Átta daga í mánuði vinn ég á kaffihúsi sem er dulbúið sem bókabúð. Fólk streymir inn af götunni, ýmist í því skyni að svala þorsta sínum eða ausa úr skálum sínum. Sumt gerir jafnvel hvort tveggja. Afgreiðsla drykkja er ekki í mínum verkahring en á móti kemur að iðulega er það ég sem verð fyrir austrinum. Mér nægir því ekki að brosa og standa beinn í baki til að sinna starfi mínu, heldur þarf ég að hafa skoðanir á málefnum sem ég hef ekki minnsta vit á. Einstaka sinnum sel ég bók.
Það er fágætur hópur furðufugla sem venur komur sínar í bókabúðir sem gegna því eina hlutverki að vera bókabúðir. Stundum villast þeir á flugi sínu og flögra inn í mína. Þeir eru auðþekkjanlegir því þeir bera það utan á sér að þeir sá hvorki né safna í hlöður, og verja lífi sínu á kafi í kilinum á hugverkum annarra. Þeir vita að stærstu sigrar bókmenntasögunnar eru engu síðri þótt maður lesi þá ókembdur og stóratáin gægist út um gat á sokknum. Þessa fugla má ennfremur þekkja á kalli þeirra þegar þeir biðja um kaffi. Það hrökkva allir við ef einhver pantar tveggja atkvæða drykk: Kaff-i.
Algengara er að heyra einhvern fágaðan og strokinn panta sér tuttugu og tvö atkvæði á hlaupum. „Get ég fengið tvöfaldan mokka-soja-latte með heslihnetusýrópi í ferðamáli?“ segir ung stúlka án þess að líta af snjallsímanum því hún er að bjóða í Stórval á netinu á sama tíma og hún er of sein í hljóðprufu í Hörpunni. Hún spilar á sex strengja bassa í pönkhljómsveitinni Dópskuld, er grænmetisæta og aðgerðasinni sem vefur sínar eigin sígarettur. Foreldrar hennar erfðu kvóta, búa í Þingholtunum og fá vísareikninginn hennar sendan heim með utanáskriftinni: Til mömmu og pabba. Drukknið í ælu. Kisskiss.
Ég myndi giska á að tæpur fjórðungur þeirra sem venja komur sínar á dulbúna kaffihúsið komi hvorki til þess að drekka kaffi né kaupa bók. Ég hugsa að þeir séu að svara einhverju frummannlegu kalli af óþekktum uppruna. Skyndilega eru þeir bara staddir þarna og þurfa að finna sér eitthvað til dundurs. „Hvar er Snorri?“ spyr einn sem kemur reglulega til þess eins að ræða fréttirnar úr Dagens Nyheter. Maðurinn er eins og skandinavísk útgáfa af Maó formanni, smávaxinn og snyrtilega klæddur en með tennur sem minna á afræktan kirkjugarð. Honum finnst allt vera að fara til andskotans – til djävulen. Hann þegir lengi milli orða og smjattar á þeim áður en hann sleppir þeim út með slefi. Ég held hann sakni tímanna þegar við greiddum skatt til Noregs „Já hvar er Snorri?“ skyrpir hann út úr sér þegar honum er ekki svarað undir eins. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem hann kemur í heimsókn og þess vegna veit ég að hann er að leita að Heimskringlu. „Hún er ekki til hjá okkur í augnablikinu“, svara ég brosandi og rétti úr bakinu. „Erum við ekki á Íslandi drengur?“, spyr hann næst. „Hm… af hverju er Heimskringla þá ekki í hillunum? Er þetta ekki bókabúð? Hm …“.
Hefur sá gamli kannski rétt fyrir sér? Er menningin á leið til andskotans? Eða að minnsta kosti úr landi? Sjálfsagt er hún illa rætt og undarlega sett – grýlukerti í bananahýði. Hana er að finna í sprungunni þar sem róttæknin og íhaldið rekast á. Hægt er að taka Íslensku bókmenntaverðlaunin sem dæmi. Bækurnar sem hlutu verðlaun í ár voru annars vegar um ísfirskan nýnasista sem ríður barnabarni helfararþolenda. Hins vegar um kynlausan dýrling sem helgaði líf sitt guði og gæskunni. Þetta tvennt var verðlaunað í forsetabústaðnum – samtímis.
Skömmu eftir að sá sem leitaði Snorra hafði flögrað á næsta áfangastað – vísast til þess að kvabba um sænskar fyrirsagnir og heimta ófáanlegar bækur – rakst ég á nokkuð sem gæti vakið áhuga hans. Djúpt í erlendu deildinni rakst ég á nokkuð sem var undarlega sett, jafnvel illa rætt. Skorðuð milli Ken Follet og sjálfshjálparbókar fyrir taugaveiklaða íhaldsmenn stóð bók með titlinum Song of the Vikings: Snorri and the Making of Norse Myth. Næst þegar karluglan kemur og spýtir framan í mig spurningunni, „Hvar er Snorri? Íslensk menning?“, þá ætla ég að rétta honum þessa – beina leið frá Ameríku.
Kjartan Már Ómarsson,
meistaranemi í almennri bókmenntafræði
Leave a Reply