræðu sem endurskoðar gildi og merkingu kirkjunnar í íslensku samfélagi.

Þorbjörg Gísladóttir,
meistaranemi í menningarfræði við Háskóla Íslands