Kennarar í kvikmyndafræðum um Bíó Paradís

Það er næstum óhugsandi að Bíó Paradís, þetta heimili kvikmyndanna í Reykjavík, muni innan skamms heyra sögunni til. Paradís opnaði dyrnar haustið 2010 og tveimur árum síðar tók núverandi framkvæmdarstjóri þess, Hrönn Sveinsdóttir, við starfi sínu. Í húsnæðinu sem þarna var tekið í notkun á nýjan leik hafði fyrsta fjölsala kvikmyndahús Reykjavíkur starfað um áratugaskeið, hinn sögufrægi og óstýriláti Regnbogi. Bíó Paradís hefur alla tíð verið rekið af sjálfseignarstofnunni Heimili kvikmyndanna, en stofnfélagar þess voru fagfélög kvikmyndagerðarmanna, Alþjóðlega kvikmyndahátíðin Stockfish og Félag kvikmyndaunnenda. En þannig hefur bíóið ávallt verið samstarfsvettvangur þeirra er koma að kvikmyndamálum í landinu. Þess utan hefur Bíó Paradís verið vettvangur fyrir allskonar starfsemi og viðburði og vegur þar kannski þyngst stuðningur þess við grasrótina í íslenskri kvikmyndagerð. Það er við Hverfisgötuna sem íslenskar myndir sem kunna að fara hljótt eru þó sýndar, og þangað liggur leið ungs kvikmyndagerðarfólks sem kemur að utan úr námi með flott útskriftarverkefni upp á arminn

Í byrjun febrúar bárust þær fréttir að Bíó Paradís hefði sagt upp öllu starfsfólki og kvikmyndahúsinu yrði lokað frá og með 1. maí. Þetta er reiðarslag fyrir kvikmyndaunnendur á Íslandi, sem og kvikmyndamenningu þjóðarinnar. Eins og segir hér að ofan er fráhvarf Paradísar næstum óhugsandi.

Í því sem hér fylgir á eftir taka kvikmyndafræðikennarar við Háskóla Íslands samt slaginn og glíma við þessa óhugsandi hugsun. Hvert er mikilvægi Bíó Paradísar í víðu, þröngu og allskonar samhengi? Hvaða þýðingu myndi brotthvarf þess hafa?

Kennararnir fylgja hér í fótspor nemenda í kvikmyndafræði sem fyrir tveimur vikum tóku saman áþekka röð yfirlýsinga um mikilvægi Bíó Paradísar og birtu hér á Hugrás.

Gunnar Tómas Kristófersson

„Partýsýningar Paradísar eru orðnar að hefð fyrir þá sem vilja endurupplifa uppáhaldsmyndirnar sínar með öðrum, enda þátttökusýningar og nostalgísk endurlit orðin að einni vinsælustu leið fólks til að upplifa kvikmyndir – saman!“

Sögulega séð er Bíó Paradís einstök kvikmyndastofnun á Íslandi. Í fyrsta lagi er það síðasta kvikmyndahúsið í miðbænum og væri með lokun þess verið að binda enda á samfellda sögu kvikmyndahúsa í miðbæ Reykjavíkur síðan 1906. Kvikmyndahúsið var fyrsta skref inn í nýja tíma kvikmyndahúsa á Íslandi, en það er fyrsta fjölsalakvikmyndahús landsins og sögulegt í því samhengi og mikill missir ef því er lokað og breytt í hótel.

Þá er eftir menningarlegt mikilvægi Bíós Paradísar. Með tilkomu Paradísar umturnaðist kvikmyndamenning Reykjavíkur. Með því að sýna kvikmyndir frá öllum heimshornum víkkaði kvikmyndalegur sjóndeildarhringur Íslendinga gríðarlega en það er ekki bara í listrænum efnum sem Paradís hefur staðið sig. Partýsýningar Paradísar eru orðnar að hefð fyrir þá sem vilja endurupplifa uppáhaldsmyndirnar sínar með öðrum, enda þátttökusýningar og nostalgísk endurlit orðin að einni vinsælustu leið fólks til að upplifa kvikmyndir – saman! Svartir sunnudagar, költsýningar á Rocky Horror Picture Show, The Room og að sjálfsögðu okkar eigin Blossa/810551 hafa opnað nýjar víddir sem maður taldi ómögulegt fyrir Reykjavík nokkurn tíma að bjóða upp á. Bíó Paradís þarf að lifa, því við þurfum að halda partýinu gangandi!

Kjartan Már Ómarsson

„Við hér, íslenska menningarþjóðin, erum fullsátt með okkar Marvel, okkar Star Wars, og okkar Harry Potter.“

Núna í desember í Hörpu mund Ísland halda verðlaunahátíð Evrópsku kvikmyndaverðlaunanna. Mér skilst að 1400 gestir verði viðstaddir hátíðina sjálfa, einkum fagfólk er tengist kvikmyndaheiminum auk blaðamanna. Viðburðurinn verður sýndur á RÚV og jafnframt sendur út til evrópskra sjónvarpsstöðva. Þetta mun allt gerast hálfu ári eftir að Bíó Paradís lokar, ef fram fer sem horfir. Mig langar í þessu samhengi að vitna í viðtal sem birtist fyrir nokkru við verkefnastjóra íslenska hluta kvikmyndaverðlaunanna, Ragnheiði Elín Árnadóttur segir þar:

„Síðan er það hátíðin sjálf, sem er auðvitað stærsti viðburður­inn. Við höf­um hins veg­ar ein­sett okk­ur að tryggja að nýta okk­ur hátíðina með víðtæk­ari hætti en að þetta snú­ist ein­ung­is um eina helgi í des­em­ber. Verk­efnið er kostað að hluta af skatt­fé og bæði ráðherra og borg­ar­stjóri hafa markað þá skýru stefnu að nýta þenn­an opna glugga og það kast­ljós sem hátíðin fær­ir á Ísland og ís­lenska kvik­mynda­gerð og reyna að halda hon­um opn­um allt árið, halda upp á evr­ópska kvik­mynda­árið 2020 á Íslandi. Mennta­málaráðherra hef­ur lagt mikla áherslu á kvik­mynda­læsi í skól­um á öll­um skóla­stig­um og EFA er sjálft með ým­is­legt sem teng­ist því, meðal ann­ars Young Audience Aw­ard, verk­efni þar sem krakk­ar á grunn­skóla­aldri horfa á kvik­mynd­ir og velja þá sem þeim þykir best. Síðan eru það há­skóla­verðlaun­in. 24 há­skól­ar í Evr­ópu, Há­skóli Íslands þeirra á meðal, koma sam­an viku fyr­ir hátíðina í Ham­borg og kjósa um bestu kvik­mynd­ina. Þar er verið að tengja þetta inn í skól­ana.

Einnig má nefna all­ar borg­ar­hátíðirn­ar í Reykja­vík, hvort sem það er Vetr­ar­hátíð, Bók­mennta­hátíð, Menn­ing­arnótt, Hönn­un­ar­mars, Ice­land Airwaves eða kvik­mynda­hátíðir eins og RIFF og Stockfish, við höf­um áhuga á að vera í form­legu sam­starfi við þess­ar hátíðir um að tengja þær við okk­ar hátíð. Á Airwaves gæt­um við til dæm­is verið með fyr­ir­lestra í ráðstefnu­hluta þeirra sem leggja áherslu á kvik­mynda­tónlist.“

Það er þetta hér sem ég vil vekja sérstaka athygli á: „Við höf­um hins veg­ar ein­sett okk­ur að tryggja að nýta okk­ur hátíðina með víðtæk­ari hætti en að þetta snú­ist ein­ung­is um eina helgi í des­em­ber. Verk­efnið er kostað að hluta af skatt­fé og bæði ráðherra og borg­ar­stjóri hafa markað þá skýru stefnu að nýta þenn­an opna glugga og það kast­ljós sem hátíðin fær­ir á Ísland og ís­lenska kvik­mynda­gerð og reyna að halda hon­um opn­um allt árið, halda upp á evr­ópska kvik­mynda­árið 2020 á Íslandi.“

Halda upp á evrópska kvikmyndaárið 2020 á Íslandi, já. Það hefði auðvitað verið góð hugmynd, en í staðinn verður búið að loka eina bíóinu á landinu sem sýnir evrópskar kvikmyndir, eina bíóinu sem er hluti af neti evrópskra bíóa, Europa Cinemas, sem telur þrettán hundruð kvikmyndahús og ríflega 3000 bíósali, og hefur það að markmiði að prómótera evrópska kvikmyndagerð; það eru bíó á þeirra vegum sem skaffa held ég 80% af sýningarplássinu sem evrópskar myndir fá þegar þær fara í dreifingu út fyrir heimalandið. Þetta er eins og í skáldsögu eftir Kafka, núna loksins þegar íslensk kvikmyndagerð er að vekja heimsathygli, og við ætlum að staðfesta sterka stöðu þjóðarbíósins með táknrænum hætti með því að vera gestgjafar á mikilvægasta kvikmyndaviðburði ársins fyrir evrópska bíóið, þá sögum við undan okkur trjágreinina sem við sitjum á.

Það væri í öllu falli forvitnilegt að vita hvernig ráðherrarnir og borgarstjóri ætla að útskýra fyrir þessum 1400 útlendingum sem hingað koma að nei, því miður, á Íslandi verði í framtíðinni ekki mögulegt að sýna myndirnar sem tilnefndar verða til evrópsku kvikmyndaverðlaunanna, né sigurmyndirnar, né nokkuð annað. Við hér, íslenska menningarþjóðin, erum fullsátt með okkar Marvel, okkar Star Wars, og okkar Harry Potter.

Nikkita Hamar Petterson

„Iceland prides itself on being a nation inhabited by creative people, scattered about every region and industry. This national image is publicized to the point of being yet another internationally recognized product of Iceland: beautiful landscapes, clean air, creative people. And yet our capital city risks the dangerous loss of losing it’s only art house independent cinema.“

There are three fundamental and significant functions of culture that Bíó Paradís performs as a theater beyond entertainment:

1.A tether
A cultural institution like Bíó Paradís ties us to the rest of the world. The films screened there are not curated to reflect taste and status, but a connection to a conversation held between international cinemas and audiences. This tether does not only connect Iceland to the world, but invites the world back to Iceland.
2. A reflection
Bíó Paradís is not only Iceland‘s connection to an international stage, but a reflection of our own cinematic history as Bíó Paradís routinely screens Icelandic film, both old and new.
3. A celebration
Lastly, and most romantically, Bíó Paradís nurtures a setting for the celebration of film.

Iceland prides itself on being a nation inhabited by creative people, scattered about every region and industry. This national image is publicized to the point of being yet another internationally recognized product of Iceland: beautiful landscapes, clean air, creative people. And yet our capital city risks the dangerous loss of losing it’s only art house independent cinema. This ultimately and uncomfortably questions how we see ourselves/want to be seen versus what we actually value.

Guðrún Elsa Bragadóttir

„Hér er um ómetanleg menningarverðmæti að ræða sem svo til ómögulegt verður að endurskapa þegar bíóinu hefur verið lokað.“

Bíó Paradís er ómissandi hluti miðbæjar Reykjavíkur, reyndar er það ómissandi fyrir Ísland allt, þar sem það er eina listabíó landsins og eina listabíó íslandssögunnar. Fyrir utan þá staðreynd, er það samkomustaður kvikmyndaunnenda, þar sem hægt er að dvelja og ræða saman fyrir og eftir sýningar. Að lokum, sýnir Bíó Paradís fjölbreyttara úrval kvikmynda en nokkuð annað bíó á landinu; stórmyndir sem ekki koma úr verksmiðju Hollywood, bæði nýjar og gamlar íslenskar kvikmyndir og síður þekktar myndir frá ólíkum löndum. Hér er um ómetanleg menningarverðmæti að ræða sem svo til ómögulegt verður að endurskapa þegar bíóinu hefur verið lokað.

Björn Þór Vilhjálmsson

„það ættu allir að vera sammála því að lokun Bíó Paradísar, ef af því verður, væri sambærilegt hneyksli og að ef Borgarleikhúsinu væri lokað eða Listasafni Reykjavíkur. Munurinn væri reyndar sá að undir slíkum kringumstæðum ættu leikhúsunnendur og myndlistaáhugafólk reyndar enn í önnur hús að vernda“

Bíó Paradís er fyrsta listabíóið á lýðveldistímanum, og eina stofnunin á Íslandi sem hefur það að markmiði að sýna kvikmyndir sem ekki eru hluti af hinu almáttuga heimsdreifikerfi Hollywood. Þegar það opnaði fannst manni eins og Reykjavík væri loksins að komast í dálítið návígi við að verða borgin sem hún alltaf vildi verða, og verða borgin sem ég vildi búa í. Að mínu mati er þetta mikilvægasta listastofnun Reykjavíkur, en hvað svosem fólki finnst um það ættu allir að vera sammála því að lokun Bíó Paradísar, ef af því verður, væri sambærilegt hneyksli og að ef Borgarleikhúsinu væri lokað eða Listasafni Reykjavíkur. Munurinn væri reyndar sá að undir slíkum kringumstæðum ættu leikhúsunnendur og myndlistaáhugafólk reyndar enn í önnur hús að vernda, Listasafn Íslands og Þjóðleikhúsið myndu vera á sínum stað. Svo verður ekki þegar Bíó Paradís fer, það er ekki sambærilegt við Egilshöll eða Smárabíó, með fullri virðingu fyrir þeim ágætu sýningarstöðum. Af því að þetta snýst ekki um rými heldur hvað er sýnt, væri það eins og að segja við myndlistaáhugamann sem í uppnámi væri eftir lokun Listasafns Reykjavíkur að hann gæti bara farið í Nexus, þar sé stórgott úrval af teiknimyndablöðum.

[fblike]