Þröskuldar í þjóðmálaumræðu

[cs_text]Við Íslendingar búum að tæplega 150 ára tjáningarfrelsishefð en í fyrstu stjórnarskrá okkar, Stjórnarskrá um hin sjerstaklegu málefni Íslands, segir í 54. gr.: „Hver maður á rjett á að láta í ljósi hugsanir sínar á prenti; þó verður hann að ábyrgjast þær fyrir dómi. Ritskoðun og aðrar tálmanir fyrir prentfrelsið má aldrei innleiða.“[1]

Í 73. gr. núgildandi stjórnarskrár með áorðnum breytingum síðast 1995 er hliðstætt ákvæð orðað svo:

Allir eru frjálsir skoðana sinna og sannfæringar.
Hver maður á rétt á að láta í ljós hugsanir sínar, en ábyrgjast verður hann þær fyrir dómi. Ritskoðun og aðrar sambærilegar tálmanir á tjáningarfrelsi má aldrei í lög leiða.
Tjáningarfrelsi má aðeins setja skorður með lögum í þágu allsherjarreglu eða öryggis ríkisins, til verndar heilsu eða siðgæði manna eða vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda teljist þær nauðsynlegar og samrýmist lýðræðishefðum.[2]

Nú síðast má segja að tjáningarfrelsið hafi verið útvíkkað þegar bann almennra hegningarlaga við guðlasti var numið úr gildi í fyrra.[3]

Tjáningarfrelsi okkar takmarkast að lögum núorðið einkum af því að hatursumræða og -áróður eru refsiverð. Að öðru leyti afmarkast tjáningarfrelsið aðeins af siðferðilegum atriðum en í lýðræðislegu réttarríki er okkur ætlað að nýta tjáningarfrelsi okkar á ábyrgan máta; viðhafa mannasiði, virða friðhelgi og heiður einstaklinga og ræða hvert um annað af virðingu og heilindum. Á því er vissulega misbrestur ekki síst í athugasemdadálkum vefmiðla sem sýna og sanna að smekkur okkar og dómgreind eru ærið misjöfn í þessu efni.

Þrátt fyrir þetta eru ýmiss konar þröskuldar til staðar í þjóðmálaumræðunni á líðandi stundu
Þrátt fyrir þetta eru ýmiss konar þröskuldar til staðar í þjóðmálaumræðunni á líðandi stundu og mörg okkar finna þar fyrir þrengslum sem ættu að vera óþörf í nútíma samfélagi. Ég ætla að nefna hér þrjú dæmi af ólíku tagi sem ég hef rekist á á síðustu mánuðum. Öll eiga þau þó sammerkt viðleitni til að þrengja að ákveðnum sjónarmiðum í þjóðmálaumræðunni og dæma þau úr leik. Hér skal ekki haldið fram að beinlínis hafi verið saumað að tjáningarfrelsinu. Frekar mætti líta svo á að um þöggunartilburði hafi verið að ræða.

Hvernig má tjá sig um líknandi dauða?

Á síðastliðnum vetri birtu samtökin Siðmennt athyglisverða könnun á ýmsum hliðum á trú- og lífsskoðunum landsmanna. Í kjölfarið tók ég þátt í opnum umræðufundi um niðurstöðurnar. Fulltrúi Siðmenntar og ég ræddum þar helstu þætti könnunarinnar og sátum fyrir svörum.

Undir lok fundarins barst talið að síðustu spurningu könnunarinnar sem laut að afstöðu fólks til líknandi dauða. En mikill meirihluti eða um 75 % svarenda hafði látið í ljós jákvæða afstöðu til þess að þau sem haldin væru ólæknandi sjúkdómi ættu að geta með löglegu móti fengið aðstoð við að binda enda á líf sitt. Er þarna komið inn á klassíst siðferðilegt álitamál sem nefnt hefur verið ýmum nöfnum en kallast „líknandi dauði“ í könnun Siðmenntar.[4] Hið háa hlutfall jákvæðra svarenda hefur ugglaust komið mörgum á óvart.

Þegar þarna var komið sögu tók þjóðþekkur siðfræðingur umræðuna yfir — ef ekki í gíslingu — en fulltrúa Siðmenntar þótti sérfræðingurinn ætla sér full mikið forræði yfir umræðunni, m.a. hvað orð- og hugtakanotkun áhrærði. En hún gagnrýndi t.a.m. mjög orðalag spurningarinnar og taldi að nota bæri annað og harðara hugtak. Þarna gætti augljósrar tilhneigingar til að setja umræðu um þjóðfélagslegt ágreiningsmál takmörk og þá út frá sérhæfðum og akademískum siðfræðilegum sjónarmiðum.

Fulltrúi Siðmenntar brást hvatlega við og taldi sérfræðingum ekki bera sérstakt forræði yfir umræðunni. Á hinn bóginn kvað hann vissulega þörf á að ræða málið langt umfram það sem könnunin byði upp á og þá ekki síst út frá siðfræðinni. Aftur á móti taldi hann að gæta þyrfti þess mjög að trúarbrögðum væri ekki blandað inn í þá umræðu.

Þetta dæmi sýnir tvenns konar tilhneigingu til að setja samfélagslegri umræðu mörk: þá að eyrnamerkja sérstökum fræðigreinum einstök málefni sem komast á dagskrá þjóðmálaumræðunnar og svo þá tilraun að útiloka ákveðin sjónarmið — í þessu tilviki trúarleg — frá samfélagsumræðunni.
Sjálfur hafði ég litið svo á að hlutverki mínu á fundinum væri lokið. Vegna þessarar yfirlýsingar gat ég þó ekki orða bundist. Í fyrsta lagi þótti mér athyglisvert að nú væri svo komið að sérstök ástæða þætti til að útiloka trúarlega nálgun í umræðu um líf og dauða en sögulega séð hafa einmitt trúarbrögðin og í okkar heimshluta kristnin lagt hvað mest af mörkum einmitt á því sviði. Í öðru lagi gat ég ekki sætt mig við að útiloka ætti einhverja tiltekna nálgun frá umræðu um svo mikilvægt mál.

Að mínu mati fæst dýpstur skilningur, mest yfirsýn og málefnalegust niðurstaða þegar sem flest ólík sjónarmið fá að hljóma. Þannig finnst mér líklegast að við komumst að farsælustu lausninni á hinni áleitnu spurningu um líknandi dauða ef vegin eru og metin klassísk trúarleg, veraldleg, húmanísk og fag-siðfræðileg sjónarmið hvert á móti öðru auk fjölmargra sjónarmiða annarra sem ætla má að hafi nokkuð fram að færa í þessu efni.

Þetta dæmi sýnir tvenns konar tilhneigingu til að setja samfélagslegri umræðu mörk: þá að eyrnamerkja sérstökum fræðigreinum einstök málefni sem komast á dagskrá þjóðmálaumræðunnar og svo þá tilraun að útiloka ákveðin sjónarmið — í þessu tilviki trúarleg — frá samfélagsumræðunni.

Kirkjan og pólitíkin

Snemmsumars spratt upp tilfinningaþrungin umræða um táknrænt andóf við brottvísun tveggja hælisleitenda sem gripið var til innan þjóðkirkjunnar, nánar tiltekið í Laugarneskirkju í Reykjavík. Tilgangur aðgerðarinnar var að skerpa umræðu um framkvæmd íslenskra stjórnvalda á alþjóðlegum samþykktum um móttöku flóttafólks og koma á framfæri áskorun um að stjórnvöld taki efnislega afstöðu í slíkum málum, ekki síst er börn eiga í hlut.[5]

Í grein í Morgunblaðinu (6. júlí) gagnrýndi Óli Björn Kárason varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins þjóðkirkjuna fyrir að hafa með þessu gerst virkur þátttakandi í viðkvæmu pólitísku deilumáli sem hann taldi henni sýnilega óviðkomandi. Óli Björn túlkaði aðgerðina svo að markmið hennar hafi verið að hindra lögregluna í að framfylgja lögum. Þá áleit hann að Laugarneskirkja hafi verið gerð að leiksviði pólitískra átaka með það að markmiði að gera stjórnvöld tortryggileg, grafa undan trúverðugleika lögreglunnar og byggja undir skoðanir stjórnleysingja um afnám landamæra.[6]

Hér virðist nokkuð hátt reitt til höggs miðað við það sem fram fór og að var stefnt. Það var ekki undirróðursstarfsemi né lævís tilraun til að spila á tilfinningar sem fékk kirkjufólk til að láta til skarar skríða í flóttamannamálinu sem nú um stundir er ein stærsta áskorun sem Evrópuþjóðir standa frammi fyrir. Í fornri ísraelskri, gyðinglegri og kristinni trú er rík hefð fyrir að sýna ekkjum og munaðarleysingjum miskunnsemi og ekki síst bágstöddum útlendingum gestrisni. Þrátt fyrir það hafa málsvarar bæði gyðingdóms og kristinnar kirkju því miður miklu, miklu oftar skipað sér í sveit þeirra sem vilja aðgreiningu, girðingar og lokuð landamæri. Náungakærleikur kristninnar hefur t.d. oft aðeins náð til trúsystkina meðan öðrum hefur verið mætt með tortryggni, andúð og jafnvel hatri. Nú er sá tími kominn að kærleikur okkar verður að ná til allra óháð kynferði, trúarbrögðum, skoðunum, þjóðernisuppruna, kynþætti, litarhætti, efnahag, ætterni og stöðu að öðru leyti.[7]

Til að sýna sjónarmiðum Óla Björns og annarra sem tjáðu sig á svipaðan máta sanngirni ber að viðurkenna að aðstæður voru sérstæðar. Þjóðkirkjan er ákaflega stillt, prúð og íhaldssöm stofnun sem sjaldan tekur eindregna afstöðu í samfélagsmálum og fylgir henni eftir í orði og verki. Atburðurinn í Laugarneskirkju var því fordæmalaus í samtímanum. Það sýnir þó jafnframt hve mikilvæg málefni flóttafólks eru í augum margra innan þjóðkirkjunnar. Þá beitti kirkjufólkið ekki aðeins orðum — töluðum eða rituðum — í tjáningu sinni heldur einkum táknmáli sem sótt var til miðalda. Slík innlegg eru svo sem ekki daglegt brauð í þjóðmálaumræðu hér á landi og komu því flatt upp á marga. Kirkjunni er hins vegar eiginlegt að tjá sig með táknrænu móti en sérhver guðþjónusta byggist auðvitað fyrst og fremst á táknmáli.

Auðvitað getur þjóðkirkjan ekki tekið flokkspólitíska afstöðu. … Á hinn bóginn má þjóðkirkjan aldrei hika við að taka afstöðu í málum sem varða réttlæti, mannhelgi, miskunnsemi og kærleika en á allt þetta reynir í flóttamannamálinu.
Ég ætla að bæði Óli Björn Kárason og þau sem beittu sér í Laugarneskirkju vilji að við Íslendingar sýnum sem ábyrgasta afstöðu í að létta neyð flóttafólks og hælisleitenda þótt ágreiningur sé uppi um markmið og leiðir á því sviði. Spurningarmerki virðist aftur á móti mega setja við hvort flóttamannamálið sé í raun viðkvæmt pólitískt deilumál eins og Óli Björn virðist hallast að. Vel má líta svo á að það sé þvert á móti djúprist og siðferðilegt málefni sem kirkjunni og þjónum hennar beri einmitt að beita sér í á grundvelli trúar sinnar. Þeir þurfi svo aftur á móti ekki allir að vera hjartanlega sammála um aðferðirnar sem beitt er í umræðunni. Þá má velta því fyrir sér hvort í grein Óla Björns komi ekki fram sú algenga skoðun að kirkjunni beri að vera ópólitísk. Auðvitað getur þjóðkirkjan ekki tekið flokkspólitíska afstöðu. Innan hennar er sem betur fer fólk úr öllum flokkum auk fjölmargra sem standa utan allra stjórnmálaflokka. Henni ber að rúma allt þetta fólk. Þá ber og að undirstrika að í samtímanum ber þjóðkirkjunni engin pólitísk eða samfélagsleg völd en kirkja fyrri alda var sem kunnugt er áhrifaríkur þáttur í valdatafli samfélagsins. Á hinn bóginn má þjóðkirkjan aldrei hika við að taka afstöðu í málum sem varða réttlæti, mannhelgi, miskunnsemi og kærleika en á allt þetta reynir í flóttamannamálinu.

Þess ber að geta að þrátt fyrir að hér sé látið að því liggja að hjá Óla Birni gæti algengrar tilhneigingar til að setja tjáningarfrelsi kirkjunnar skorður í pólitískum efnum eða að minnsta kosti þagga niður í henni viðurkennir hann vissulega í grein sinni að það geti verið æskilegt að prestar bendi á það sem miður fer og að það geti verið hlutverk þeirra að gagnrýna.

Akademían og samfélagsumræðan

Víkur nú sögu aftur í tímann. Síðla á liðnu ári barst Vísindavef Háskólans fyrirpurn um kirkjugrið sem hljóðaði svo: „Hvað eru kirkjugrið og hafa þau eitthvað gildi á Íslandi nú á dögum?“ Var undirrituðum falið að svara spurningunni og birtist svarið 20. nóvember 2015. Þar var gerð grein fyrir ákvæðum kristinréttar miðalda um kirkjugrið og hugsuninni á bakvið þau en jafnframt vísað til beitingar kirkjugriða við nútímaaðstæður.  Lýkur svarinu svo:

Svarandi lítur svo á að vel geti þær aðstæður komið upp í náinni framtíð á sviði innflytjendamála að forráðamönnum kirkna beri siðferðisleg skylda til að veita flóttamönnum húsaskjól og láta reyna á hvort fornar venjur um kirkjugrið geti reynst tæki til að knýja yfirvöld til að taka ábyrga, efnislega afstöðu til málefna einstakra hælisleitenda.[8]

Var í þessu efni byggt á atvikum frá nálægum löndum þegar flóttamannamál hafa komist á dagskrá þótt þá hafi jafnvel ekki verið um jafnvíðtækan vanda að etja og nú.

Eftir atvikið í Laugarneskirkju í sumar barst Vísindavefnum bréf frá starfsmanni í einu ráðuneytanna þar sem ofangreind orð voru túlkuð svo að beinlínis væri hvatt  til að forráðamenn kirkna veiti flóttamönnum húsaskjól og vernd gegn yfirvöldum. Í framhaldinu spyr embættismaðurinn hvers vegna spurningunni hafi verið beint til guðfræðings og hvort ritstjóri Vísindavefsins telji vefinn eðlilegan vettvang til að hvetja til að kirkjan veiti einstaklingum skjól gegn lögmætum aðgerðum þar til bærra yfirvalda í lýðræðisríki. Hann gefur sér (með réttu!) að svar ritstjórans við síðari spurningunni sé neikvætt og spyr því hvers vegna hann hafi þá heimilað birtingu svarsins.

Engin ástæða er til að rengja fyrirspyrjanda er hann kveðst spyrjast fyrir sem einstaklingur en ekki starfsmaður ráðuneytisins. Hann kaus þó að nota netfang ráðuneytisins til að senda bréfið og er það umhugsunarefni í sjálfu sér. Þá sá hann ástæðu til að senda skrifstofustjóra í ráðuneytinu afrit af bréfi sínu.

Vissulega var vísað til ofangreindra orða minna í umræðunni um flóttamannamálin í sumar, m.a. í grein biskups Íslands og vígslubiskupsins á Hólum í Morgunblaðinu.[9] Mér er þó kunnugt um að sú tenging var seint til komin og varð ekki upphaf þess að táknmáli kirkjugriðanna var beitt í Laugarneskirkju rúmu hálfu ári eftir að fyrrgreind „framtíðarspá“ eða –vangavelta var sett fram. Ég get því ekki gert tilkall til að vera upphafsmaður aðgerðanna!

Þetta er þó ekki mergurinn málsins heldur hitt að bréfritari túlkar orðin hér að framan sem hvatningu til að lögmætum aðgerðum yfirvalda sé veitt mótspyrna. Þetta er frjálsleg túlkun að mínu mati. Ég kannast ekki við að hafa hvatt til ólögmætra aðgerða í svari mínu á Vísindavefnum. Þar er aftur á móti bent á — og raunar varað við — að þær aðstæður kunni að koma upp hér á landi, líkt og gerst hafði í nálægum löndum, að kirkjufólk sæi það sem siðferðilega skyldu sína að beita táknmáli kirkjugriðanna til að knýja á um að yfirvöld breyti verklagi sínu og taki efnislega afstöðu til málefna einstakra hælisleitenda í ríkari mæli en gert hefur verið.

Mér finnst á hinn bóginn að ég hafi ástæðu til að sjá í fyrirspurn bréfritarans tilraun sem hugsanlega er ómeðvituð af hans hálfu til að þrengja að akademísku frelsi mínu og Vísindavefsins til að taka þátt í samfélagsumræðunni.
Nú má deila um hvort spurning um kirkjugrið séu guðfræðilegs eða fremur sagnfræðilegs eða lögfræðilegs eðlis. Þess ber þá að geta að ég er fyrst og fremst kirkjusagnfræðingur og hef auk þess fjallað um trúarbragða- og kirkjuréttarleg málefni. Það virðist því ekki út í hött hjá ritstjóra Vísindavefsins að leita til mín um svarið eða óábyrgt af mér að taka að mér að svara. Þar sem ég er þó einnig guðfræðingur hlaut þessi ákvörðun okkar þó óhjákvæmilega að hafa þær afleiðingar að í svarinu fælist einhvers konar tenging eða skírskotun til nútímaaðstæðna. Kirkjugrið eru einkum og sér í lagi fyrirbæri sem hefur merkingu í kirkjusögu miðalda. Að guðfræðilegum skilningi telst viðfangsefni aftur á móti oftast ekki hafa verið gerð full skil sé ekki gætt tengingar eða heimfærslu til samtímans.

Öll túlkum við þau áreiti sem að okkur berast. Embættismaðurinn kaus í bréfi sínu að túlka heimfærslu mína sem hvatningu til ólögmæts atferlis. Í tilfærðum orðum mínum tel ég aftur á móti aðeins vera að finna innlegg í samfélagslega umræðu.  Mér finnst á hinn bóginn að ég hafi ástæðu til að sjá í fyrirspurn bréfritarans tilraun sem hugsanlega er ómeðvituð af hans hálfu til að þrengja að akademísku frelsi mínu og Vísindavefsins til að taka þátt í samfélagsumræðunni.

Óþarfir umræðustjórar

Að mínum dómi eru dæmin sem hér hafa verið tilfærð vel til þess fallin að sýna að þrátt fyrir víðtækt tjáningarfrelsi í landinu gætir margs konar meðvitaðra og sjálfsagt líka ómeðvitaðra tilhneiginga til að hefta almenna og fjölbreytta umræðu um  samfélagsleg málefni, dæma þar einstaklinga, hópa eða stofnanir úr leik og eigna einhverjum öðrum forræði í umræðunni. Í sumum dæmunum má sjá tilkall til slíks forræðis sjálfum sér til handa. Þessi tilhneiging gerir vart við sig með ýmsu móti. Stundum kemur hún fram á skýran og ódulinn hátt eins og hjá siðfræðinginum og Siðmenntarmanninum í fyrsta dæminu eða óljósar og e.t.v. ómeðvitaðar vegna oftúlkana eða rangtúlkana á orðum eða gerðum fólks líkt og kann að vera raunin í hinum síðari.

Þetta eru skaðlegar tilhneigingar. Í lýðræðisríkjum ættu sem flest og ólíkust sjónarmið að fá að heyrast. Þannig og einungis þannig nýtist umræðan þeim sem hafa lýðræðislegt umboð til að marka stefnu og taka ákvarðanir. Okkur vantar fjölradda umræðu um sem flest mál en getum vel komist af án allra þeirra umræðustjórnenda sem hvarvetna skjóta upp kollinum og reisa þröskulda í umræðunni, drepa henni á dreif eða þagga „óæskileg“ sjónarmið.

[line]

[1] Stjórnarskrá um hin sjerstaklegu málefni Íslands. Nr. 1, 5. janúar 1874 sótt 7. ágúst 2016 af
https://www.forsaetisraduneyti.is/media/stjornarskra/1874_stjornarskra.pdf
[2] Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands 1944 nr. 33 17. júní sótt 7. ágúst 2016 af
http://www.althingi.is/lagas/nuna/1944033.html
[3] Lög um breytingu á almennum hegningarlögum, nr. 19/1940, með síðari breytingum (guðlast) sótt 7. ágúst 2016 af http://www.althingi.is/altext/144/s/1601.html
[4] Svarendur voru 821 á aldrinum 18–75 ára. Siðmennt: Lífsskoðanir Íslendinga og trú, nóv. 2015, bls. 3, 61–63.
[5] Hjalti Hugason, „Kirkjugrið í Laugarnesi“ sótt 8. ágúst 2016 af https://hugras.is/2016/07/kirkjugrid-i-laugarnesi/
[6] Óli Björn Kárason, „Þjóðkirkja í pólitík“, Morgunblaðið 6. júlí 2016.
[7] Sbr. 65. gr. stjórnarskrárinnar.
[8] Hjalti Hugason, „Hvað eru kirkjugrið og hafa þau eitthvað gildi á Íslandi nú á dögum?“, sótt 11. ágúst 2016 af http://www.visindavefur.is/svar.php?id=71089
[9] Agnes Sigurðardóttir og Solveig Lára Guðmundsdóttir, „Kirkjan sem griðastaður“, Morgunblaðið 11. júní 2016.[/cs_text]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3