Sagan bankaði uppá, fórst þú til dyra?

[cs_text]
Um Þetta breytir öllu: kapítalisminn gegn loftslaginu eftir Naomi Klein

Þegar ég fékk bókina í hendurnar var það fyrsta sem ég hugsaði að þetta væri heilmikill doðrantur og þar sem málefnið er auk þess mikilvægt fylltist ég frestunaráráttu gagnvart því að byrja að lesa. Það er svipað eins og með loftslagsbreytingar almennt, maður á það til að fresta því að horfast í augu við þær og strúta einfaldlega vandann (Naomi Klein viðurkennir í innganginum að hafa sjálf gert það lengi vel). En um leið og lesturinn hófst varð ég glaður að hafa byrjað því Naomi Klein skrifar skýrt og kemur sér strax að kjarna málsins. Hann er sá að til þess að koma í veg fyrir ofhitnun plánetunnar þurfum við að gera róttækar breytingar á samfélagsgerðinni og óbreytt ástand er ekki valkostur.

Naomi Klein.

Naomi Klein nær svo að halda lesandanum við efnið með stanslausri runu af áhugaverðri pólítískri greiningu og frásögnum af ýmsum átakasvæðum. Bókinni svipar að þessu leyti til fyrri bóka hennar, eins og t.d. No Logo og Shock Doctrine, en hún segir að loftslagsbreytingar séu nú mál málanna sem geti sameinað ólíka hópa aktívista. Greining Klein er í grunninn einföld: þróun kapítalismans hefur allt frá því James Watt fann upp á gufuvélinni verið nátengd jarðefnaeldsneyti og arðbærustu fyrirtæki heims eru olíufyrirtækin, og ef við viljum minnka notkun jarðefnaeldsneytis þá þarf að takast á við olíufyrirtækin sem eru grunnstoðir kapítalismans. Þarna stendur hnífurinn í kúnni og það sést ágætlega á því hvernig málin hafa þróast frá því að bókin kom fyrst út árið 2014. Trump var kosinn forseti Bandaríkjanna út á það meðal annars að lofa því að endurreisa kolaiðnaðinn og hann skipaði forstjóra olíurisans ExxonMobil sem utanríkisráðherra (þó að sá hafi reyndar nú þegar verið rekinn eins og svo margir aðrir).

Hún bendir jafnframt á að samningar um aðgerðir í loftslagsmálum hafa mistekist vegna þess að þeir voru gerðir nánast samtímis og stórir fríverslunarsamningar um hnattvædd frjáls viðskipti. Þeir alþjóðasamningar hafa iðulega haft forgang og núllað út loftslagssamningana. Hún segir það hafa reynst alger tímasóun að reyna markaðslausnir á vandanum og það hafi verið helstu mistök umhverfisverndarhreyfinga undanfarna áratugi að treysta á þær. Það kaldhæðnislega við loftslagsvandann er að þeir sem munu finna fyrir verstu afleiðingum eru þeir sem nú þegar hafa það verst, þ.e.a.s fólk í þriðja heiminum og jaðarsettir hópar á Vesturlöndum. Þess vegna telur Naomi Klein að rétta lausnin felist í því að fjöldahreyfingar venjulegs fólks sem mun verða fyrir barðinu á loftslagsbreytingum lýsi yfir neyðarástandi til að bjarga jörðinni.

Hreyfingin fyrir loftslagsréttlæti verður að hennar mati að standa fyrir eitthvað meira en bara nei við losun. Til að hún geti haft áhrif og sameinað venjulegt fólk í baráttunni verður hún á sama tíma að vera drifkraftur fyrir ýmsar breytingar til hins betra í heiminum. Þau mál sem hún nefnir helst í því samhengi eru að endurreisa staðbundin hagkerfi, efla lýðræði og ná valdi úr höndum stórfyrirtækja, bæta almenningssamgöngur, endurheimta eignarhald á grunnþjónustu og margt fleira. Hún segir að það verði að nýta þetta neyðarástand til að gera jákvæðar breytingar svo að hægt verði að tryggja venjulegu fólki viðunandi lífsskilyrði í breyttum heimi á sama tíma og tekist er á við loftslagsvandann. Annars munu aðrir nota tækifærið til að skera allt niður í drasl og skapa samfélag ójafnaðar, stigveldis og aðskilnaðar ríkra og fátækra.

Klein skiptir bókinni í þrjá hluta. Í þeim fyrsta greinir hún stjórnmálastandið og hvers vegna loftslagsvísindi hafa lent í grýttum jarðvegi hjá mörgum stjórnmálamönnum. Í stuttu máli segir hún að það sé vegna þess að íhaldsmenn hafi fljótt áttað sig á því að til þess að leysa loftslagsvandann þyrfti að grípa til aðgerða sem falla ekki að hugmyndafræði óhefts markaðsfrelsis, og því hafi margir kosið að afneita loftslagsvandanum til að þurfa ekki að gera málamiðlanir með kapítalismann. Klein segir að þó séu aðrir sem viðurkenna vandann en sjá í honum tækifæri fyrir þróuð iðnríki á norðurhveli til að ná yfirburðarstöðu í heiminum vegna þess að það eru ríki sunnar á hnettinum sem munu verða fyrir mestum skaða. Frá því að bókin kom út hefur ríkisstjórn Bandaríkjanna að því er virðist tekið upp þessa seinni afstöðu þó að enn sé haldið í það hálmstrá að afneita vandanum.

Klein telur að þörf sé á því að fólk að nái stjórn yfir sínum eigin orkumálum. Vegna þess að hagnaðarkrafan ræður öllum ákvörðunum einkafyrirtækja munu þau eingöngu skipta yfir í endurnýjanlega orkugjafa ef sannað er að þau græði meira á því. Til þess að geta tekið sameiginlega ákvörðun um að skipta yfir í vistvæna orku þarf að ná aftur pólítiskri stjórn á orkumálum og Klein segir frá dæmum í Þýskalandi þar sem fólk hefur náð að almannavæða orkufyrirtæki á ný. Til eru áætlanir um hvernig væri hægt að skipta smám saman yfir í hreina orku, en hún segir að þær áætlanir verði ekki framkvæmdar nema almenningur hafi völd til að segja nei og setja bann við vinnslu kola og olíu. Varðandi spurninguna hver ætti að borga fyrir orkuskiptin segir hún að sá sem mengar mest eigi að borga og því ætti að nota hagnað jarðefnaeldsneytisfyrirtækja til að byggja upp nauðsynlega innviði fyrir vistvænt orkukerfi.

Í öðrum hluta fjallar Klein um meintar galdralausnir á vandanum sem hafa verið fyrirferðarmiklar í opinberri umræðu en hún sýnir fram á að þær eru einungis tálsýnir. Hún leggur áherslu á að stór umhverfisverndarsamtök hafi gert mistök með því að tala fyrir markaðslausnum á vandanum, eins og t.d. kolefniskvóta. Það hefur skapað samkrull mengandi fyrirtækja og umhverfisverndarsamtaka þar sem grænhreyfingar verða þátttakendur í viðskiptum þar sem þær selja fyrirtækjum umhverfisvæna ímynd. Jafnframt blæs hún á vonir um að einhverjir ríkir kallar muni bjarga heiminum. Þegar litið er yfir ákvarðanatökur viðskiptamanna sem hafa í orðu kveðnu gengið til liðs við loftslagshreyfinguna þá hafa þeir í raun alltaf látið hagnaðarsjónarmið ráða sínum ákvörðunum og ekki sett miklar fjárhæðir í þróun umhverfisvænnar tækni. Hræsnin er mikil þegar litið er til þess að í raun virðast menn eins og Richard Branson fyrst og fremst vekja athygli á sjálfum sér og bæta ímynd sína til þess að þeir fái skjól til að halda áfram losun í stórum stíl. Hugmyndir um jarðarmótun fá líka falleinkunn hjá Klein. Hún telur að í besta falli gæti hjúpur af brennisteinsögnum í lofthjúpnum virkað sem tímabundinn plástur, en svo þyrfti að líkja eftir risastóru eldgosi á hverju ári til að kæla jörðina og ef svo kæmi risaeldgos í alvörunni færi allt úr böndunum. Öll líkön sýna auk þess að áhrifin af mótun loftslagsins yrðu ólík eftir svæðum, t.d. ef kæla ætti Vestur-Evrópu og Norður-Ameríku um nokkrar gráður myndi það leiða til gríðarlegra þurrka og hungursneyðar í kjölfarið í löndum nær miðbaugi.

Í þriðja og lengsta hlutanum snýr Klein sér að því sem hún bindur mestar vonir við að beri árangur. Það er skipulagning fjöldahreyfingar venjulegs fólks um allan heim gegn jarðefnaeldsneytisiðnaðinum. Hún leitar meðal annars fyrirmynda hjá infæddum íbúum Kanada og Bandaríkjanna sem hafa barist gegn olíu og gasleit og gegn lagningu olíu- og gasleiðslna um sín landssvæði. Hún segir að auki frá baráttu fólks gegn vinnslu jarðefnaeldsneytis á ýmsum stöðum þar sem umhverfinu er ógnað af loftslagsbreytingum eða þar sem landið þar sem fólkið býr hefur verið skilgreint sem fórnarsvæði fyrir olíuvinnslu. Upphaf hreyfingarinnar sem hún kallar Tálmey (e. Blockadia) rekur Klein til mótmæla gegn olíuvinnslu við óseyrar Nígerfljóts í upphafi 10. áratugarins. Þar vannst einn af fyrstu sigrunum gegn olíufyrirtækjum þegar Ogoni fólkinu tókst að stöðva alla vinnslu olíu á sínu landi þrátt fyrir að stjórnvöld í Nígeríu og olíufyrirtæki hafi brugðist hart við mótmælendum, hernum hafi verið beitt og fólk myrt úti á götu.

Að baki frásögnunum í bókinni liggur greinilega mikil rannsóknarvinna og það er sérstaklega áhugavert að heyra sögur af fólki frá svæðum sem venjulega rata ekki mikið í fréttirnar. Röksemdafærslur Klein eru sannfærandi en þó spyr maður sig hvort það sé kannski fullmikil bjartsýni að halda að aktívistar gegn olíuvinnslu muni hafa hnattræn áhrif. Boðskapur Klein er  sá að það eina sem gæti bjargað plánetunni frá því að stikna er ef upp rís hreyfing fólks um allan heim. Slík fjöldahreyfing þyrfti að vera stærri en áður þekkist en ætti sér fyrirmynd í þeim mannréttindahreyfingum sem áður hafa náð árangri, t.d. hreyfingunni gegn þrælahaldi á nítjándu öld. Það er líklega eina mannréttindahreyfingin sem hefur leitt til breytinga með neikvæð áhrif á hagvöxt af svipaðri stærðargráðu og aðgerðir vegna loftslagsbreytinga myndu hafa. Það voru margir sem töpuðu miklu þegar þrælahald var bannað og með hliðstæðum hætti eru það hinar neikvæðu efnahagslegu afleiðingar fyrir hagsmunaaðila í jarðefnaeldsneytisiðnaði sem gera baráttuna fyrir loftslaginu erfiða.

Þýðing Jóhannesar Ólafssonar á Þetta breytir öllu er mjög vel gerð og það er frábært framtak hjá Sölku að gefa út bókina á Íslandi. Þó að ýmislegt hafi gerst í málaflokknum frá því að enska útgáfa bókarinnar kom út árið 2014 þá breytir það því ekki að grundvallaratriðin í greiningu Naomi Klein standa enn. Nýlegar fréttir af því að Íslendingar séu Evrópumethafar í losun kolefnis á mann eru sláandi áminning um að við erum ekki undanskilin vandanum. Það væri óskandi að fleiri tækju sér til fyrirmyndar þá aktívista um allan heim sem Klein fjallar um í bók sinni og leggðu sitt af mörkum í fjöldahreyfingunni fyrir betri heimi. Bókin endar einmitt á þessari áleitnu spurningu til lesandans: Sagan bankaði upp á, fórst þú til dyra?[/cs_text]

Um höfundinn
Atli Antonsson

Atli Antonsson

Atli Antonsson er doktorsnemi í almennri bókmenntafræði við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands.

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3