Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

Fyrir margt löngu birti ég hér á Hugrás litla hugleiðingu um illskuna undir því yfirvarpi að guðfræðin fjallaði um allt milli himins og jarðar — þar á meðal gott og illt. Í huga mínum hefur þessi pistill lengi kallað á framhald sitt: hugleiðinu um gæskuna eða hið góða. Framkvæmdin hefur þó látið á sér standa. Nú loks þegar til kastanna kemur verður mér líka ljóst að ég á erfitt að fjalla um hið góða í sjálfu sér. Það virðist aðeins koma í ljós í samanburði við hið illa. Spyrja má hvort gæskan hafi ekkert eigið gildi — ef ekki almennt þá a.m.k. í mínum huga!

Er illskan áhugaverðari en gæskan?

Stafar skortur á andagift í umhugsun minni um hið góða af því að illskan sé í eðli sínu áhugaverðari en gæskan? Er illskan torráðnari, dulræðari, leyndardómsfyllri, meira laðandi og lokkandi en gæskan? Til er nokkuð sem kallast mysterium tremendum eða leyndardómur sem ógnar. Slíkur leyndardómur umlykur illskuna og er andstæða mysterium fascinosum, leyndardómsins sem heillar.  Fylgir meiri spenna leyndardóminum sem ógnar en hinum sem heillar?

Einnig má spyrja hvort búið sé að gelda gæskuna. Þá á ég við hvort hún hafi verið tamin, sveigð og beygð eftir siðrænum mælikvörðum. Höfum við „móralíserað“ gæskuna? Beinist allt uppeldi okkar og félagsmótun að því að gera okkur „góð“, siðferðilega ábyrga þjóðfélagsþegna? Er gæskan orðin að uppeldismarkmiði siðmenntaðra þjóða? Þar með væri hún dæmd úr leik. Hún verður þá aldrei eins lokkandi og hið illa. — Tabúin lokka og laða en ekki hitt sem má eða á að gera.

Svo kann að vera að ekki sé til neitt algilt svar við spurningunni hvers vegna mér reynist torveldara að festa á blað hugleiðingar um gæskuna en þanka mína um illskuna. Ég kann einfaldlega prívat og persónulega að dragast fremur að illskunni en gæskunni. Þar fyrir þarf ég ekki að vera vondur skipti það nú einhverju máli.

Hver er góður/góð?

Ímyndir eða persónugervingar skipta máli til að setja ásjónu og sköpulag jafnvel á huglægustu fyrirbæri. Því er gott að spyrja: Hver er góð eða góður? Hver er til þess falin/fallinn að ljá gæskuni mynd sína?

Guðfræðingur hlýtur fyrst að spyrja: Er Guð góður? Hugsanlega kann það að hljóma guðlasti líkast í huga einhvers að halda því fram að svo sé ekki. Mörgum finnst þó hugmyndin um „algóðan“ Guð stangast á við mörg frásagnarbrot sem við þekkjum úr stórsögu Biblíunnar og þá þurfum við ekki að binda okkur við Gamla testamentið eitt og sér. Sannleikurinn er sá að leyndardómi Guðs er best lýst með orðunum mysterium tremendum et fascinosum en með því er átt við leyndardóm sem í senn ógnar og laðar; er hræðilegur en jafnframt líknandi, skelfir um leið og hann huggar. Þetta vekur spurningar um hvort í Guð búi í senn ljós og myrkur eða í það minnsta laðandi og hræðandi hlið. — Er Guð bæði vondur og góður mælt á mannlegan mælikvarða? Sé Guð almáttugur og standi hann að baki öllu sem varð, er og verður hljótum við að minnsta kosti að gera ráð fyrir að við séum ekki dómbær á hvað sé gott og illt, hvað sé okkur og heiminum fyrir bestu, hvað gæskan í sinni hreinustu mynd sé.

Eins má spyrja hvort Jesús Kristur hafi verið góður. Við sem á hann trúum lítum til hans sem afdráttarlausustu sönnunina fyrir elsku Guðs til heimsins. Séu frásagnir guðspjallanna og tilvitnanir þeirra í orð Krists lesnar ofan í kjölinn verða fyrir mörg dæmi sem vekja efasemdir um að honum sé best lýst sem „góðum“ náunga. Til þess var réttlætiskenndin of sterk, kröfurnar of altækar, boðskapurinn of róttækur, storkunin of yfirgengileg þegar honum laust saman við fulltrúa hefðarfestu og löghlýðni. Sú tilfinning verður ágeng að það hafi verið allt annað en auðvelt að vera í lærisveinahópunum áður en hreyfingin í kringum Krist varð að stofnun, kristnin að kirkju.

Enn má spyrja hvort til dæmis móðir Teresa hafi verið góð. Hún þróaði nunnureglu sína til róttækrar sjálfsafneitunar og þjónustu meðal hinna bágstöddustu á Indlandi. Auðvitað dáumst við af fórnfýsi hennar og kærleika en getur verið að við skynjum einnig í henni friðþægingu fyrir okkur? Sjáum við hana sem eina af líknandi höndum Vestursins í Austrinu?

Móðir Teresa er hér nefnd sem dæmi um hina mörgu dýrlinga kaþólsku kirkjunnar, karla og konur sem tekin hafa verið í tölu heilgara oft fljótt eftir dauðann vegna kærleiksríks lífs eða mikillar sjálfsafneitunar. Séu lífssögur þessa fólks lesnar af gagnrýni kemur oftar en ekki í ljós að dýrlingarnir áttu sér skuggahliðar engu síður en við hin. Á bak við gæsku leyndist stundum valdaþorsti, hroki að baki auðmýktar, sjálfsupphafning að baki fórnfýsi. — Hér skal því alls ekki haldið fram að þetta hafi verið skapgerðargallar í fari móður Teresu. Aðeins er átt við trúarhetjur og hugsjónafólk almennt og yfirleitt bæði fyrr og síðar.

Staðalmyndir gæsku og illsku

Öll erum við meðvituð um veikleika staðalmynda sem meðal annars er bent á í málshættinum: „Oft er flagð undir fögru skinni“. Sú vitneskja ristir þó ekki ætíð djúpt enda er gert út á staðlaðar hugmyndir til dæmis í afþreyingariðnaðinum. Oftar en ekki er hinn góði ljós yfirlitum, í góðu formi, vel út lítandi, fínn til fara og vel settur í samfélaginu. Hinn dæmigerði skúrkur er hins vegar dökkur á brún og brá, grófur, kominn af lágum stigum — jafnvel útlendingur.

Því miður er hér ekki aðeins um ímyndir úr annars flokks kvikmyndum eða krimmum að ræða. Staðalmyndir af líku tagi ganga ljósum logum í fréttatímum og þjóðmálaumræðu. Þjóðerni er oft vandlega tíundað þegar sagt er frá afbrotum sem mögulegt er að tengja við útlendinga. Hinn dæmigerði illræðismaður er ekki vestrænn í okkar huga heldur íslamískur hryðjuverkamaður. Glæpurinn í Útey varð líklega hálfu alvarlegri í huga okkar og meðhöndlun málsins mun flóknari þegar i ljós kom að ljóshærði Norðmaðurinn Anders Behring Breivik var þar að verki en ekki ofstækisfullur Arabi.

Staðalmynd okkar af hinum góða er spegilmynd okkar sjálfra. Hinn vondi kemur að utan, úr röðum hinna.

Aflfræði góðs og ills

Sjálfur á ég auðveldast með að hugsa mér gott og illt sem tvo andstæða krafta, miðflótta- og miðsóknarafl. Gæskan beinist út á við — frá sjálfinu, illskan inn á við — að egóinu. Hún er egóísk. Gæskan opnar og umlykur. Illskan útilokar og hafnar. Gæskan leitar ekki síns eigni heldur tengir og skapar samstöðu. Illskan leitar eigin ávinnings og hagnaðar. Henni fylgir firring og einangrun. Gæskan er límið sem heldur samfélögum fólks saman. Illskan er andfélagsleg.

Í okkur öllum felst bæði miðflótta- og miðsóknartilhneigingar. Ef til vill verður líka svo að vera til að við verðum félagslega heilbrigðar manneskjur sem bæði geta staðið sjálfstæðar og lifað með öðrum.  Ætli jafnvægi kraftanna skipti ekki mestu máli?


Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Mix Parlay


yakin jp

yakin jp

yakin jp

rtp yakinjp

yakinjp

Togel Online Resmi

pola ritme turbo stop go rahasia sopir angkot cuan 95 juta

strategi kode kuno petugas arsip bongkar rahasia 120 juta otomatis

karyawan minimarket temukan jam hoki pola tap cepat saldo meledak

trik tahan putar penjual mainan cuan 78 juta tanpa boncos

analisis frekuensi wild tukang fotokopi berbuah jackpot ratusan juta

timing free spin anti rungkad kunci kemenangan maksimal

pola step bet mikro desainer interior jaga profit stabil 65 juta

strategi gacor juru parkir manfaatkan jam sepi raih big win

ahli kopi reset modal cerdas saat multiplier drop wd pasti

kombinasi bet anti zonk pelayan restoran menu kombo hasilkan 110 juta

deteksi server hoki montir ac bawa pulang maxwin sebelum siang

ritme putaran beruntun guru ngaji pecahkan jackpot x500

pola turbo jeda pedagang kain kelola volatilitas tetap untung

taktik push berjenjang skema 3 2 1 barista kafe cuan 82 juta

manajemen dana anti rugi penjahit jas modal kecil untung besar

pola simbol berbaris petani padi ciptakan combo wild raksasa

kondektur bus uji frekuensi scatter akurat wd 135 juta

trik tumpuk wild pola sisir vertikal tukang cukur bonus berantai

sinkronisasi jari dan rtp teknisi lift profit tetap melejit

deteksi akurat server rungkad penjaga toko anti boncos total

kombinasi jam hoki dan pola khusus pedagang buah anti zonk x1000

mahasiswi desain mode pola putaran bintang paling gacor auto maxwin

penjual hewan trik scatter emas jitu cuan 450 juta sekejap

ahli geologi temukan urutan permata jackpot 85 juta kaya mendadak

seniman tato pahami ritme jarum pola putaran cepat maxwin tanpa batas

nelayan malam pola penyebaran hitam viral waktu hoki terbongkar

admin medsos filter real time analisis akurat rtp live tembus x500

strategi sultan agen properti fitur spin turbo cuan cepat anti rugi

petugas keamanan pola anti rungkad saat server padat wd aman

manajemen risiko saldo besar sopir truk logistik sebelum pecah maxwin

konsultan pajak pola penggandaan profit tanpa limit cuan fantastis

akuntan publik deteksi akurat waktu terbaik free spin auto sultan

buruh pabrik lacak mesin panas jam hoki terbaru pola spin jebol maxwin

karyawan bank uji skema kredit cepat kuasai fitur beli putaran anti zonk

juru masak deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk hadiah x500

pedagang pulsa cadangkan saldo dana mini recovery anti boncos total

teknisi listrik trik petir x500 anti rungkad bawa pulang maxwin besar

pekerja konstruksi fondasi step up bet anti ambruk jackpot beruntun

penjual tanaman hias siraman interval timing spin tumbuh jackpot ratusan juta

nelayan pagi strategi ikan hoki anti rungkad bawa pulang 150 juta

cleaning service reset modal cerdas saat multiplier mandek wd cepat

juru pijat refleksi pola putaran cerdas x1000 anti rungkad terbaru

strategi jam hoki terbaik penjaga kolam ikan cuan 120 juta sekejap

penulis novel gunakan plot twist analisis pola terbaru pasti untung

guru les musik skema nada 3 5 7 pola push bertahap tingkat pengembalian 99

pedagang kopi keliling pola putaran cerdas untung 80 juta seminggu

montir mobil uji sprint spin 15 menit cetak big win cuan 90 juta

reset modal cerdas sapu bersih cleaning service wd cepat

penjaga toko buku uraikan indeks simbol free spin naikkan untung 50 juta

teknisi drone pola stabil bet terbang rendah pecah maxwin 800 juta

desainer grafis grid tempo pola turbo pause jaga volatilitas cuan x1000

penjual emas strategi sultan kombinasi spin cerdas anti boncos total

tukang sayur pola 3 baris wild emas modal 50 ribu langsung sultan

koki restoran deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk 400 juta

pedagang asongan trik putaran maut 9 jitu scatter emas nembak

petugas pemadam kebakaran deteksi server panas pecah jackpot 750 juta

sopir taksi online buktikan cuan besar pola simbol khusus biru jaminan wd

tukang kebun raup ratusan juta analisis pola anti rungkad auto sultan

pegawai negeri ubah nasib trik buy spin cerdas perkalian x1000 berkali kali

pemuda desa buktikan pola 7 baris wild biru raup 950 juta tidak masuk akal

karyawan swasta 650 juta pola lonceng emas mahjong ways 2 scatter hijau

ibu rumah tangga x1000 sweet bonanza analisis maxwin

mahasiswa 888 juta pola bintang jatuh wild emas starlight princess

pemain medan pola batu petir gates of olympus jackpot 15 miliar

tukang ojek waktu emas scatter 5 baris wild west gold

pebisnis 788 juta pola keberuntungan game dewi fortuna x500

sopir ojol rahasia mahjong ways 1 spin otomatis

tukang sayur pola simbol khusus sugar rush cuan 90 juta

fotografer freelance shutter pace vs rtp gates of olympus wd konsisten

penata rias layer wild starlight princess bonus berantai auto jackpot

operator pabrik shift malam cooldown 7 10 profit maksimal

pedagang ikan kelola gelombang multiplier tarik profit aman anti boncos

petugas keamanan cek area gelap pola anti rungkad wd terjamin

karyawan toko pola 4 simbol merah kemenangan puncak bocoran resmi

pemain bali bongkar jam hoki wild emas ajaib auto sultan 999 juta

mahasiswa kedokteran taktik scatter emas kombo liar cuan 180 juta

ibu rumah tangga kaya raya pola ikan hoki scatter hijau terbukti akurat viral

pemuda desa mengubah nasib kisah bayaran x100 modal receh cuan maksimal

pemain jakarta berhasil trik spin turbo kemenangan puncak 1 miliar

pedagang ikan gelombang multiplier profit mahjong ways sebelum drop

auto sultan strategi gol juventus 750 juta trik ampuh

cuan mendadak pola kemenangan roma 650 juta tukang kopi fenomenal

starlight princess pola bet kecil wd trik bintang x200 beruntun

stop rungkad rtp live habanero terbaik pola putaran otomatis

mahjong ways 3 pola scatter hitam bocor analisis maxwin 777 juta

wild west gold jackpot miliar slow spin 3 baris emas kaya mendadak

gates of olympus pola batu petir x500 tersembunyi mahasiswa maxwin

aztec gems pola quick spin cuan 100 juta tanpa rungkad anti buntung

koi gate fenomena wild gold trik manajemen modal mini jackpot 95 juta

sweet bonanza pola permen bergaris mega jackpot jam hoki buy spin

starlight princess wild emas berantai gamer profesional cuan 170 juta

mahjong ways 2 kunci utama wd trik spin santai pegawai minimarket

bukan isapan jempol rtp live pragmatic play malam ini pola bet efektif

the dog house megaways maxwin instan sopir ojol ubah nasib

gates of olympus pola petir merah terbukti akurat jam gacor jitu

wild west gold scatter biru viral bet naik turun cuan 60 juta

sweet bonanza pola permen manis x500 anti rungkad ibu beli mobil

mahjong ways 1 rahasia kuno pola spin manual jebol jackpot

starlight princess petir bintang x100 tiap jam pola putaran cerdas

aztec bonanza cuan maksimal taruhan minimalis pekerja pabrik 280 juta

koi gate trik simbol hoki tercepat pola spin turbo 15 kali auto jackpot

klaim jackpot joker jewels malam ini trik jam hoki mahasiswa cuan x100

tukang cukur teknik spin halus mahjong ways anti boncos

terapis pijat pola bet mahjong ways mengalirkan jackpot

pilot drone atur batas rugi mahjong ways aman

arsitek metode buy free spin mahjong ways 2 stabil modal

kasir baca pola simbol mahjong ways turbo spin

resepsionis transisi spin mahjong ways 4 manual ke auto

programmer kode pola binary ritme bet mahjong ways 3

pustakawan pilih jam hoki mahjong ways royal

sales timing tarik dana mahjong ways sebelum drop

montir kapal selam batas maksimal putaran mahjong ways 1

mahjong ways 2 pola wild berantai tukang ojek mega jackpot

starlight princess anti rungkad petir bintang x1000 wd pasti

stop boncos wild west gold buy spin cerdas karyawan cuan 90 juta

maxwin pengali x1000 sweet bonanza terbaru

waktu emas wild west gold scatter 5 baris

pola sayap kupu kupu mahjong ways 3 wd pasti

strategi bet stabil gerbang ikan koi rtp 99

pola bintang jatuh princess starlight 888 juta

trik putaran turbo permen manis cuan x500

petir biru x500 olympus waktu gacor terkini

pola sinar bulan putri bintang jackpot instan

jam keberuntungan harta karun aztec 400 juta

pola 4 simbol merah gerbang kaca terbaru

jackpot 999 juta gold bonanza spin cerdas

strategi naga hitam raja kerbau scatter wild

pola mekanik emas hoki nexus untung besar

maxwin simbol biru emas koboi liar terjitu

analisis rtp langsung jam gacor slot pragmatic

koi gate viral pola ikan tersembunyi pemuda desa maxwin 180 juta

aztec gems maxwin trik spin manual 5 detik jackpot 70 juta

naga emas mahjong ways 3 pola bet kecil cuan miliar

joker jewels anti zonk strategi bet minimalis menang 99 persen

sweet bonanza xmas pola scatter kombo ibu rumah tangga 200 juta

gates of gatot kaca pecah analisis jam hoki sopir taksi x500

the dog house mega jackpot pola spin turbo pelajar sma 110 juta

mahjong ways scatter kombo gila teknik wild emas 420 juta

tercepat pola putaran maut starlight princess x500 nonstop

wild west gold gacor malam ini scatter emas anti rungkad sultan

koi gate pola naga biru terbongkar rtp 98 persen anti boncos

kisah pedagang sayur maxwin 150 juta pola bet stabil aztec bonanza

mahjong ways 2 pola naga hitam viral jackpot 600 juta otomatis

petir biru x1000 meledak jam gacor terbaru gates of olympus

sweet bonanza rahasia multiplier emas waktu hoki auto sultan

starlight princess anti rungkad rtp live 98 pola gacor

aztec gems trik bet minimalis jackpot 90 juta

rahasia sultan trik spin cepat the dog house maxwin

analisis pg soft pola spin cerdas mahjong ways 3 jackpot

kisah viral karyawan toko cuan 75 juta pola habanero anti rugi

panduan rtp slot pyramid bonanza kemenangan 99 persen

power of thor megaways trik gelegar x500 pola profesional

modal receh cuan maksimal pola great rhino megaways hoki

analisis jam hoki pragmatic pola spin normal jackpot

pola scatter hitam gates of olympus viral waktu hoki zeus

rahasia tersembunyi joker jewels trik keuntungan 50 juta

bocor tuntas analisis persentase menang sweet bonanza xmas

pola rahasia mahjong ways 1 sopir ojol cuan miliaran spin otomatis

jebol jackpot ratusan juta pola scatter merah wild west gold

strategi sultan trik spin turbo gems bonanza

pola gajah wild biru great rhino kaya mendadak

panduan rtp live aztec gems trik anti rungkand

bocoran pola scatter dog house anti boncos

trik buy feature buffalo king megaways x500

pola wild komplit madame destiny megaways maxwin

strategi anti gagal sugar rush tercepat wd

jam gacor poseidon megaways perkalian akurat

pola scatter koin money train 3 cuan menggila

taktik pola scarab emas legacy of dead receh untung

strategi putaran maut wild kraken release the kraken

Suara Cilok Scatter

Jam Hoki Petani Kopi

Gerakan Kipas Sate

RTP Wild West Gold

Teknik Tambal Ban

Prediksi Real Madrid

Manchester City vs Bournemouth

Barcelona vs Elche

Arsenal vs Burnley

Man United vs Forest

The Dog House Megaways Viral

Psikologi Warna Candy Bonanza

Mitos vs Fakta Justice League

Trik Skip Intro Playboy Gold

Moon Princess 1000 Cetak Rekor

Pola Triple Hot Hot Fruit

Zeus Howling Thunder CQ9

Pola Efisien Wild Safari

Strategi Ritme Dog House

Mekanik Rahasia Candy Bonanza

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Derby London Chelsea vs Spurs

Taktik Atletico vs Sevilla

Expected Goals Haaland

Analisis 15 Menit Terakhir

Analisis Mahjong Ways 3

Pola Ngantuk Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam

Taktik Rahasia RTP

Panduan Tukang Parkir

Pep Guardiola City

Arsenal vs Burnley

Tottenham vs Chelsea

Derby London Chelsea Spurs

Trik Menang Pragmatic

Analisis Data Akurat Mahjong Ways

Pola Ngantuk Satpam Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam Mahjong Wins

Taktik Rahasia Pola RTP Jember

Panduan Spin Turbo Tukang Parkir

Sistem Xavi Anti Kebobolan Barca

Kontroversi Kartu Merah Derby London

Filosofi Sepak Bola Modern London

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Statistik Clean Sheet Barcelona Elche

Mode Hemat Data Scatter

Filosofi Ngopi Hitam Pro

Pola Spin Tukang Ojek

Pola Scatter Koi Gate

Taktik Cuci Piring Spin

Misteri Anfield Liverpool

Arsenal vs Burnley 22 Menit

Pelatih Tertekan Ten Hag

Ketergantungan Gol Madrid

Tottenham vs Chelsea Modern