Um höfundinn
Sólveig Anna Bóasdóttir

Sólveig Anna Bóasdóttir

Sólveig Anna Bóasdóttir er prófessor í guðfræðilegri siðfræði við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hún hefur m.a. rannsakað umhverfis- og vistsiðfræði, femíníska siðfræði, siðfræði stríðs og friðar og siðfræði kynverundar. Sjá nánar

Þótt liðin séu liðlega 80 ár frá andláti Haralds Níelssonar (1868-1928), guðfræðiprófessors  og rektors Háskóla Íslands, munu þeir þó efalaust fjölmargir hér á landi sem enn kannast  við nafn hans. Ástæðan er trúlega fyrst og fremst áhrifamikil og umdeild tengsl hans við sögu og þróun sálarrannsókna og  spíritisma  og síðast en ekki síst, frjálslynda guðfræðistefnu kringum aldamótin 1900.

Í nýrri bók Péturs Péturssonar guðfræðiprófessors, Trúmaður á tímamótum. Ævisaga Haralds Níelssonar, er gerð ítarleg grein fyrir lífshlaupi þessa merka manns og hann sagður einn sérstæðasti leiðtogi kynslóðarinnar sem kennd er við aldamótin 1900. Í bókinni er leitað skilnings á því hvað hafi mótað Harald sem leiðtoga, hvers vegna hann hafi gerst spíritisti og hvaða hlutverki spíritisminn gegndi  í lífi hans og starfi.

Í inngangskafla byrjar höfundur á að draga upp áhrifaþrungna stemningsmynd. Lýst er drungalegum mánudagsmorgni í Reykjavík þann 12. mars árið 1928. Fánar eru dregnir í hálfa stöng og brátt fréttist að rektor háskóla Íslands og guðfræðiprófessorinn Haraldur Níelsson hafi látist kvöldið áður. Í kaflanum er síðan rakin ættarsaga Haralds en hann  átti ættir að rekja til ýmiss þjóðþekkts fólks á 19. öld. Þekktust ættmenna Haralds er líklega amma hans, Guðný Jónsdóttir skáldkona frá Grenjaðarstað í Aðaldal, kennd við Klömbur.

Pétur Pétursson dregur upp mynd af þeim fjölskrúðugu þáttum sem eiga hlut í að móta Harald. Trúrækni, alvara,  vinnusemi og allt að því vinnuharka : Allt mótar þetta og meitlar.  Haraldur er sendur til Hallgríms Sveinssonar, móðurbróður síns og fóstra til náms. Hann stenst inntökupróf í Lærða skólann 1884 og eftir það má segja að hann sé kominn á menntabrautina sem var á þessum tíma einungis fyrir fáa útvalda. Tuttugu og eins árs heldur Haraldur til náms við Kaupmannahafnarháskóla (1890) þar sem hann verður hann fyrir miklum áhrifum fjölbreyttra hugmynda- , trúar- og kirkjustefna. Kaupmannahöfn var líkt og sjóðandi bræðslupottur á þessum tíma og hart tekist á meðal menntamanna.

Drjúgur hluti bókarinnar fjallar um sálarrannsóknir og spíritismann. Þessum fyrirbærum og hreyfingunum þeim tengd eru gerð greinargóð skil og þau sett í sitt sögulega og hugmyndafræðilega samhengi. Spenna milli vísinda og trúar er þar meginmál en frá 18. öld  var farið að líta á þessar stærðir sem ósættanlegar andstæður. Um 1880 hóf breska sálarrannsóknarfélagið að kanna vísindalegt sannleiksgildi frásagna af dulrænum fyrirbærum og leitaðist við að finna skýringar á þeim.  Þessi hreyfing barst hingað til lands um aldamótin 1900 og var Einar Hjörleifsson Kvaran einn helsti forsprakki hennar. Segja má að sé hreint ótrúlegt hversu mikilli útbreiðslu þessar hreyfingarnar náðu á skömmum tíma. Miðilsfundir þar sem reynt var að komast í samband við framliðið fólk urðu brátt fjölsóttir í Reykjavík, þrátt fyrir harða gagnrýni ákveðinna kristinna trúmanna.

Haraldur Níelsson, Bergljót kona hans og fjöldi mikilsmetinna manna og kvenna gengust spíritismanum á hönd og Haraldur gerðist opinber talsmaður hans.  Tilraunafélagið var stofnað 1905 og hafði þann tilgang að sanna tilveru lífs eftir dauðann og tilveru fyrirbæra sem ekki urðu útskýrð með venjulegum hætti. Eftir nokkurt skeið mögnuðust þó miklar deilur um ágæti spíritismans í Reykjavík. Andstaðan kom meðal annars frá talmönnum KFUM og ýmsum málsmetandi prestum. Á sama tíma var það svo að hreyfingin fékk æ fleiri áhangendur út um landið og þar varð til kjarni áhugafólks um dulræn efni. Haraldur stóð í miðju þessara átaka og  kvikaði hvergi. Þessi átök tóku þó vissulega sinn toll og  vinslit urðu milli hans og margra fyrrum vina hans og samstarfsmanna, einkum í prestastétt.

Síðasti hluti bókarinnar fjallar um tímabilið eftir dauða fyrri eiginkonu hans, Bergljótar, (1915) og þau verkefni sem Haraldur einbeitti sér að fram til 1928 er hann lést. Fimmtugur að aldri, árið 1918, giftist Haraldur aftur Aðalbjörgu Sigurðardóttur en hún hafði miðilshæfileika og mikinn áhuga á dulrænum fyrirbærum. Aðalbjörn hvatti mann sinn til fyrirlestrahalds um dulræn fyrirbæri vítt og breitt um landið og eftir 1918 var Haraldur á sannkallaðri sigurför innanlands þar sem hann predikaði og breiddi út boðskap spíritismans. Einnig ferðaðist hann erlendis og  fór á ráðstefnur sem tengdust sálarrannsóknum. Sálarrannsóknafélagið var stofnað 1918 og var Haraldur í forsvari fyrir því ásamt Einari H. Kvaran.  Um 200 manns gengu í félagið á stofnfundinum og ári síðar var fjöldinn kominn upp í um 450 manns: Spíritisminn var orðinn fjöldahreyfing á Íslandi.

Umfjöllun um sálarrannsóknir og spíritisma einkenna síðasta hlutann að vonum, enda voru þessar hreyfingar miðlægar í lífi og starfi Haralds. Spíritisminn hafði ekki eigið gildi í hans augum heldur var fremur tæki, sem nota mátti á jákvæðan hátt. Gildi spíritismans var trúarlegt og gekk út á að miðla hinu heilaga og guðlega og miðlar því útvaldir af æðri máttarvöldum til þess að færa mönnum sannanir fyrir því „að hver og einn ætti fyrir höndum að þroskast sem hrein sál í dýrðarlíkama.“ (bls.272)  Í huga Haralds kom spíritisminn ekki í stað kristinnar trúar heldur efldi hann trúna á Jesú Krist og boðskap hans. En þótt spíritisminn nyti um skeið hylli alþýðu manna og leiðandi mennta- og stjórnmálamanna kringum 1920 urðu smám saman breytingar í kirkjusýn og guðfræðistefnu. Frjálslynda guðfræðin svonefnda átti ekki lengur upp á pallborðið hjá Jóni Helgasyni biskupi sem fylgdist vel með stefnum og straumum í guðfræði á Norðurlöndum. Þar ruddi sér nú til rúms íhaldssamari stefna með áherslu á lútherskan rétttrúnað og játningar kirkjunnar. Árin milli 1920 og 1930 einkennast af togstreitu innan kirkjunnar um þessi mál og eru á vissan hátt í hámarki við skyndilegt fráfall Haralds sem höfundur bókarinnar upplýsir að hafi dáið vegna læknamistaka: Eitraður eter sem notaður var til að svæfa hann varð honum að bana.

Að mínu mati hefur Pétur Pétursson unnið stórvirki með þessari bók. Guðfræðileg og hugmyndasöguleg greining hans á efninu er djúpstæð og hefur breiða skírskotun. Hér hefur einungis verið tæpt á nokkrum helstu efnisþáttum en mörgu áhugaverðu sleppt. Aðall bókarinnar er hversu greinandi hún er. Hlutir eru settir í vítt samhengi, flokkaðir, skýrðir og greindir. Með bókinni er þannig orðið til mikilvægt framlag til skilnings á einni þekktustu guðfræðistefnu á síðari tímum, frjálslyndu guðfræðinni svokölluðu, og sú stefna tengd öðrum hreyfingum og hugmyndastefnum frá sama tíma. Spíritisminn eins og hann þróaðist hér á landi upp úr 1900 er einstaklega áhugvert fyrirbæri og nauðsynlegt að skilja hvers vegna hann naut jafn mikillar hylli og raun ber vitni. Þar er aðkoma Haraldar mikilvæg en hann á heiðurinn af því að tengja hann á frumlegan hátt við kristna trú og íslenska trúrækni þannig að almenningu fannst hið eðlilegasta mál að vera í sambandi við framliðna og fá fréttir af þeim.

Jafnframt er hér birt blæbrigðarík mynd af þjóðþekktri persónu sem hvert mannsbarn þekkti til fyrir um 100 árum. Persónusagan og hugmynda/guðfræðisagan – báðar eru þær ákaflega vel unnar. Svo er ugglaust heimildum þeim sem höfundur hafði aðgang að, það er persónuleg bréf og nótur úr einkaskjalasafni Haralds, fyrir að þakka auk mikillar elju. Með slíkar heimildir í farteskinu er unnt að fá fram blæbrigðaríka og sálrænt aðlaðandi mynd af persónu, sem átti sér þó alls ekki bara bjartar og jákvæðar hliðar.  Það er alveg ljóst að Haraldur Níelsson var ekki gallalaus enda ekki gerð nokkur tilraun til að upphefja hann og gera að dýrlingi. Myndin af honum virðist mér raunsönn og sanngjörn.

Frágangur og framsetning bókarinnar er góð svo eftir er tekið. Málfarið áferðarfagurt og líður fram eðlilega og smekklega. Ómetanlegt er að fá nafnaskrá og vel unna heimilda- og tilvísunarskrá með verkinu. Það styður við framtíða rannsóknir á þessu tímabili í hugmyndasögu lands og þjóðar sem fræðimenn eiga eflaust eftir að njóta góðs af.


Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Mix Parlay


yakin jp

yakin jp

yakin jp

rtp yakinjp

yakinjp

Togel Online Resmi

pola ritme turbo stop go rahasia sopir angkot cuan 95 juta

strategi kode kuno petugas arsip bongkar rahasia 120 juta otomatis

karyawan minimarket temukan jam hoki pola tap cepat saldo meledak

trik tahan putar penjual mainan cuan 78 juta tanpa boncos

analisis frekuensi wild tukang fotokopi berbuah jackpot ratusan juta

timing free spin anti rungkad kunci kemenangan maksimal

pola step bet mikro desainer interior jaga profit stabil 65 juta

strategi gacor juru parkir manfaatkan jam sepi raih big win

ahli kopi reset modal cerdas saat multiplier drop wd pasti

kombinasi bet anti zonk pelayan restoran menu kombo hasilkan 110 juta

deteksi server hoki montir ac bawa pulang maxwin sebelum siang

ritme putaran beruntun guru ngaji pecahkan jackpot x500

pola turbo jeda pedagang kain kelola volatilitas tetap untung

taktik push berjenjang skema 3 2 1 barista kafe cuan 82 juta

manajemen dana anti rugi penjahit jas modal kecil untung besar

pola simbol berbaris petani padi ciptakan combo wild raksasa

kondektur bus uji frekuensi scatter akurat wd 135 juta

trik tumpuk wild pola sisir vertikal tukang cukur bonus berantai

sinkronisasi jari dan rtp teknisi lift profit tetap melejit

deteksi akurat server rungkad penjaga toko anti boncos total

kombinasi jam hoki dan pola khusus pedagang buah anti zonk x1000

mahasiswi desain mode pola putaran bintang paling gacor auto maxwin

penjual hewan trik scatter emas jitu cuan 450 juta sekejap

ahli geologi temukan urutan permata jackpot 85 juta kaya mendadak

seniman tato pahami ritme jarum pola putaran cepat maxwin tanpa batas

nelayan malam pola penyebaran hitam viral waktu hoki terbongkar

admin medsos filter real time analisis akurat rtp live tembus x500

strategi sultan agen properti fitur spin turbo cuan cepat anti rugi

petugas keamanan pola anti rungkad saat server padat wd aman

manajemen risiko saldo besar sopir truk logistik sebelum pecah maxwin

konsultan pajak pola penggandaan profit tanpa limit cuan fantastis

akuntan publik deteksi akurat waktu terbaik free spin auto sultan

buruh pabrik lacak mesin panas jam hoki terbaru pola spin jebol maxwin

karyawan bank uji skema kredit cepat kuasai fitur beli putaran anti zonk

juru masak deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk hadiah x500

pedagang pulsa cadangkan saldo dana mini recovery anti boncos total

teknisi listrik trik petir x500 anti rungkad bawa pulang maxwin besar

pekerja konstruksi fondasi step up bet anti ambruk jackpot beruntun

penjual tanaman hias siraman interval timing spin tumbuh jackpot ratusan juta

nelayan pagi strategi ikan hoki anti rungkad bawa pulang 150 juta

cleaning service reset modal cerdas saat multiplier mandek wd cepat

juru pijat refleksi pola putaran cerdas x1000 anti rungkad terbaru

strategi jam hoki terbaik penjaga kolam ikan cuan 120 juta sekejap

penulis novel gunakan plot twist analisis pola terbaru pasti untung

guru les musik skema nada 3 5 7 pola push bertahap tingkat pengembalian 99

pedagang kopi keliling pola putaran cerdas untung 80 juta seminggu

montir mobil uji sprint spin 15 menit cetak big win cuan 90 juta

reset modal cerdas sapu bersih cleaning service wd cepat

penjaga toko buku uraikan indeks simbol free spin naikkan untung 50 juta

teknisi drone pola stabil bet terbang rendah pecah maxwin 800 juta

desainer grafis grid tempo pola turbo pause jaga volatilitas cuan x1000

penjual emas strategi sultan kombinasi spin cerdas anti boncos total

tukang sayur pola 3 baris wild emas modal 50 ribu langsung sultan

koki restoran deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk 400 juta

pedagang asongan trik putaran maut 9 jitu scatter emas nembak

petugas pemadam kebakaran deteksi server panas pecah jackpot 750 juta

sopir taksi online buktikan cuan besar pola simbol khusus biru jaminan wd

tukang kebun raup ratusan juta analisis pola anti rungkad auto sultan

pegawai negeri ubah nasib trik buy spin cerdas perkalian x1000 berkali kali

pemuda desa buktikan pola 7 baris wild biru raup 950 juta tidak masuk akal

karyawan swasta 650 juta pola lonceng emas mahjong ways 2 scatter hijau

ibu rumah tangga x1000 sweet bonanza analisis maxwin

mahasiswa 888 juta pola bintang jatuh wild emas starlight princess

pemain medan pola batu petir gates of olympus jackpot 15 miliar

tukang ojek waktu emas scatter 5 baris wild west gold

pebisnis 788 juta pola keberuntungan game dewi fortuna x500

sopir ojol rahasia mahjong ways 1 spin otomatis

tukang sayur pola simbol khusus sugar rush cuan 90 juta

fotografer freelance shutter pace vs rtp gates of olympus wd konsisten

penata rias layer wild starlight princess bonus berantai auto jackpot

operator pabrik shift malam cooldown 7 10 profit maksimal

pedagang ikan kelola gelombang multiplier tarik profit aman anti boncos

petugas keamanan cek area gelap pola anti rungkad wd terjamin

karyawan toko pola 4 simbol merah kemenangan puncak bocoran resmi

pemain bali bongkar jam hoki wild emas ajaib auto sultan 999 juta

mahasiswa kedokteran taktik scatter emas kombo liar cuan 180 juta

ibu rumah tangga kaya raya pola ikan hoki scatter hijau terbukti akurat viral

pemuda desa mengubah nasib kisah bayaran x100 modal receh cuan maksimal

pemain jakarta berhasil trik spin turbo kemenangan puncak 1 miliar

pedagang ikan gelombang multiplier profit mahjong ways sebelum drop

auto sultan strategi gol juventus 750 juta trik ampuh

cuan mendadak pola kemenangan roma 650 juta tukang kopi fenomenal

starlight princess pola bet kecil wd trik bintang x200 beruntun

stop rungkad rtp live habanero terbaik pola putaran otomatis

mahjong ways 3 pola scatter hitam bocor analisis maxwin 777 juta

wild west gold jackpot miliar slow spin 3 baris emas kaya mendadak

gates of olympus pola batu petir x500 tersembunyi mahasiswa maxwin

aztec gems pola quick spin cuan 100 juta tanpa rungkad anti buntung

koi gate fenomena wild gold trik manajemen modal mini jackpot 95 juta

sweet bonanza pola permen bergaris mega jackpot jam hoki buy spin

starlight princess wild emas berantai gamer profesional cuan 170 juta

mahjong ways 2 kunci utama wd trik spin santai pegawai minimarket

bukan isapan jempol rtp live pragmatic play malam ini pola bet efektif

the dog house megaways maxwin instan sopir ojol ubah nasib

gates of olympus pola petir merah terbukti akurat jam gacor jitu

wild west gold scatter biru viral bet naik turun cuan 60 juta

sweet bonanza pola permen manis x500 anti rungkad ibu beli mobil

mahjong ways 1 rahasia kuno pola spin manual jebol jackpot

starlight princess petir bintang x100 tiap jam pola putaran cerdas

aztec bonanza cuan maksimal taruhan minimalis pekerja pabrik 280 juta

koi gate trik simbol hoki tercepat pola spin turbo 15 kali auto jackpot

klaim jackpot joker jewels malam ini trik jam hoki mahasiswa cuan x100

tukang cukur teknik spin halus mahjong ways anti boncos

terapis pijat pola bet mahjong ways mengalirkan jackpot

pilot drone atur batas rugi mahjong ways aman

arsitek metode buy free spin mahjong ways 2 stabil modal

kasir baca pola simbol mahjong ways turbo spin

resepsionis transisi spin mahjong ways 4 manual ke auto

programmer kode pola binary ritme bet mahjong ways 3

pustakawan pilih jam hoki mahjong ways royal

sales timing tarik dana mahjong ways sebelum drop

montir kapal selam batas maksimal putaran mahjong ways 1

mahjong ways 2 pola wild berantai tukang ojek mega jackpot

starlight princess anti rungkad petir bintang x1000 wd pasti

stop boncos wild west gold buy spin cerdas karyawan cuan 90 juta

maxwin pengali x1000 sweet bonanza terbaru

waktu emas wild west gold scatter 5 baris

pola sayap kupu kupu mahjong ways 3 wd pasti

strategi bet stabil gerbang ikan koi rtp 99

pola bintang jatuh princess starlight 888 juta

trik putaran turbo permen manis cuan x500

petir biru x500 olympus waktu gacor terkini

pola sinar bulan putri bintang jackpot instan

jam keberuntungan harta karun aztec 400 juta

pola 4 simbol merah gerbang kaca terbaru

jackpot 999 juta gold bonanza spin cerdas

strategi naga hitam raja kerbau scatter wild

pola mekanik emas hoki nexus untung besar

maxwin simbol biru emas koboi liar terjitu

analisis rtp langsung jam gacor slot pragmatic

koi gate viral pola ikan tersembunyi pemuda desa maxwin 180 juta

aztec gems maxwin trik spin manual 5 detik jackpot 70 juta

naga emas mahjong ways 3 pola bet kecil cuan miliar

joker jewels anti zonk strategi bet minimalis menang 99 persen

sweet bonanza xmas pola scatter kombo ibu rumah tangga 200 juta

gates of gatot kaca pecah analisis jam hoki sopir taksi x500

the dog house mega jackpot pola spin turbo pelajar sma 110 juta

mahjong ways scatter kombo gila teknik wild emas 420 juta

tercepat pola putaran maut starlight princess x500 nonstop

wild west gold gacor malam ini scatter emas anti rungkad sultan

koi gate pola naga biru terbongkar rtp 98 persen anti boncos

kisah pedagang sayur maxwin 150 juta pola bet stabil aztec bonanza

mahjong ways 2 pola naga hitam viral jackpot 600 juta otomatis

petir biru x1000 meledak jam gacor terbaru gates of olympus

sweet bonanza rahasia multiplier emas waktu hoki auto sultan

starlight princess anti rungkad rtp live 98 pola gacor

aztec gems trik bet minimalis jackpot 90 juta

rahasia sultan trik spin cepat the dog house maxwin

analisis pg soft pola spin cerdas mahjong ways 3 jackpot

kisah viral karyawan toko cuan 75 juta pola habanero anti rugi

panduan rtp slot pyramid bonanza kemenangan 99 persen

power of thor megaways trik gelegar x500 pola profesional

modal receh cuan maksimal pola great rhino megaways hoki

analisis jam hoki pragmatic pola spin normal jackpot

pola scatter hitam gates of olympus viral waktu hoki zeus

rahasia tersembunyi joker jewels trik keuntungan 50 juta

bocor tuntas analisis persentase menang sweet bonanza xmas

pola rahasia mahjong ways 1 sopir ojol cuan miliaran spin otomatis

jebol jackpot ratusan juta pola scatter merah wild west gold

strategi sultan trik spin turbo gems bonanza

pola gajah wild biru great rhino kaya mendadak

panduan rtp live aztec gems trik anti rungkand

bocoran pola scatter dog house anti boncos

trik buy feature buffalo king megaways x500

pola wild komplit madame destiny megaways maxwin

strategi anti gagal sugar rush tercepat wd

jam gacor poseidon megaways perkalian akurat

pola scatter koin money train 3 cuan menggila

taktik pola scarab emas legacy of dead receh untung

strategi putaran maut wild kraken release the kraken

Suara Cilok Scatter

Jam Hoki Petani Kopi

Gerakan Kipas Sate

RTP Wild West Gold

Teknik Tambal Ban

Prediksi Real Madrid

Manchester City vs Bournemouth

Barcelona vs Elche

Arsenal vs Burnley

Man United vs Forest

The Dog House Megaways Viral

Psikologi Warna Candy Bonanza

Mitos vs Fakta Justice League

Trik Skip Intro Playboy Gold

Moon Princess 1000 Cetak Rekor

Pola Triple Hot Hot Fruit

Zeus Howling Thunder CQ9

Pola Efisien Wild Safari

Strategi Ritme Dog House

Mekanik Rahasia Candy Bonanza

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Derby London Chelsea vs Spurs

Taktik Atletico vs Sevilla

Expected Goals Haaland

Analisis 15 Menit Terakhir

Analisis Mahjong Ways 3

Pola Ngantuk Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam

Taktik Rahasia RTP

Panduan Tukang Parkir

Pep Guardiola City

Arsenal vs Burnley

Tottenham vs Chelsea

Derby London Chelsea Spurs

Trik Menang Pragmatic

Analisis Data Akurat Mahjong Ways

Pola Ngantuk Satpam Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam Mahjong Wins

Taktik Rahasia Pola RTP Jember

Panduan Spin Turbo Tukang Parkir

Sistem Xavi Anti Kebobolan Barca

Kontroversi Kartu Merah Derby London

Filosofi Sepak Bola Modern London

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Statistik Clean Sheet Barcelona Elche

Mode Hemat Data Scatter

Filosofi Ngopi Hitam Pro

Pola Spin Tukang Ojek

Pola Scatter Koi Gate

Taktik Cuci Piring Spin

Misteri Anfield Liverpool

Arsenal vs Burnley 22 Menit

Pelatih Tertekan Ten Hag

Ketergantungan Gol Madrid

Tottenham vs Chelsea Modern