Kalt stríð. Um heimildarmyndina „Varnarliðið“

[cs_text]Ekkert mótaði lífið í hinum iðnvædda heimi (og raunar víðar) á síðari hluta tuttugustu aldar á djúpstæðari hátt en kalda stríðið, sá stáltaflsskollaleikur heimsveldanna tveggja, Bandaríkjanna og Sovétríkjanna, sem markaðist landfræðilega af járntjaldinu svokallaða milli austurs og vesturs og fól í sér vígbúnaðarkapphlaup, óbeinan stríðsrekstur (e. war by proxy), alsherjarhugmyndafræðistríð og fádæma afskipti veldanna tveggja að þjóðmálum um víða veröld, svo fátt eitt sé nefnt. Í ljósi kjarnavopna var teflt um framtíð mannkyns sjálfs, ekki aðeins staðbundin og tímabundin völd, og þótt fræðimenn túlki markmið og framkvæmd kalda stríðsins með ólíkum hætti þarf engar efasemdir að hafa um það hversu hætt veröldinni var stefnt á álagstímum. Aldrei þessu vant gegndi Ísland mikilvægu hlutverki í heimspólitíkinni, og mikilvægið endurspeglast í veru erlends herliðs hér á landi nær látlaust frá seinna stríði fram á fyrsta áratug nýs árþúsunds. Það er vera herliðsins á friðartímum sem er viðfangsefni nýrrar heimildarmyndar, „Varnarliðið“. Kaldastríðsútvörður, saga Bandaríkjahers á Íslandi 1951 til 2006, í leikstjórn Guðbergs Davíðssonar og Konráðs Gylfasonar, sem nú er í sýningum í Bíó Paradís.

Umbrotstímar

Á árunum 1948 til 1951 gerði íslenska ríkið samning við bandaríska herinn um flugvallaraðgengi og síðan um herstöð og 1949 samþykkti Ísland inngöngu í NATÓ. Miklar deilur höfðu verið um öll þessi mál en sumum þótti hausinn bitinn af skömminni með NATÓ–samningnum. Við fréttirnar af samningnum brutust út ein stærstu mótmæli Íslandssögunnar, allt logaði og skalf, og það er um það bil þarna sem heimildarmynd þeirra Guðbergs og Konráðs hefur sögu sína. Því hefur verið haldið fram að sjálft hernámið og eftirköst þess í seinna stríði, efnahagsleg, félagsleg og menningarleg, myndi raunverulegt upphaf nútímavæðingar og borgarvæðingar á Íslandi, frekar en vélvæðing skipaflotans uppúr aldamótunum 1900. Rök má færa fyrir því en það er í öllu falli deginum ljósara að umbrot skuku samfélagið á þessum árum og koma þúsunda hermanna snarbreytti áferð þjóðfélagsins. Þótt fjöldi erlendra hermanna hafi held ég aldrei komist aftur nálægt þeirri tölu sem var í stríðinu hafði vera bandaríska hersins á eftirstríðsárunum í hið minnsta tvíþætt áhrif. Annars vegar er það pólitíska sviðið, hvort Ísland ætti að vera herlaust land, og svo hins vegar beinskeyttu og áþreifanlegu áhrifin sem fólust í flóknum samskiptum milli íslenskra þegna og erlendra hermanna.

Þekktasta birtingarmynd hins síðara er „ástandið“ en fyrra spursmálið klauf þjóðina hugmyndafræðilega og pólitískt í hálfa öld. Auðvitað er samt ekki hægt að aðskilja áhrifin í raun með þessum hætti, líkt og „Varnarliðið“ gefur skýrt til kynna. Bandaríski herinn var svo gríðarleg efnahagsleg stærð í þjóðlífinu, og umhverfis veru hans var svo mikinn auð að hafa, að spilling og ýmis konar pólitískir flokkadrættir höfðu með beinum hætti mikil fjárhagsleg áhrif, bæði á einstaklinga og byggðarfélög.

Tæknilegur nútími

Kenna má eins og áður segir að einhverju leyti innreið nútímans og tæknivæðingar við komu fyrst breska og svo bandaríska hersins hingað til lands á stríðstímum. Það er áhugavert í þessu samhengi að í „Varnarliðinu“ er skemmtileg áhersla lögð á kortlagningu tæknibreytinga í tímans rás. Má þar kannski segja að hlutur síendurbættra flugvéla og orrustuþota vegi þyngst, þótt í raun sé um mjög vítt svið tækni og vélvirkni að ræða.

Viðvera herflugvéla var áþreifanleg og sýnileg leið til að vitna um að varnir landsins væru teknar alvarlega af hálfu Bandaríkjanna. Svo var þó kannski ekki mjög í fyrstu – spilaði Kóreustríðið reyndar inn í málið, Bandaríkin voru upptekin í öðrum heimshluta – og flugvélarnar sem hingað voru sendar í upphafi voru hálfgerð skrapatól, eftirlegukindur úr seinna stríði sem gert var við og lagt á Reykjavikurflugvelli og stundum flogið, hvort tveggja aðallega til borgarar gætu barið þær augum. Þetta breytist þó og þegar komið er fram á níunda áratuginn er mikilvægi Íslands í hernaðarstarfi Bandaríkjanna og NATO orðið slíkt að allra nýjustu tæki og flugvélar eru sendar hingað, á helstu útvarðarstöð mögulegrar þriðju heimsstyrjaldar. Heimildarmyndin dregur skýrt fram í hverju mikilvægi Íslands lá á þessum tíma (var það einkum í tengslum við langdræg flugskeyti og kafbátahernað). Það er jafnframt um þessar mundir sem vinsælasti stríðsspennusagnahöfundur liðinna áratuga, Tom Clancy, sendi frá sér þykkan doðrant um þriðju heimstyrjöldina og þátt Íslands í henni, Rauður stormur (Red Storm Rising, 1986). Skáldsögu Clancys var hrósað á sínum tíma fyrir raunsæi en eftir á að hyggja er forvitnilegt að í sögunni er þriðja heimsstyrjöldin háð með „hefðbundnum“ vopnum, þ.e. kjarnorkuvopnum er ekki beitt. Verður það að teljast ólíklegt, hefði stríð brotist út með beinum hætti milli heimsveldanna, og „Varnarliðið“ fjallar á forvitnilegan hátt um þetta tímabil á Ísland, kjarnorkuóttan sem endurspeglaðist m.a. í því að í símaskrám tímans eru leiðbeiningar frá Almannavörnum um hvernig eigi að bregðast við í tilviki kjarnorkuátaka, sem og spurninguna um það hvort kjarnavopn hafi verið geymd á Keflavíkurflugvelli.

Klassískt form og alþekkjandi ávarp

Mynd þeirra Guðbergs og Konráðs er afar vel úr garði gerð. Um er að ræða hefðbundna heimildarmynd, eða heimildarmynd í „klassísku“ formi, í þeim skilningi að skýrandi söguþulur er gegnumgangandi á hljóðrásinni, og leitast hann við að skapa sér yfirbragð hlutleysis og alþekkingar. Tekst það prýðisvel, hugmyndafræðilegar áherslur myndarinnar eru hvergi uppáþrengjandi og samtímaviðtölum er hnýtt saman við myndefni úr arkífum á afar skýrandi og lýsandi hátt. Gæsalappirnar í titlinum, „Varnarliðið“, dregur snyrtilega fram þau andstæðu sjónarhorn sem tókust á á Íslandi áratugum saman, og raddir beggja fylkinga fá að hljóma án þess að málflutningur þeirra sé gengisfelldur eða rýrður með brögðum. Rétt er að nefna að arkífuvinna aðstandenda myndarinnar er framúrskarandi, mikið hefur tekist að finna af ljómandi forvitnlegu og skemmtilegu myndefni frá áratugunum sem myndin skoðar. Hljóðvinna í samtímaviðtölunum er ekki alltaf eins og best væri á kosið en það er svosem ekki stórt atriði. Þetta er fróðleg, skemmtileg og afar vel unnin mynd sem skipar sér með fullum rétti við hlið annarra framúrskarandi heimildarmynda sem gerðar hafa verið um söguleg efni á umliðnum árum.[/cs_text]

Um höfundinn
Björn Þór Vilhjálmsson

Björn Þór Vilhjálmsson

Björn Þór Vilhjálmsson er dósent í almennri bókmenntafræði og kvikmyndafræði. Sérsvið hans eru skörun og samræða kvikmynda og bókmennta, tækni og menning, nýmiðlar af ýmsum toga, og íslensk kvikmyndasaga. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3