Í barnsminni

[cs_text]Kristmunur Bjarnason, Í barnsminni: Minningaslitur frá bernskuárum, Sauðárkróki: Sögufélag Skagfirðinga, 2019, 236 bls., myndir, skýringar og athugasemdir, mannanafnaskrá.

Í byrjun árs fagnaði Kristmundur fræðimaður og rithöfundur á Sjávarborg hundrað ára afmæli. Sögufélag Skagfirðinga minntist þess með verðugum hætti og gaf þá út bernskuminningar hans er hann ritaði að mestu árin 2005–2006 þá kominn hátt í nírætt. Engin ellimerki er þó að finna á textanum enda bókin öll hin læsilegasta, létt og fremur fjörlega stíluð. Höfundur bregður upp fjölmörgum myndum frá æskuárum sínum frekar en að segja samfellda sögu. Það réttlætir undirtitilinn — minningaslitur. Að öðru leyti er ritið ekki slitrótt né heldur minningarnar. Þvert á móti eru myndirnar lifandi, skarpar og í góðum fókus. Það kemur t.a.m. vel fram í lýsingum höfundar á (fóstur-)foreldrum sínum strax á fyrstu síðum bókarinnar:

Mamma var í hærra lagi, samsvaraði sér vel; beinvaxin, bláeyg og skarpleit. Svipurinn bar vitni um mikla skapfestu og æðruleysi. Hún var söngvin og tónelsk í bezta lagi, eins og hún átti kyn til. […] Pabbi var mikill að vallarsýn, bláeygður og ljóshærður; skáldmæltur og söngvinn; glaðlyndur, funabráður, en manna sáttfúsastur. Það þótti fagnaðarauki að honum, meðan allt var með setningi. (Bls. 9–10)

Þau hafa verið glæsileg, prestshjónin á Mælifelli í Skagafirði, Annar Grímsdóttir Kvaran f. Thorarensen (1890–1944) frá Kirkjubæ á Rangárvöllum og Tryggvi H. Kvaran (1892–1940) hálfbróðir Einars rithöfunar. Kristmund tóku þau að sér á fyrsta ári og spannar sagan langdrægt tímann frá því hann fer að muna eftir sér og fram til 1941. Í ágúst 1940 dó fóstri hans. Ekkjan hafði rétt til að sitja jörðina út fardagaárið. Vorið eftir rann hinn ófrávíkjanlegi tími í lífi allra prestsfjölskyldna í sveit upp þegar pakka þarf saman og í flestum tilvikum flytja úr héraðinu hvernig svo sem annars stendur á. Þennan vetur var Kristmundur heima á Mælifelli að boði fóstru sinnar „[…] og gerði ekki handtak; lá í bókum, sem ég fékk í stórum sendingum frá Sýslubókasafni Skagfirðinga að tilhlutan séra Helga Konráðssonar.“ (Bls. 13) Ætli það sé ekki ofsagt að Kristmundur hafi ekki gert handtak? Líklega var hann þarna meðfram að leggja grunn að merku æviverki.

Öðrum þræði eru minningamyndir Kristmundar venjulegar bernskuminningar manns sem ólst upp í sveit á Íslandi á 2. og 3. áratugi 20. aldar. Leikjum og störfum barna er þar nokkuð lýst og innsýn veitt í samtímann í héraði. Í hina röndina er bókin þó býsna sérstök og hefur víðar skírskotanir til ýmissa átta. Það sem þessu veldur er að Kristmundur hefur líklega snemma orðið sér vel meðvitaður, verið athugull og minnugur með góða dómgreind á það sem í frásögu er færandi. Honum er og lagið að bregða upp þjóðlífsmyndum. Allt eru þetta eiginleikar sem hann hefur svo ræktað á löngum rithöfundarferli og byggt á er hann skráði minningarnar. Svo er hitt að hann ólst upp á prestssetri meðan þau heimili voru enn merkar samfélagsstofnanir.

Mælifellsheimilið var mannmargt en þar gátu dvalið um 20 manns um lengri eða skemmri tíma en auðvitað mismargt eftir árstímum. Þá átti fjöldi fólks reglulega erindi heim á staðinn m.a. vegna athafna í kirkjunni. Auk þess var Mælifell fyrsti viðkomustaður þeirra sem komu sunnan yfir fjöll og áningarstaður þeirra sem fóru suður. Þá féllu ugglaust fleiri ferðir af bæ á prestsetri en frá öðrum heimilum. Fyrir vikið koma fjölmargar nafngreindar persónur við sögu auk nokkurra sem njóta nafnleyndar af ýmsum ástæðum.

Kristmundur sviðsetur sjálfan sig sem kotroskinn krakka sem var meinilla við að vera klappað á kollinn og gerði kröfu til að fullorðnir tækju hann alvarlega jafnvel þótt sýslumenn og þjóðþekktir rithöfundar ættu í hlut. Þá lá hann í skærum við vinnufólk á heimilinu og átti síðan í alls kyns samningastappi við það um sættir og yfirhylmingar ef því var að skipta. Það virðist blasa við að hann hefur notið sín í uppeldinu, fengið að fara sínu fram og leggja rækt við það sem honum var hugstætt en hugur hans stóð ekki til sveitastarfa. Hann víkur enda að því á fleiri en einum stað hvernig honum óaði við að hitta fátæka blóðforeldra sína og óttaðist að þau hrifu hann burt af fósturheimilinu.

Eftirminnilegasta persóna bókarinnar að sögumann frátöldum er þó fósturamma hans og raunar fóstra í fornri merkingu þess orðs, Björg Einarsdóttir (1851–1946). Hún varð 1885 síðari kona Hjörleifs Einarssonar (1831–1910) á Undirfelli í Vatnsdal. Við það tækifæri gerði hún athyglisverðan hjúskaparsáttmála sem fólst í að hún mætti taka með sér foreldra sína, fóstursystur, bróður og son hans sem hún tók að sér við dauða föðurins. Loks áskyldi hún sér að hún væri frjáls að því að taka að sér fleiri börn ef þannig stæði á. Urðu þau alls átta. Saman eignuðust þau Hjörleifur svo fimm börn en af þeim lifðu aðeins tvö til fullorðinsára og var Tryggvi Kvaran annað þeirra. Eitt fæddist andvana en tvö lifðu ekki árið. Til þessa hjónabands var ekki stofnað af ást frekar en fjölmargra annarra á þessum tíma. Aðspurð — af hinum spurula Kristmundi — lýsti Björg tilfinningum sínum til manns síns svo:„Nei, ég elskaði hann ekki, en hann var bezti vinur minn, og ég bar virðingu fyrir honum“. (Bls. 38). Lýsingarnar á uppeldisaðferðum fóstrunnar og trúnaðarsamtölum hennar og barnsins eru svo algerlega óborganlegar!

Meðal þess sem gerir endurminningar Kristmundar á Sjávarborg svo athyglisverðar er að hann bregður ljósi á þau fjölbreyttu samskiptaform sem ríktu á fjölmennu sveitaheimili á fyrstu áratugum 20. aldar. Fyrr á tíð hafði húsagi og vistarband skapað skýrar leikreglur í þessu efni. Með auknum réttindum einstaklinga, lýðræðisvæðingu og nýrri samningsstöðu vinnufólks höfðu þær raknað upp að meira eða minna leyti og goggunarröðin orðið mun fjölþættari og flóknari. Á þetta spilaði Kristmundur af mikilli list í æsku en bregður svo upp skýrri mynd af þessu áhugaverða félagskerfi er hann sendir frá sér endurminningar sínar í ellinni.

Þá má líka benda á annað einkar áhugavert félagssögulegt atriði. Á fyrstu áratugum 20. aldar börn enn boðin upp til að alast upp við lágmarkstilkostnað á sveit. Þegar í upphafi prestskaparins lagðis Tryggvi Kvaran eindregið gegn þessari venju. Auk þess að taka Kristmund að sér hlutaðist hann til um að fimm systkini hans voru tekin í fóstur á „betri heimili“ í sveitinni með þeim skilmálum að farið væri með þau sem börn húsbændanna. Árangurinn varð að foreldrarnir komust vel áfram með sjö eldri börnin. Á tveimur tímum tókst honum svo í annað skipti að sjá tíu systkinum fyrir sams konar uppeldi við jarðarför bláfátæks föður þeirra. Sjálf tóku Mælifellshjónin það ellefta. Það sýnir svo hug þeirra til fóstursonarins að þegar dánarbúi Önnu Kvaran var skipt var Kristmundi sendur arfshlutur til jafns við dætur hennar tvær.

Spyrja má hvað bjó þarna að baki: félagslegur framfarahugur, fjölskylduhefð og uppeldisáhrif frá Björgu Einarsdóttur, leyfar af afskiptum presta af fátækramálum nú eða bara hrein og tær manngæska og góðvild? Hverjar svo sem ástæðurnar voru er hér að finna athyglisvert dæmi um það sem kallað er díakónía eða kærleiksþjónusta. Hún er svo aftur á móti ekki talin hafa staðið föstum fótum í íslensku þjóðkirkjunnar á öndverðri 20. öld. Ef til vill verður að endurskoða það mat í ljósi „minningaslitranna“ sem Kristmundur á Sjávarborg hefur nú deilt með okkur.[/cs_text]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3