Kvikmyndin Andið eðlilega var frumsýnd hér á landi 9. mars síðastliðinn. Handritshöfundur og leikstjóri myndarinnar er Ísold Uggadóttir en hún var á dögunum valinn besti leikstjórinn í flokki alþjóðlegra kvikmynda á Sundance-kvikmyndahátíðinni. Einnig hlaut Ísold Fipreci-verðlaun alþjóðlegra gagnrýnenda á Gautaborgarhátíðinni. Umfjöllunarefni myndarinnar, málefni flóttamanna, er athyglisvert og talar sterkt inn í samtímann.
Lára (Kristín Þóra Haraldsdóttir) starfar við vegabréfaeftirlit á flugvellinum í Keflavík. Hún er í peninga- og húsnæðisvanda og á erfitt með að sjá sér og ungum syni sínum, Eldari (Patrik Nökkvi Pétursson), farborða. Einn daginn er Adja (Bebedita Sadjo), ung kona frá Gíneu-Bissá, stöðvuð í eftirlitinu með falsað vegabréf. Henni er meinað að fara úr landi og bíður milli vonar og ótta eftir því að vita hvort hún fær dvalarleyfi. Adja verður á óvæntan hátt bjargvættur íslensku mæðginanna og milli þeirra þriggja myndast sterk bönd.
Handrit Ísoldar er þaulhugsað. Myndin fer rólega af stað þegar við fylgjum Láru fyrstu dagana í vinnunni í gráum hversdeginum. Hún er nýbyrjuð í vinnunni á vellinum og það er auðséð að hún vill sanna sig og vinna sig upp í betri stöðu, einkum til að geta búið sér og syni sínum betra líf. Þetta gerir það að verkum að áhorfandinn heldur næstum ósjálfrátt með henni. Um leið sér hún starfið í vegabréfaeftirlitinu öðrum augum en þeir sem eru orðnir samdauna því og hún er strax full samúðar í garð Ödju, þrátt fyrir að vera sú sem stöðvaði hana. Eftir því sem líður á myndina verður saga Ödju fyrirferðarmeiri og samhliða því eykst spennan. Sú saga einkennist af vonbrigðum, sorg og tómlæti af hálfu yfirvalda. Hún kemur að öllum dyrum lokuðum og sér sér ekki annað fært en grípa til stórhættulegs örþrifaráðs í atriði sem er það átakanlegasta en jafnframt spennuþrungnasta í myndinni. Endalok myndarinnar koma ánægjulega á óvart og skilja áhorfendann eftir hugsi.
Í heildina er sagan þó sögð á látlausan hátt og handritið er laust við alla óþarfa dramatík. Leikararnir þrír sem fara með aðalhlutverkin túlka þau öll á áreynslulausan hátt. Adja ber harm sinn að langmestu leyti í hljóði og leyfir næstum engum að sjá sig gráta, nema unga drengnum Eldari. Samband þeirra markast af tungumálaörðugleikum, því Adja kann aðeins örfá orð í íslensku, en í þeim fáu orðum sem fara á milli þeirra endurspeglast einhver kjarni; hrein umhyggja og hreinn sársauki. Lára og Adja eiga það sameiginlegt að vera samkynhneigðar en Lára á í leynilegu ástarsambandi við Kolbrúnu (Sólveig Guðmundsdóttir). Sú saga fer þó að mestu leyti fyrir ofan garð og neðan. Leikhæfileikar Sólveigar hefðu mátt fá að njóta sín betur en hún hefur sýnt það og sannað, meðal annars í leiksýningunni Sóley Rós ræstitæknir, að hún er frábær leikkona.
Drungalegt yfirbragð Suðurnesja rímar vel við vonleysið sem einkennir aðstæður sögupersóna. Það er þó ekki nýtt af nálinni fyrir áhorfendur íslenskra kvikmynda. Hér má til dæmis nefna má Fúsa (2015) og Mýrina (2006), þar sem Reykjanesið kemur einnig við sögu og fleiri landsbyggðarmyndir, svo sem Hafið (2002), Nóa albinóa (2003), París norðursins (2014) og Þresti (2015). Þó var ánægjulegt að sjá sólarljósið gægjast inn á milli gluggatjaldanna að morgni í hjartnæmum senum milli mæðginanna og Ödju. Þrátt fyrir hræðilegar kringumstæður ná þessar þrjár persónur að finna huggun og styrk hver hjá annarri og Adja, sem hefur ekki mætt neinu nema skilningsleysi og fordómum, skýtur skjólshúsi yfir konuna sem stöðvaði hana og annast barnið hennar.
Andið eðlilega er ánægjuleg viðbót við íslenska kvikmyndaflóru af tveimur ástæðum: Annars vegar er hér um að ræða vandað listaverk, handritið er haganlega fléttað saman, persónusköpunin góð og efnistökin fersk. Hins vegar tekur hún á brýnum samfélagsmálum og sýnir hvernig hælisleitendur hérlendis mæta skeytingarleysi og kulda. Þeir eru jafnvel rifnir upp um miðjar nætur og sendir aftur í þær hörmulegu aðstæður sem þeir flúðu. Þetta er veruleiki sem við, mörg hver, neitum að horfast í augu við og aðstandendur myndarinnar eiga hrós skilið fyrir að vekja athygli á honum.
Þessi umfjöllun var hluti af verkefnavinnu í námskeiðinu „Loksins, loksins: Vinnustofa í menningarblaðamennsku“ á vorönn 2018.
Um höfundinn
[fblike]
Deila