Um höfundinn
Sólveig Anna Bóasdóttir

Sólveig Anna Bóasdóttir

Sólveig Anna Bóasdóttir er prófessor í guðfræðilegri siðfræði við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hún hefur m.a. rannsakað umhverfis- og vistsiðfræði, femíníska siðfræði, siðfræði stríðs og friðar og siðfræði kynverundar. Sjá nánar

Þótt liðin séu liðlega 80 ár frá andláti Haralds Níelssonar (1868-1928), guðfræðiprófessors  og rektors Háskóla Íslands, munu þeir þó efalaust fjölmargir hér á landi sem enn kannast  við nafn hans. Ástæðan er trúlega fyrst og fremst áhrifamikil og umdeild tengsl hans við sögu og þróun sálarrannsókna og  spíritisma  og síðast en ekki síst, frjálslynda guðfræðistefnu kringum aldamótin 1900.

Í nýrri bók Péturs Péturssonar guðfræðiprófessors, Trúmaður á tímamótum. Ævisaga Haralds Níelssonar, er gerð ítarleg grein fyrir lífshlaupi þessa merka manns og hann sagður einn sérstæðasti leiðtogi kynslóðarinnar sem kennd er við aldamótin 1900. Í bókinni er leitað skilnings á því hvað hafi mótað Harald sem leiðtoga, hvers vegna hann hafi gerst spíritisti og hvaða hlutverki spíritisminn gegndi  í lífi hans og starfi.

Í inngangskafla byrjar höfundur á að draga upp áhrifaþrungna stemningsmynd. Lýst er drungalegum mánudagsmorgni í Reykjavík þann 12. mars árið 1928. Fánar eru dregnir í hálfa stöng og brátt fréttist að rektor háskóla Íslands og guðfræðiprófessorinn Haraldur Níelsson hafi látist kvöldið áður. Í kaflanum er síðan rakin ættarsaga Haralds en hann  átti ættir að rekja til ýmiss þjóðþekkts fólks á 19. öld. Þekktust ættmenna Haralds er líklega amma hans, Guðný Jónsdóttir skáldkona frá Grenjaðarstað í Aðaldal, kennd við Klömbur.

Pétur Pétursson dregur upp mynd af þeim fjölskrúðugu þáttum sem eiga hlut í að móta Harald. Trúrækni, alvara,  vinnusemi og allt að því vinnuharka : Allt mótar þetta og meitlar.  Haraldur er sendur til Hallgríms Sveinssonar, móðurbróður síns og fóstra til náms. Hann stenst inntökupróf í Lærða skólann 1884 og eftir það má segja að hann sé kominn á menntabrautina sem var á þessum tíma einungis fyrir fáa útvalda. Tuttugu og eins árs heldur Haraldur til náms við Kaupmannahafnarháskóla (1890) þar sem hann verður hann fyrir miklum áhrifum fjölbreyttra hugmynda- , trúar- og kirkjustefna. Kaupmannahöfn var líkt og sjóðandi bræðslupottur á þessum tíma og hart tekist á meðal menntamanna.

Drjúgur hluti bókarinnar fjallar um sálarrannsóknir og spíritismann. Þessum fyrirbærum og hreyfingunum þeim tengd eru gerð greinargóð skil og þau sett í sitt sögulega og hugmyndafræðilega samhengi. Spenna milli vísinda og trúar er þar meginmál en frá 18. öld  var farið að líta á þessar stærðir sem ósættanlegar andstæður. Um 1880 hóf breska sálarrannsóknarfélagið að kanna vísindalegt sannleiksgildi frásagna af dulrænum fyrirbærum og leitaðist við að finna skýringar á þeim.  Þessi hreyfing barst hingað til lands um aldamótin 1900 og var Einar Hjörleifsson Kvaran einn helsti forsprakki hennar. Segja má að sé hreint ótrúlegt hversu mikilli útbreiðslu þessar hreyfingarnar náðu á skömmum tíma. Miðilsfundir þar sem reynt var að komast í samband við framliðið fólk urðu brátt fjölsóttir í Reykjavík, þrátt fyrir harða gagnrýni ákveðinna kristinna trúmanna.

Haraldur Níelsson, Bergljót kona hans og fjöldi mikilsmetinna manna og kvenna gengust spíritismanum á hönd og Haraldur gerðist opinber talsmaður hans.  Tilraunafélagið var stofnað 1905 og hafði þann tilgang að sanna tilveru lífs eftir dauðann og tilveru fyrirbæra sem ekki urðu útskýrð með venjulegum hætti. Eftir nokkurt skeið mögnuðust þó miklar deilur um ágæti spíritismans í Reykjavík. Andstaðan kom meðal annars frá talmönnum KFUM og ýmsum málsmetandi prestum. Á sama tíma var það svo að hreyfingin fékk æ fleiri áhangendur út um landið og þar varð til kjarni áhugafólks um dulræn efni. Haraldur stóð í miðju þessara átaka og  kvikaði hvergi. Þessi átök tóku þó vissulega sinn toll og  vinslit urðu milli hans og margra fyrrum vina hans og samstarfsmanna, einkum í prestastétt.

Síðasti hluti bókarinnar fjallar um tímabilið eftir dauða fyrri eiginkonu hans, Bergljótar, (1915) og þau verkefni sem Haraldur einbeitti sér að fram til 1928 er hann lést. Fimmtugur að aldri, árið 1918, giftist Haraldur aftur Aðalbjörgu Sigurðardóttur en hún hafði miðilshæfileika og mikinn áhuga á dulrænum fyrirbærum. Aðalbjörn hvatti mann sinn til fyrirlestrahalds um dulræn fyrirbæri vítt og breitt um landið og eftir 1918 var Haraldur á sannkallaðri sigurför innanlands þar sem hann predikaði og breiddi út boðskap spíritismans. Einnig ferðaðist hann erlendis og  fór á ráðstefnur sem tengdust sálarrannsóknum. Sálarrannsóknafélagið var stofnað 1918 og var Haraldur í forsvari fyrir því ásamt Einari H. Kvaran.  Um 200 manns gengu í félagið á stofnfundinum og ári síðar var fjöldinn kominn upp í um 450 manns: Spíritisminn var orðinn fjöldahreyfing á Íslandi.

Umfjöllun um sálarrannsóknir og spíritisma einkenna síðasta hlutann að vonum, enda voru þessar hreyfingar miðlægar í lífi og starfi Haralds. Spíritisminn hafði ekki eigið gildi í hans augum heldur var fremur tæki, sem nota mátti á jákvæðan hátt. Gildi spíritismans var trúarlegt og gekk út á að miðla hinu heilaga og guðlega og miðlar því útvaldir af æðri máttarvöldum til þess að færa mönnum sannanir fyrir því „að hver og einn ætti fyrir höndum að þroskast sem hrein sál í dýrðarlíkama.“ (bls.272)  Í huga Haralds kom spíritisminn ekki í stað kristinnar trúar heldur efldi hann trúna á Jesú Krist og boðskap hans. En þótt spíritisminn nyti um skeið hylli alþýðu manna og leiðandi mennta- og stjórnmálamanna kringum 1920 urðu smám saman breytingar í kirkjusýn og guðfræðistefnu. Frjálslynda guðfræðin svonefnda átti ekki lengur upp á pallborðið hjá Jóni Helgasyni biskupi sem fylgdist vel með stefnum og straumum í guðfræði á Norðurlöndum. Þar ruddi sér nú til rúms íhaldssamari stefna með áherslu á lútherskan rétttrúnað og játningar kirkjunnar. Árin milli 1920 og 1930 einkennast af togstreitu innan kirkjunnar um þessi mál og eru á vissan hátt í hámarki við skyndilegt fráfall Haralds sem höfundur bókarinnar upplýsir að hafi dáið vegna læknamistaka: Eitraður eter sem notaður var til að svæfa hann varð honum að bana.

Að mínu mati hefur Pétur Pétursson unnið stórvirki með þessari bók. Guðfræðileg og hugmyndasöguleg greining hans á efninu er djúpstæð og hefur breiða skírskotun. Hér hefur einungis verið tæpt á nokkrum helstu efnisþáttum en mörgu áhugaverðu sleppt. Aðall bókarinnar er hversu greinandi hún er. Hlutir eru settir í vítt samhengi, flokkaðir, skýrðir og greindir. Með bókinni er þannig orðið til mikilvægt framlag til skilnings á einni þekktustu guðfræðistefnu á síðari tímum, frjálslyndu guðfræðinni svokölluðu, og sú stefna tengd öðrum hreyfingum og hugmyndastefnum frá sama tíma. Spíritisminn eins og hann þróaðist hér á landi upp úr 1900 er einstaklega áhugvert fyrirbæri og nauðsynlegt að skilja hvers vegna hann naut jafn mikillar hylli og raun ber vitni. Þar er aðkoma Haraldar mikilvæg en hann á heiðurinn af því að tengja hann á frumlegan hátt við kristna trú og íslenska trúrækni þannig að almenningu fannst hið eðlilegasta mál að vera í sambandi við framliðna og fá fréttir af þeim.

Jafnframt er hér birt blæbrigðarík mynd af þjóðþekktri persónu sem hvert mannsbarn þekkti til fyrir um 100 árum. Persónusagan og hugmynda/guðfræðisagan – báðar eru þær ákaflega vel unnar. Svo er ugglaust heimildum þeim sem höfundur hafði aðgang að, það er persónuleg bréf og nótur úr einkaskjalasafni Haralds, fyrir að þakka auk mikillar elju. Með slíkar heimildir í farteskinu er unnt að fá fram blæbrigðaríka og sálrænt aðlaðandi mynd af persónu, sem átti sér þó alls ekki bara bjartar og jákvæðar hliðar.  Það er alveg ljóst að Haraldur Níelsson var ekki gallalaus enda ekki gerð nokkur tilraun til að upphefja hann og gera að dýrlingi. Myndin af honum virðist mér raunsönn og sanngjörn.

Frágangur og framsetning bókarinnar er góð svo eftir er tekið. Málfarið áferðarfagurt og líður fram eðlilega og smekklega. Ómetanlegt er að fá nafnaskrá og vel unna heimilda- og tilvísunarskrá með verkinu. Það styður við framtíða rannsóknir á þessu tímabili í hugmyndasögu lands og þjóðar sem fræðimenn eiga eflaust eftir að njóta góðs af.


Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3