Bestu myndir ársins

Löngum hefur tíðkast að „gera upp“ kvikmyndaárið í listaformi – hvað stendur upp úr þegar litið er um öxl? Var þetta gott bíóár? – og margir fjölmiðlar eiga þennan hátt sameiginlegan. Að slíkum listum er þó staðið með ólíkum hætti. Íslensk dagblöð hafa til að mynda löngum haft þá reglu að birta slíka lista, þótt nokkuð hafi dregið úr á þeim bænum þegar að kvikmyndaumfjöllun kemur, og er þar ekki óalgengt að kvikmyndagagnrýnandi eða gagnrýnendur blaðsins dragi upp sína persónulegu lista yfir helstu tinda og ris kvikmyndaársins. Önnur aðferð er að kalla til álitsgjafa og vinna „allsherjarlista“ úr framlagi ólíkra einstaklinga, jafnan þá með stigagjöf af einhverju tagi sem gagnavinnsluaðferð. Kvikmyndafræði Háskóla Íslands ákvað að fara þessa leið í ár, leita til álitsgjafa og leiða niðurstöður þeirra saman í lista yfir það sem mætti þá kalla bestu myndir ársins.

Álitsgjafarnir spanna vítt bil í menningarlandslaginu, og var það einmitt ætlunin. Nokkrir kvikmyndafræðingar úr háskólasamfélaginu og utan þess voru spurðir álits, sama um þá kvikmyndagagnrýnendur sem mest hafa látið að sér kveða á árinu og hafa borið af öðrum þegar að málefnalegri umfjöllun um kvikmyndir kemur. Þá var falast eftir skoðunum kvikmyndainnkaupastjóra sérverslunar í Reykjavík en einnig frá landsþekktum kvikmyndaáhugamönnum. Ráðgjafar var leitað hjá fagfólki innan kvikmyndageirans, ekki síst hjá þeim sem látið hafa í ljós skoðanir á kvikmyndamenningunni í „rauntíma“, eða eins og henni hefur undið fram á liðnum mánuðum, og þótt ræða megi um „hlutleysi“ í slíkum tilvikum skiptir það meginmáli að viðkomandi ummælendur eru jafnframt sanntrúaðir kvikmyndaunnendur. Ekki var síður forvitnilegt að leita álits hjá öðru menningarfólki, einstaklingum sem fylgjast með kvikmyndum af áhuga en jafnframt í samhengi við hræringar á öðrum sviðum menningarinnar.

Útkoman er sannarlega forvitnileg. Álitsgjafar voru inntir eftir fimm mynda lista, sem á væri raðað í sæti, og stig gefin í kjölfarið. Útkoma stigagjafarinnar endurspeglast í listanum hér að neðan yfir tíu mikilvægustu myndir ársins en ekki er síður forvitnilegt að skoða einstök framlög, því þótt vissulega séu „úrslitin“ skýr er strengurinn sem rekja má í gegnum listana jafnframt hlykkjóttur. Fjöldi athyglisverðra mynda er ekki tryggðu sér sæti á heildarlistanum er nefndur á nafn, og lítill vafi leikur á því að þar er að finna fjölmargar prýðisgóðar hugmyndir að jólaáhorfi – að viðbættri þeirri augljósu sæmdarkröfu að fólk hafi kynnt sér allar þær myndir er finna má á heildræna topp–tíu listanum. En með þetta í huga eru einkalistar álitsgjafa birtir fyrir neðan heildarlistann. Í raun þarf að skoða þá til viðbótar við heildarlistann til að breidd þessarar könnunar um myndir ársins birtist í skýru og greinagóðu ljósi.

Rétt er að víkja, undir lokin, að reglum þeim er álitsgjöfum voru settar við valið. Þær voru í raun einfaldar. Allar myndir koma til greina er frumsýndar voru einhvers staðar í heiminum á þessu ári (frá New York til Peking), sama með hvaða hætti (í kvikmyndahúsi eða á Netflix, VOD-i símafyrirtækjanna, skiptir ekki máli). Einnig koma til greina þær kvikmyndir sem frumsýndar voru erlendis í fyrra (2016) en hér á landi í ár (2017). Inn í það mengi falla til dæmis sumar Óskarsverðlaunamyndir síðasta árs, sem og myndir sem vöktu athygli á Cannes vorið 2016, en voru teknar til sýninga hérlendis á fyrri hluta þessa árs. Dreifingartímabil kvikmynda nær auðvitað, og hefur alltaf gert, yfir nokkurt skeið, og ekki er hægt að horfa framhjá örlítilli „flugþreytu“ af þeim sökum.

Samkvæmt álitsgjöfum kvikmyndafræði Háskóla Íslands eru eftirfarandi myndir þær bestu árið 2017.

1. Get out – Jordan Peele

Get Out (Peele, 2017) er að mörgu leyti einstök kvikmynd. Ekki er einungis um að ræða hryllingsmynd þar sem blökkumaður er í aðalhlutverki, Daniel Kaluuya, heldur er kvikmyndin einnig skrifuð, framleidd og leikstýrð af blökkumanni, Jordan Peele (sem margir kannast við úr Key & Peele gríndúóinu). Nóg er að rifja upp Óskarsverðlaunatilnefningarnar vorið 2016 til að ljóst sé hversu óvenjuleg uppröðun þessi er í Hollwyoodkvikmynd, en þá vakti athygli að nær ekkert blökkufólk var tilnefnt til verðlaunanna. Get Out er jafnframt hárbeitt ádeila á kynþáttafordóma þá sem víða er að finna í bandarísku samfélagi, en sérstaklega það sem kalla mætti hversdagslega eða „kasjúal“ fordóma þeirra sem almennt telja sig hafna yfir slík viðhorf og slíka hegðun. Fólki sem segir hluti eins og, „Ég myndi kjósa Obama í þriðja sinn, ef ég gæti“, en fullyrðing þessi heyrist nokkrum sinnum í myndinni. Hér er á ferðinni pólitískt meistaraverk í hryllingsmyndabúningi, eða hryllingsmeistaraverk í pólitískum búningi; í öllu falli meistaraverk.

(úr dómi Heiðars Bernharðssonar um Get Out fyrir Engar stjörnur)

2. The Square – Ruben Östlund

Í upphafi The Square (2017) má sjá fjölmenni ganga um götur Stokkhólms. Fólkið virðist streyma um göturnar, flest í sömu átt, flest í einsleitum fötum. Í mannhafinu miðju stendur sjálfboðaliði fyrir mannúðarsamtök einsamall og kyrr, líkt og öldubrjótur, og spyr vegfarendur hvort þeir vilji bjarga mannslífum. Trekk í trekk er viðkomandi neitað kurteisislega og ósjaldan er hann ekki virtur viðlits. Í fjarska heyrist öskur og nokkrir líta við en enginn hægir verulega á sér. Aftur heyrist öskur og kallað er eftir hjálp og nú líta fleiri við en enginn staldrar við nema í augnablik. Enn aftur heyrist ópið og nú stoppa nánast allir og reyna að átta sig á hvað sé í gangi. Kona kemur hlaupandi, örvingluð, og öskrar eftir hjálp. Það er að koma maður sem ætlar að drepa hana, hrópar hún. Hún hleypur í átt að Christian (Claes Bang), aðalpersónu myndarinnar, og hann getur ekki annað en brugðist við. Fyrst lítur hann þó á næsta mann og með nær mállausum samskiptum biðlar hann til hans um hjálp. Saman slá þessir tveir karlmenn upp eins konar skjaldborg um dauðhrædda konuna og varna árásarmanninum um frekara aðgengi að henni. Þegar hrottinn hverfur á brott er Christian svo upp með sér að hann tekur ekki eftir því að konan lét sig einnig hverfa, og eftir að hafa kvatt hinn nýja vin tekur hann eftir því að búið er að stela öllu lauslegu af honum, þar á meðal síma og veski. Atburðurinn hafði verið sviðsettur og „riddaraskapur“ hans virkjaður í þeim eina tilgangi að hafa af honum fé. Mörg mikilvægustu þemu myndarinnar birtast í þessu upphafsatriði. Fjöldinn sem virðir mannúðarsjálfboðann að vettugi kallast á við þann mikla meirihluta vegfarenda sem er ekki reiðubúinn til að ljá ofsóttu konunni hjálparhönd. Grimmd er hljóðlega samþykkt af fjöldanum. Og sá sem þó er tilbúinn til að gera eitthvað reynist hafður að fífli, eftir að ljóst má vera að engum þykir meira til framtaks hans koma en honum sjálfum.

(úr dómi Rósu Ásgeirsdóttur um The Square fyrir Engar stjörnur)

3. Moonlight – Barry Jenkins

Það hefur vafalaust ekki farið fram hjá neinum að Moonlight hlaut Óskarsverðlaunin sem besta mynd ársins 2016. Enda gerðist það með látum, Bonnie og Clyde – eða kannski bara Clyde –, og Emma Stone, reyndu að ræna styttunni, líkt og árið væri 1967, eða 1937, en réttvísin hafði – eins og frægt er orðið – að lokum betur og verðlaunin rötuðu í réttar hendur. Moonlight er eins konar þroskasaga. Hún greinir frá lífi Chirons, samkynhneigðs blökkumans, frá æsku til fullorðinsára en hann elst upp með móður sinni sem er háð fíkniefnum og vanrækir hann. Heppnin brosir hins vegar við Chiron þegar leiðir hans og Juan liggja saman, en sá síðarnefndi kemur inn í líf hans sem föðurímynd og vinur; hann hjálpar Chiron að takast á við hugsanir sínar um stöðu sína í lífinu og kynheigð. Juan er jafnframt dópsali og sér m.a. móður Chirons fyrir krakki, nokkuð sem flækir stöðuna. Myndin sækir efnivið sinn að hluta í sjálfsævisögulega bókmenntaverkið In Moonlight Black Boys Look Blue eftir Alvin McCraney. Formgerðin er þrískipt og heitir hver kafli í höfuðið á aðalpersónunni sem gengur einmitt undir þremur nöfnum (og er leikinn af þremur ólíkum leikurum): Little, Chiron og Black. Í þessu samhengi skiptir það augljóslega máli að áðurnefndur Juan, dópsalinn með hjarta úr gulli, gekk sjálfur undir nafninu Blue þegar hann var barn á Kúbu. Black og Blue. Alveg eins og í titlinum In Moonlight Black Boys Look Blue. Litróf bókartitilsins er því „flutt“ inn í myndina með óbeinum en útsjónarsömum hætti og beinir það ennfremur sjónum að fleiri merkingaraukum bókartitilsins: treganum, fagurgervingunni, sjálfsmyndarkrísunni og kynþáttapælingunni. Umskiptin frá svarta litnum að bláa litnum má túlka sem fagurgervingu og hugræna undankomuleið undan kynþáttafordómunum sem gegnsýra og eitra bandarískt samfélag. Í tunglsljósi hættir blökkumaðurinn hins vegar að vera blökkumaður og tekur á sig annan lit. Stoðum er rennt undir þessa túlkun ef við hugum að persónusköpuninni og venslum persónanna. Blue er fyrirmynd Black, stráksins sem leitar eftir einhverju sem hann missti þegar faðir hans fór. Blue er tvímælalaust svalur, harður, flottur, það er ekki skrítið að Black vilji umbreytast í Blue, líkt og gerist í mánaskini samkvæmt bókartitlinum, og skilja ömurlega tilvist sína með dópmóður sinni eftir. En það er ekki hægt, dópsalinn er myrtur, mánabjarminn er tálsýn, lífið heldur áfram að vera aðþrengjandi og kúgandi. En ofangreind persónudýnamík grundvallast á sjálfsmyndarkrísu (blökkufólki er kennt að fyrirlíta sjálft sig frá unga aldri) og trega, við sjáum svo mörgum lífum sóað.

(úr dómi Sigrúnar Eirar Þorgrímsdóttur um Moonlight fyrir Engar stjörnur)

4. mother! – Darren Aronofsky

mother! má túlka sem eins konar endursögn á Biblíunni sem þá er sögð frá sjónarhorni „Móður Náttúru“ – en í þessum allegóríska lestri (en rétt er að taka fram að  mother! biður um táknfræðilega afkóðun eins og hvolpur sem vill leika, augun biðjandi, másið hársbreidd frá gráti, og skottið á fullu; og skiptir þá ekki öllu hvort merkingarlega yfirfærslan er trúarleg, græn, eða hegelísk vangavelta um díalektína og þrælinn og meistarann) er móðir jörð sem Jennifer Lawrence túlkar. Allnokkrir, þar á meðal dreifingarfyrirtæki myndarinnar, hafa lagt lóð sín á þær greinafræðilegu vogaskálar að flokka eigi myndina sem hrollvekju. Það er umdeilanlegt en skýrist e.t.v. af öllu því sem lagt er á grey Móður Náttúru af Skaparanum sem persóna Javier Bardem endurspeglar, en þar er á ferðinni einhver sú undarlegasta mynd sem dregin hefur verið upp af ljóðskáldi í háa herrans tíð. Rétt er að taka fram að táknlykillinn að myndinni er ekki margslunginn: heimili þeirra í þessum lestri táknar umhverfið, verurýmið sem móðir jörð hefur búið manninum. Á sama tíma og myndin endursegir gamlar kreddur úr ævafornum miðjarðarhafstexta þá vill hún koma skýrum boðskap áleiðis hvað varðar mannlegt eðli og hvernig komið er fram við Móðir Náttúru. Manneskjan er sýnd í sinni verstu mynd. Móðir Náttúra gerir sitt besta til að halda hús sitt í skikkanlegu horfi en nær ekki að halda utan um allan fjöldann af gestum sem að beinlínis vaða inn á skítugum skónum, ræna húsgögnum og ætla síðan að fara að endurskapa híbýlin sem þakklætisvott fyrir að hafa haldið hörkupartí. mother! er sannkallað skylduáhorf sem að þó skilur áhorfanda eftir með óbragð í munninum. Myndin kallar á vangaveltur um mannlegt eðli, fólksfjölgun og það bókstaflega hvenær eigi að stoppa gott húspartí, segja „hingað og ekki lengra“! Það er eitt að standa fyrir gleðskap sem fer úr böndunum en þegar að gestgjafinn er Móðir Náttúra þá geta afleiðingarnar verið afdrifaríkar.

(úr dómi Gísla Sigurjónssonar um mother! fyrir Engar stjörnur)

5. Blade Runner 2049 – Denis Villeneuve

Leit er að vísindaskáldskaparmynd er reynst hefur jafn lífseig og áhrifamikil og Blade Runner eftir Ridley Scott, en hún kom út árið 1982. Blade Runner er lauslega byggð á skáldsögu Philips K. Dick, Do Androids Dream of Electric Sheep (1968) og greinir frá hermilíkisveiðaranum Deckard, leikinn af Harrison Ford, er fær það erfiða verkefni að hafa uppi á hópi hermilíkja – vísað er til þeirra sem„replicants“ í myndinni – er flúið hafði úr þrælkunarbúðum í geimnum, og lent á jörðinni í leit að betra lífi. Þema myndarinnar er „mennska“, hvað er það sem skilur á milli Deckards og þeirra sem hann leitar, vélvera er líta út eins og fólk og hefur áþekkt tilfinningalíf. Það var hins vegar útlit myndarinnar, jafnvel umfram söguþráð, sem markaði línu í sandinn. Regnvot framtíðardystópían sótti ekki síður í harðsoðnu rannsóknarlögreglu– og einkaspæjarahefðina en hún gerði til Metropolis (1927), og þeirrar art deco/konstrúktívisma hönnunar sem mynd Fritz Lang lagði línurnar fyrir. „Blöndun“ þessi reyndist einkar frjó og hefur haft mótandi áhrif á framtíðarsýn og sögusviðssköpun í vísindarskáldskaparmyndum allar götur síðan. Það var því áhættusamt að ráðast í framhaldsmyndagerð, og ekki síst svona löngu síðar, en Denis Villeneuve, sem sýnt hafði snilldartakta í annarri nýlegri vísindaskáldskaparmynd, Arrival (2016), reyndist starfinu vaxinn. Þemu og söguheimur fyrri myndarinnar eru þróuð áfram, Harrison Ford mætir aftur til leiks sem Deckard og stendur í nýju myndinni andspænis yngri útgáfu af sjálfum sér, hermilíkisveiðara er Ryan Gosling leikur.

6. Dunkirk – Christopher Nolan

Erfitt er að setja sig í þau spor að vera kornungur og í bráðri lífshættu, að vera staddur skammt frá heimahögunum en komast hvergi, þá martröð sem fylgir því að vita að sennilega er manns hinsta stund upprunnin, en aðeins vanti herslumuninn til að allt fari ekki á versta veg. Að vera varnarlaus í ærandi vélargný orrustuflugvélar sem steypir sér í átt að þér og það eina sem hægt er að gera er að halda í vonina um hjálmurinn verji mann fyrir skotum hennar, en vita jafnframt að það er aldrei að fara að gerast, hann er ekki nógu sterkbyggður. Hvernig ætli það sé að liggja í sandinum, umkringdur þúsundum annarra manna, og vona að skothríð óvinanna bani einhverjum öðrum? Eða að sprengjurnar tæti einhvern annan í sundur? Hvað gæti farið í gegnum huga manns? Mun maður minnast hversdagslegra athafna líkt og að borða saman kvöldmat með fjölskyldu sinni? Mun maður muna eftir félögum sínum og sakleysislegum strákapörum á síðsumarkvöldum? Og hér er maður. Svangur, þyrstur, skítugur, of kalt á næturnar og of heitt á daginn, í þúsund manna röð eftir að komast í bát, heim. Það eina sem maður hefur núna er vonin og viljinn. Dunkirk er einmitt mynd um von og vilja. Þegar þetta tvennt sameinast er það oft töfrum líkast og má það vera kraftaverk að allur þessi fjöldi, hátt í 340 þúsund manns, hafi bjargast frá ströndum Dunkirks í upphafi Seinni heimsstyrjaldar, eftir að Bandamenn höfðu beðið afhroð gegn þýska hernum, og breskir, belgískir og franskir hermenn voru króaðir af við strönd bæjarins sem ljær myndinni titil sinn. Við þeim blasti opinn dauðinn, og hefði farið sem horfði er það vafa undirorpið að stríðinu hefði lokið með þeim sama hætti og sögubækurnar tjá. Christopher Nolan, leikstjóri Dunkirk tekst að fanga þessa spennu af mikilli nákvæmni og með hjálp Hans Zimmer sem samdi tónlist myndarinnar. Það er erfitt að koma þessum sterku tilfinningum í orð og enn erfiðara að koma þeim til skila án orða en Nolan tekst að miðla þeim með óaðfinnanlegum myndrömmum sínum og Zimmer með tónlist sinni. Hljóðrásin er mögnuð, allt í senn yfirþyrmandi og hálf óþægileg og lýsir vel þeim ótrúlegu adrenalín innspýtingum sem fær hjarta örmagna drengs til að hamast. Tæknilega séð er myndin afrek, sama má segja um innlimun áhorfenda allt frá fyrstu mínútu, hún er saumlaus. Að áhorfi loknu er ekki ólíklegt að áhorfendur séu þakklátir fyrir tvennt. Annars vegar að frá Hollywood komi enn myndir sem þessar, og að hafa fæðst á friðartímum í Evrópu.

(úr dómi Júlíu Helgadóttur um Dunkirk fyrir Engar stjörnur)

7. Toni Erdmann – Maren Ade

Snemma er greinilegt að óvenjuleg gervi, búningar og förðun munu gegna mikilvægu hlutverki. Þetta einskorðast þó við Winfried (Peter Simonischek), óhamingjusaman föður framakonunnar Ines (Sandra Hüller). Samband feðginanna er slæmt. Winfried er ekki velkominn í hörðum viðskiptaheimi dótturinnar, þar verður hann henni einfaldlega til skammar. Til þess að nálgast dóttur sína í viðskiptaheiminum sem hún nú lifir og hrærist í finnur hann upp annað sjálf, Toni Erdmann markþjálfa. Toni er stórlax, annað en Winfried. Toni spilar tennis við mikilvæga menn og kann að skemmta sér. En eitthvað passar samt ekki alveg, það er eitthvað gruggugt við Toni. Hann er furðulegur til fara, tennurnar eru risastórar og hárkollan bæði drusluleg og í engu samræmi við litarhaft hans. Toni klæðist jakka sem virðist vera dökkbrúnn en hefur fjólubláan blæ í dagsljósi. Bindið er of stutt og lestrargleraugu hanga um hálsinn á honum. Að auki ber hann með sér ljósan taupoka sem enginn mikilvægur athafnamaður myndi láta sjá sig með. Þrátt fyrir alla þessa vankanta tekur fólk honum furðuvel og hann kemst nær daglegu lífi dóttur sinnar. […] Með þessum hætti dregur kvikmyndin fram einmannaleika þeirra beggja, bæði Winfried og Ines. Á bak við trúðsgrímuna er stundum sagt að harmur leynist. Það á sannarlega við hér.

(úr dómi Júlíu Helgadóttur um Toni Erdmann fyrir Engar stjörnur)

8. Undir trénu – Hafsteinn Gunnar Sigurðsson

2017 var gott ár fyrir íslenska kvikmyndagerð, afar gott raunar, og er þar sigurganga nýjustu myndar Hafsteins Gunnars Sigurðssonar, Undir trénu, kannski skýrasta dæmið. Myndin hefur slegið í gegn meðal áhorfenda jafnt sem gagnrýnenda, gengið vel erlendis, verður framlag Íslands til bandarísku Óskarsverðlaunanna, og svo mætti áfram telja. Þessi frásögn af nágrannaerjum og sambandsslitum skartar einvalaliði leikara. Edda Björgvinsdóttir er stórkostleg í myndinni og nýtur hún stuðnings Sigurðs Sigurjónssonar, Þorsteins Bachman, Selmu Björnsdóttur og annara, og hafa þau flest aldrei verið betri. Mest kemur Steindi Jr. á óvart, en hann heldur sínu andspænis ofangreindum leikurum og má það teljast afrek. Undir trénu er kaldhömruð kómedía og nýjasti klassíkerinn til að bætast í hóp sígildra íslenskra kvikmynda.

9. The Party – Sally Potter

Eins og í öllum góðum partýum í kvikmyndum fer eitthvað úrskeiðis og í Partýinu hennar Sally Potter fer flest allt úrskeiðis sem getur farið úrskeiðis og á þeim rétt rúma klukkutíma sem kvikmyndin spannar er búið að afhjúpa alla hluthafandi karektara, m.a.s. þann áttunda sem aldrei sést í mynd. Janet (Kristin Scott Thomas) ætlar að halda látlausan kvöldverð með sínum nánustu til þess að fagna nýfengnu hlutverki sínu í ráðherrastól heilbrigðisráðuneytisins ásamt fjarrænum manni sínum Bill (Timothy Spall) sem virðist andlega hrör og gerir lítið eitt annað en að ráfa á milli stóls síns og plötuspilarans og spila tónlist, sem er janframt hljóðrás myndarinnar, á meðan eiginkonan, þrátt fyrir nýfengna tign sína, sýnir að hún er enn þess megnug að elda ofan í  vini sína. Þegar allir gestirnir eru komnir, að undanskilinni eiginkonu Toms (Cillian Murphy) sem mun mæta nokkru seinna, þarf Bill að tilkynna svolítið. Myndin gefur í eftir óvænta tilkynningu Bills sem skyggir á fagnaðarefni partýsins, og hrindir af stað kaós og karakterdrama sem verður ekki hjá komist. Leyndarmál eru afhjúpuð sem sum gestanna bregðast við með reiði, önnur hneykslun en einungis ein manneskja sýnir með yfirvegun og stóískri ró. The Party er beitt karakterstúdía og vefur sig í gegnum kynjapólitík, ádeilu á tilgang stjórnmála, efnishyggju og spíritisma, ást, öfund og hin endanlega tilgang lífsins þegar öllu er á botninn hvolft. Sérstaklega er vel raðað í hlutverk og gamla brýnið Bruno Ganz ber af sem góðhjartaði gúrúinn, að öllum öðrum ólöstuðum. Myndin er stutt, röskar sjötíu mínútur, og frásögnin er snörp eftir því. Flækjurnar eru jafn ófyrirsjáanlegar og viðbrögð gestanna og er áhorfendum skemmt hverja mínútu með því að reyna ráða í framvindu frásagnarinnar alveg fram á síðustu sekúndur myndarinnar (bókstaflega). Að þessu sögðu er ástæða til þess að ítreka að The Party er ekki niðurdrepandi melódrama; hún er galsafull rannsókn á breyskleika mannanna og hvernig tíminn fer með fólk. Fjölmarga pólitískari fleti má finna í henni þegar vel er að gáð en dásamleg ringulreið og kolsvört kímnigáfa hafði ofan af hjá undirrituðum.

(úr dómi Sigurðar Arnars Guðmundssonar um The Party! fyrir Engar stjörnur)

10. Faces Places – Agnès Varda

Faces Places eða Visages, Villages eins og hún heitir á frummálinu er ný heimildarmynd um samstarfsverkefni belgísku kvikmyndagerðarkonunnar Agnés Varda og franska ljósmyndarans og götulistamannsins JR. Á milli þeirra er 55 ára aldursmunur, hún er 89 ára gömul og hann er 34 ára. Þetta kann að vera óvenjulegt teymi en gengur fullkomnlega upp í myndinni. Agnés Varda var einn af mikilvægustu leikstjórum frönsku nýbylgjunnar og hefur verið að gera kvikmyndir síðan árið 1954. JR er hins vegar þekktur fyrir að líma stórar „portrett“ ljósmyndir á opinberar staðsetningar eins og til dæmis utan á byggingar. Agnés Varda og JR eiga það sameiginlegt að hafa áhuga á fólki, ljósmyndum af fólki og finnast andlit afskaplega merkingarbær fyrirbrigði. Þau keyra á milli bæja í frönsku sveitinni, hitta fólk og taka af þeim myndir. Bakvið hverja ljósmynd er manneskja sem hefur sína sögu að segja og þarna er rödd og ásýnd hins almenna borgara gefið vægi. Raunverulegt, venjulegt fólk sem hefur engin völd. Áhorfendur fá að heyra sögu þeirra og hreinar tilfinningar eru fangaðar af myndavélinni og með því móti snertir frásögnin við áhorfendunum. Íbúarnir eru sýndir eins og þeir eru í raun og það er enginn að reyna að vera neitt annað en þeir sjálfir. Bæirnir sem þau heimsækja eru litlir og jafnvel óþekktir. JR og Agnés Varda leita að fegurðinni á hverjum stað og finna viðfangsefni eða fólk sem hefur sögu sem gerir tiltekinn bæ sérstakan. Flestir hefðu kannski keyrt framhjá þessum litlu bæjum en þau sýna okkur að inn á milli leynast gullmolar. Í gegnum kvikmyndina sýna þau fram á að það er hægt að nálgast hvern sem er og hvað sem er ef vilji og þolinmæði til þess að hlusta og vera opinn er með í för.

(úr dómi Klöru Haddar Ásgrímsdóttur um Faces Places fyrir Engar stjörnur)

Kvikmyndadóma Engra stjarna er að finna á heimasíðu kvikmyndafræðinnar.

Álitsgjafar kvikmyndafræðinnar (í stafrófsröð)

Ásgeir H. Ingólfsson (skáld og menningarblaðamaður)

1. Stjórnarskráin (The Constitution/Ustav Republike Hrvatske) – Rajko Grlic
2. I Am Not Your Negro – Raoul Peck
3. Logan – James Mangold
4. I, Daniel Blake – Ken Loach
5. Fríða og hundarnir (Beauty and the Dogs/Aala Kaf Ifrit) – Khaled Walid Barsaoui og Kaouther Ben Hania

Ásgrímur Sverrisson (kvikmyndagerðarmaður og ritstjóri)

1. Moonlight – Barry Jenkins
2. Toni Erdmann – Maren Ade
3. Get Out – Jordan Peele
4. Það sem koma skal (Things to come/L’Avenir) – Mia Hansen-Løve
5. Dunkirk – Christopher Nolan

Bjarni Randver Sigurvinsson (guðfræðingur og trúarbragðafræðingur)

1. Life – Daniel Espinosa
2. mother! – Darren Aronofsky
3. Dunkirk – Christopher Nolan
4. The Nile Hilton Incident – Tarik Saleh
5. Logan – James Mangold

Brynja Hjálmsdóttir (kvikmyndagagnrýnandi Morgunblaðsins)

1. Toni Erdmann – Maren Ade
2. mother! – Darren Aronofsky
3. 120BPM – Robin Campillo
4. Get out – Jordan Peele
5. The Party – Sally Potter

Erlingur Óttar Thoroddsen (kvikmyndagerðarmaður)

1. Call Me By Your Name – Luca Guadagnino
2. Get Out – Jordan Peele
3. mother! – Darren Aronofsky
4. Undir trénu – Hafsteinn Gunnar Sigurðsson
5. Blade Runner 2049 – Denis Villeneuve

Guðrún Elsa Bragadóttir (doktorsnemi og kennari)

1. Faces Places – Agnès Varda
2. Moonlight – Barry Jenkins
3. Get Out – Jordan Peele
4. It ­– Andy Muschietti
5. The Party – Sally Potter

Hlín Agnarsdóttir (rithöfundur og leikstjóri)

1. The Square – Ruben Östlund
2. Elle – Paul Verhoven
3. Moonlight – Barry Jenkins
4. Undir trénu – Hafsteinn Gunnar Sigurðsson
5. Sumarbörn – Guðrún Ragnarsdóttir

Hugleikur Dagsson (grínisti og rithöfundur)

1. The Square – Ruben Östlund
2. The Lego Batman Movie – Chris McKay
3. Toni Erdmann – Maren Ade
4. Dunkirk – Christopher Nolan
5. Raw – Julia Ducournau

Kjartan Már Ómarsson (doktorsnemi og kennari við Háskóla Íslands)

1. The Killing of a Sacred Deer – Yorgos Lanthimos
2. Moonlight – Barry Jenkins
3. Faces Places – Agnès Varda
4. The Square – Ruben Östlund
5. I Am Not Your Negro – Raoul Peck

Lára Marteinsdóttir (kennari við Háskóla Íslands)

1. A Quiet Passion – Terence Davies
2. Blade Runner 2049 – Denis Villeneuve
3. Song to Song – Terrence Malick
4. Get Out – Jordan Peele
5. The Meyerowitz Stories – Noah Baumbach

Nína Richter (menningarrýnir á RÚV)

1. I, Tonya – Craig Gillespie
2. The Party – Sally Potter
3. Vetrarbræður – Hlynur Pálmarsson
4. Undir Trénu – Hafsteinn Gunnar Sigurðsson
5. Tom of Finland – Dome Karukoski

Oddný Sen (kvikmyndafræðingur og verkefnastjóri kvikmyndafræðslu hjá Bíó Paradís)

1. 120BPM – Robin Campillo
2. The Party – Sally Potter
3. The Square – Ruben Östlund
4. Get Out – Jordan Peele
5. The Other Side of Hope – Aki Kaurismäki

Ólafur Darri Ólafsson (leikari)

1. Get Out – Jordan Peele
2. Blade Runner 2049 – Denis Villeneuve
3. I Am Not Your Negro – Raoul Peck
4. Logan – James Mangold
5. Icarus – Bryan Fogel

Páll Óskar Hjálmtýsson (tónlistarmaður)

1. mother! – Darren Aronofsky
2. Get Out – Jordan Peele
3. Blade Runner 2049 – Denis Villeneuve
4. Gods Own Country – Francis Lee
5. The Disaster Artist – James Franco

Róbert Ingi Douglas (kvikmyndagerðarmaður)

1. Detroit – Kathryn Bigelow
2. Jim & Andy: The Great Beyond – Chris Smith
3. LA 92 – Daniel Lindsay & T.J.Martin
4. Good Time – Benny Safdie & Josh Safdie
5. Rage – Sang-il Lee

Sigríður Pétursdóttir (kvikmyndafræðingur)

1. Three​ ​Billboards​ ​Outside​ ​Ebbing,​ ​Missouri​ – Martin McDonagh
2. Get Out – Jordan Peele
3. Ástlaus (Loveless/Nelyubov) – Andrey Zvyagintsev
4. Undraverð kona (A Fantastic Woman/Una Mujer Fantástica) – Sebastián Lelio
5. The Disaster Artist – James Franco

Steinunn Inga Óttarsdóttir (bókmenntagagnrýnandi á RÚV og Kvennablaðinu)

1. The Disaster Artist – James Franco
2. Undir trénu – Hafsteinn Gunnar Sigurðsson
3. Blade Runner 2049 – Denis Villeneuve
4. Get Out – Jordan Peele
5. Atomic Blonde – David Leitch

Vignir Jón Vignisson (innkaupastjóri hjá Nexus)

1. Dunkirk – Christopher Nolan
2. Get Out – Jordan Peele
3. War for the Planet of the Apes – Matt Reeves
4. Baby Driver – Edgar Wright
5. Only the Brave – Joseph Kosinski

Þórir Snær Sigurjónsson (kvikmyndaframleiðandi)

1. The Florida Project – Sean Baker
2. The Square – Ruben Östlund
3. Lady Bird – Greta Gerwig
4. Dunkirk – Christopher Nolan
5. Get out – Jordan Peele

[fblike]