Landssýn í lifandi myndum

[cs_text]
Kveður í runni, kvakar í mó
kvikur þrastasöngur.
Eins mig fýsir alltaf þó
aftur að fara í göngur.

Jónas Hallgrímsson

Eftir að vorsmölun er lokið og
fénaður rekinn á afrétt og allt til
fyrstu gangna, má enginn smala
né valda afréttarpeningi ónæði á
einn eða annan hátt

– Fjallskilasamþykkt

Nafnið er tignarlegt og yfir því er forn blær. Það er jarðbundið og vísar til þess sem er fast fyrir og bognar hvorki né breytist. Þannig er nafnið jafnframt minnisvarði um heim sem liðinn er undir lok. Þetta og meira má greina í undirstraumi titils nýrrar heimildarmyndar Guðmundar Bergkvist, Fjallkóngar (2017), sem sýnd var í kvikmyndahúsum í Reykjavík og á landsbyggðinni á fyrstu mánuðum ársins og er nú aðgengileg í gegnum Vodafón og Símann. Myndin greinir frá fjárbændum í Skaftártungu og störfum þeirra í tæpt ár.

Leikstjórinn velur myndinni form sem dregur fram fegurð umhverfisins, líkt og fjallað verður um nánar hér á eftir, og beinir sjónum að tilteknum hópi bænda þannig að viðfangsefnið verður fljótlega skýrt. Á stöku stað birtast upplýsingar í formi texta í myndrammanum, en bein upplýsingamiðlun um fólk, staði og tíma er þó hverfandi, og er þar raunar að finna eitt helsta einkenni myndarinnar. Fólk og staði ber fyrir augu án þess að sérteiknum á borð við nöfn, tímatalningu, eða örnefni, sé fundinn staður í myndrammanum. Þarna er að sumu leyti um djarfa ákvörðun að ræða, einkum fyrir áhorfendur sem hugsanlega eru ókunnugir staðarháttum og sveitalífi, en reynist afskaplega vel til fundin. Tímaleysið í bland við umsvifarými myndavélarinnar, óvænta tökuvinkla og tónlistina ljær myndinni sérstakt og fagurt, jafnvel draumkennt yfirbragð á köflum.

Hljóðheimur myndarinnar er sérstaklega eftirtektarverður. Tónlistina semja Kristinn Snær Agnarsson og Jónas Sigurðsson og framan af er blandað saman gítartónlist og píanói eða orgeli, en eftir því sem lengra dregur í myndinni tekur að gæta raftónlistar og stundum heyrist í hinum hefðbundna karlakór, þó jafnan dauft. Tónlistin vinnur með myndheiminum á áhrifaríkan hátt, og blandast stundum umhverfishljóðum. Þá víkur tónlistin fyrir upptökum á samræðum og tali þegar ástæða þykir til, en framkallar engu að síður mikilvægan hluta af heildaráhrifunum.

Einkum tvennt vekur sérstaka athygli þegar að hljóðheimi myndarinnar kemur. Annars vegar að ávarp myndarinnar er óbeint, spyrill er sjaldnast til staðar. Spurningar og innskot virðast nær alltaf vera klippt út (á þessu eru tvær eða þrjár undantekningar). Hins vegar er það sú ákvörðun að láta tal bændanna gjarnan heyrast á hljóðrásinni meðan myndrásin birtir annað myndefni en viðtalið sjálft. Ljóst er þó í slíkum tilvikum að viðmælendur eru að ræða við kvikmyndagerðarmann, frekar en hvern annan. Stundum er orðræðan sem þannig heyrist „skreytt“ við myndir af þeim sem talar en í öðrum tilvikum tengist myndefnið öðrum hlutum, náttúrunni og umhverfinu; stundum er svo samræða myndrásar og hljóðrásar til áhersluauka, eða írónísk, eða merkingarbær að öðru leyti.

Með því að ljá hljóðrásinni sjálfstæði bregður Guðmundur út af nokkuð fastmótuðum hefðum í gerð íslenskra heimildarmynda og finnur um leið ferskan lykil að formi og miðlun eigin myndar. Í grein sem birtist í Sögu árið 2008 um íslenskar heimildarmyndir ræðir Björn Ægir Norðfjörð það sem kalla má formræna einsleitni margra þeirra, og nefnir sérstaklega í því samhengi viðtalsformið: „Viðtöl eru […] frásagnarmeðal sem íslenskir kvikmyndagerðarmenn virðast ánetjaðir þegar kemur að heimildamyndagerð“¹. Í Fjallkóngum horfir hins vegar öðruvísi við. Myndin er aldrei njörvuð niður í einsleitni viðtalsformsins. Gegnir þar frelsi hljóðrásarinnar, og aðskilnaður hennar frá myndrásinni, lykilhlutverki. Það að hljóðrásin sé farvegur fyrir hugleiðingar, skýringar og boðskipti bændanna án þess að myndrásin sé bundin á klafa hennar ljær öllu formi myndarinnar sérstakt og lifandi yfirbragð, og helst það í hendur við fjarveru sjálfs leikstjórans sem áður var nefnt.

Hvað sumt annað varðar falla efnistök Fjallkónga vel að langri hefð íslenskra kvikmynda, en í áðurnefndri grein ræðir Björn Ægir hvernig landið og þjóðin urðu snemma mikilvægasta viðfangsefni hérlendra heimildarmynda. Nefnir Björn Ægir kvikmynd Lofts Guðmundssonar, Ísland í lifandi myndum (1925), sem dæmi um hvernig ákveðinn tónn var sleginn í upphafi sem síðan hefur ómað í gegnum kvikmyndasöguna, svo mjög að „Íslandsmyndin“ svokallaða verður að mati Björns Ægis hálfgerður samnefnari fyrir form heimildarmyndarinnar hér á landi. Sjónum beinir Björn Ægir þó fyrst og fremst að samtímalegu heimildarmyndinni, myndum sem gerðar eru eftir árþúsundamótin, og vert er að vitna í athugasemd sem hann lætur falla í því samhengi um ákveðna hneigð greinarinnar:

„Svo virðist sem íslenskum heimildamyndagerðarmönnum þyki fátt minna spennandi en það sem stundum er kallað venjulegt fólk. Jón og Gunna eru m.ö.o. ekki viðfangsefni íslenskra heimildamynda. Fólkið skal annað hvort vera frægt eða utangarðs – a.m.k. nógu mikið öðruvísi en meðalmaðurinn.“²

Þetta á ekki við um mynd Guðmundar Bergkvist. Í Fjallkóngum er fjallað um venjulegt fólk og það sem meira er, það er gert með hlýju og nærgætni. Þá er efninu miðlað með óvenjulegri djörfung miðað við form sambærilegra mynda undanfarin ár og áratugi.

Samvinnufélög

Fjárbændur þeir sem fjallað er um í myndinni sinna smalamennsku, eins og gefur að skilja, og er þar meðal annars um að ræða ferðir í víðáttumikla afrétti í og við Vatnajökulsþjóðgarð, en afréttur er heiðaland sem bændur í hreppi nota sameiginlega sem sumarhaga handa búfé. Um undurfagurt landslag er að ræða á svæðinu, eins og frægt er, og náttúran bókstaflega engu lík. Frásagnarleg miðja myndarinnar eru haustgöngurnar sem í er haldið í þessu umhverfi, en bændum er einnig fylgt eftir er þeir losa féð á vorin. Smalamennskan er viðamikið verkefni. Sveitungarnir verða að taka höndum saman, slíkar eru víðátturnar og umfang fjárbúskapsins að samvinnan er bókstaflega lífsnauðsynleg. Ef ekki mætti reiða sig á samvinnuna væri ekki hægt að nota þær afréttir sem fyrir hendi eru og þá myndi nú heldur betur kárna gamanið. Þessi staðreynd reynist þýðingarmikil fyrir atburðarásina sem í hönd fer.

Þegar að haustgöngum kemur er um umtalsvert ferðalag að ræða, stundum uppundir viku; menn veltast um fjöll og firnindi á bílum, fjórhjólum og hestum en fyrst og fremst á tveimur jafnfljótum, og „tolla stundum ekki á neinu nema leir og sandi“, eins og segir á einum stað.

Návíginu milli manna í göngum og oft viðsjárverðum kringumstæðunum fylgir krafa til leitarmanna um að vonda skapið sé skilið eftir í bæjarhlaðinu og fólk klæðist í staðinn samsömunar– og skilningssamfestingnum. Í Fjallkóngum er ítrekað haft á orði hvílík mildi það sé að samstarfið gangi upp ár hvert; eins og áður hefur verið minnst á er samvinnan lykilatriði, ekki síst í tilviki þessa tiltekna samfélags. Ekki er þó alltaf hægt að ganga út frá því að hlutirnir séu eins og þeir virðast í fyrstu, og reynast það orð að sönnu í tilviki Fjallkónga.

Dramatísk bygging myndarinnar snýst ekki síst um að afhjúpa brestina undir yfirborðinu og fúann undir fögrum orðunum, það hversu grunnt er orðið á velvildinni og samvinnunni í bændasamfélaginu sem lýst er. Samfélagsmyndina dregur leikstjórinn fram samhliða því að hann birtir fegurð landslagsins og leyfir sér jafnvel svigrúm til að sýna litlu hlutina, smáatriðin og augnablikin sem auðvelt er að missa af. Á öðrum tímum dregur Guðmundur fram fomræna fegurð umhverfisins, og sauðfésins sem umbreytir landslaginu í beitijarðir, með metnaðarfullum og afskaplega vel heppnuðum tökum, oft úr lofti. Í slíkum tökum er það ekki síst hvernig lofthæð tökuvélarinnar breytist milli klippinga og skota sem gefur myndfléttunum dýnamískan kraft.

Landssýnin og lagabókstafurinn

Að sleppa um vor og sækja fé á fjöll um haust er flóknara ferli en utanaðkomandi skyldi ætla; hér blandast saman hefðir og lagabókstafur, fornir siðir og krafa nútímans um skilvirkni og markaðshagkvæmni (nokkuð sem er reyndar kannski víkjandi breyta í ríkisstýrðu og búvörusamningsknúnu– og vörðu samhengi).

Til að stýra og hafa yfirsýn yfir ferlið skipta sveitastjórnir hreppum og öðrum skilgreindum landsbyggðarumdæmum í fjallskiladeildir og innan hverrar slíkrar er kosin fjallskilanefnd sem sér um framkvæmd fjallskila og tekur ákvarðanir um fjallskil á sínu fjallskilasvæði. Starf þetta er fjármagnað að heild eða hluta af fjárskilasjóði en innistæður þar koma meðal annars til af greiðslum fyrir andvirði óskilafés.

Þessu vindur fram á landsvæði sem skiptist í tvennt, og er þar um afréttir og heimalönd að ræða. Aðgreiningin virðist skýr en vill þó stundum vera dálítið á reiki. Segir til dæmis á einum stað í fjallaskilasamþykkt vestur–Skaftafellssýslu um afréttir:

það skulu vera afréttir sem að fornu hafa verið“.

Samþykktin vísar sum sé ekki til neinna annarra skilgreininga en sögunnar, þess sem verið hefur. Ekkert er hins vegar jafn undirorpið túlkunum og sagan. Fjáreigandi hefur síðan upprekstrarrétt í ákveðið afréttarsvæði en stjórnar því ekki frekar, og hefur til að mynda ekki leyfi til að bjóða öðrum fjáreigendum að koma þangað með sitt fé.

Það er hins vegar ekki nefnd eða deild sem ábyrgð ber á öllu þessu þegar á vettvang er komið, nei, þar er það fjallkóngurinn sem horft er til, leiðtoginn í göngum og leit. Að vera fjallkóngur er ábyrgðarhlutverk. Titill kvikmyndar Guðmundar Bergkvist leggur enda áherslu á það, en strax þar vakna spurningar, og kvikna þær af fleirtölumynd orðsins. Engar samþykktir eða ákvæði, hefðir eða venjur, eru til sem nefna fjallkónginn í fleirtölu og tala um fjallkónga.

Skaftfellskur sveitasinfónn

Mynd Guðmundar birtir mynd af lífsháttum og persónuleikum, samskiptum og búvenjum. Áðurnefnd náttúrufegurð er bakgrunnurinn fyrir daglegt líf fólksins í sveitinni. Í meðförum Guðmundar verður náttúran og fegurð hennar reyndar meira en bakgrunnur. Hún er lífheimurinn, uppspretta lífsviðurværis, minnisvarði um liðna tíð og forfeðurna, sögu og uppruna, og í sumum tilvikum, málstaður til að berjast fyrir.

Hið síðastnefnda vísar til Heiðu Guðnýjar Ásgeirsdóttur, einyrkja á Ljótarstöðum í Skaftártungu, en hún meðal lykilviðmælenda í myndinni. Það gerðist svo eftir að tökum lauk en áður en myndin var frumsýnd að Heiða varð landsfræg. Bók Steinunnar Sigurðardóttur, Heiða – Fjalldalabóndinn, kom út síðastliðið haust og naut mikilla vinsælda, en eins og titillinn gefur til kynna er áðurnefnd Heiða viðfangsefni verksins, líf hennar, fortíð, bændastörf en sérstaklega umhverfisbarátta. Heiða hefur reynst atkvæðamikill baráttumaður gegn virkjunarframkvæmdum í sinni sveit, en slíkar hugmyndir voru heldur betur áformaðar. Þessi barátta hefur átt hug hennar allan um langt skeið. Þá er bakgrunnur Heiðu annar en oftast er með bónda. Um tíma starfaði hún t.a.m. fyrirsæta í New York, eða eins og hún segir sjálf: „Fólk hugsar um bóndann sem karl. Skítugan karl í samfestingi með húfu. En bændur eru aðeins fjölbreyttari heldur en ímyndin gefur til kynna.“

Heiða Guðný Ásgeirsdóttir – Fjalldalabóndinn – ræðir við leikstjórann/tökuvélina/áhorfandann um umhverfissjónarmið sín og heimssýn.
Heiða Guðný Ásgeirsdóttir og Steinunn Sigurðardóttir í sjónvarpsþættinum Kiljunni sl. haust.

Er Heiða bóndi á Ljótarstöðum mesti kvenkostur sem nú er uppi á Íslandi?“, spyr Stefán Jón Hafstein í umfjöllun um ævisögulegt verk Steinunnar, og meinar það auðvitað sem hrós þótt velta megi fyrir sér hvort þar sé ekki jafnframt litið fram hjá þeirri margítrekuðu ákvörðun Heiðu að búa ein. Hverju sem því líður heillaði Heiða þjóðina ekki minna en Stefán Jón þegar bókin kom út. Sama er uppi á teningnum í Fjallkóngum. Heiða er ein minnistæðasta persóna myndarinnar, blátt áfram og heillandi, og heldur sínum hugsjónum og sinni baráttu á lofti yfirveguð en innblásin.

Náttúrublæti

Í Fjallkóngum er náttúran ekki blætisgerð, eins og löng hefð er fyrir að gera í íslenskum kvikmyndum, og er þar átt við að sýna hana að því er virðist að tilefnislausu (nokkru sem líkja má við náttúruklám) eða það að náttúran er látin drottna yfir frásögninni og áskapa henni um leið viðbótarmerkingu, tákna upphafið skynsvið eða handanbláma djúpspekinnar; miðla merkingu sem frásögnina kann í einhverjum skilningi að skorta. Náttúrunni er með öðrum orðum ekki umbreytt í frásagnarlegu klisjuna sem Birna Bjarnadóttir hefur lýst sem eins konar lögmáli í hérlendri kvikmyndagerð:

Ægivald náttúru landsins trónir yfir sköpun innra lífs. Helsta birtingarmynd þessa lögmáls er skugginn sem náið samband tökuvélar og náttúru landsins framkallar, skuggi sem hvílir oftar en ekki yfir til tilfinningalífi persóna. Í stuttu máli líða persónur og áhorfendur innri skort meðan gælt er við skynlausa náttúruna.³

Í tilvikunum sem Birna vísar í er náttúran látin sjá um að „framsetja“ innra líf persóna, jafnvel „skapa“ það með tilfærslu á merkingarlegri hleðslu stórbrotinnar náttúrusýnar, og á það jafnt við frásagnarmyndir og heimildarmyndir. Slík stílbrögð eru í grunninn tilraun til að virkja stórt og mikið mengi hugmynda eða skynhrifa (gæti eins verið kenningakerfi, trúarbrögð eða hugtök eins og „frelsi“, gullöldin“, „náttúrulegt líf“ eða „móðurjörðin“) og sjást oft og tíðum. Japanski rithöfundurinn Haruki Murakami hefur til að mynda áratugum saman leitast við að láta lágstemmda og óljóst ívísaða handanheimatilvist virka sem merkingarþrungið táknmið sagna sinna, með sífellt dvínandi árangri. Michelangelo Antonioni afhenti eyðilegu svart hvítu landslagi prókúru fyrir persónusköpun í myndum sínum í allmörg ár og hugvísindafólk virðist stundum halda að heimildatilvísun sé rökstuðningur, einkum ef vísunin er í stórt kenningakerfi. Allt ber þetta að sama brunni, eitthvað skortir, maður styttir sér leið.

Í fyrstu gæti mynd Guðmundar virst augljós kandídat í sögulegan og hugmyndalegan flokk lista– og hugverka sem blætisgera náttúruna (eða stór hugmyndakerfi) sem staðgengil fyrir inntak eða merkingu. Svo er þó ekki, eða svo fer ekki. Til þess er form kvikmyndarinnar of markvisst og áhugi á innra lífi þeirra sem fylgst er með of einlægur, innra lífi þess sem og venslum og samböndum. En áður en lengra er haldið gæti verið gagnlegt að huga örlítið að ákveðnum grunneigindum heimildarmyndaformsins – og því hversu gæfusamur Guðmundur Bergkvist reyndist í vissum skilningi vera við gerð myndarinnar.

„Lífið á sér stað meðan maður er upptekinn við að gera önnur plön“

Heimildarmyndir eru jafnólíkar og þær eru margar en algengt er að fólk og mannleg örlög séu í forgrunni, og þá jafnframt samskipti og viðburðir af einhverju tagi. Sýn kvikmyndagerðarfólksins og formrænir þættir, miðlunin með öðrum orðum, móta svo útkomuna með afgerandi hætti. Eftir stendur að nálgun á borð við þá sem gefur að líta í Fjallkóngum má kenna við einn af meginstraumum heimildarmyndaformsins. Viðhorf aðstandenda myndarinnar virðist býsna hlutlaust, fólkið sem um er fjallað er í forgrunni og ákveðinn upplýsinga– og fróðleiksbragur er á efnistökunum: „Svona lifa þessir einstaklingar; svona hugsa þeir, og því vindur fram í þessu umhverfi undir þessum kringumstæðum. Og svo gerist þetta, og næst þetta.“

Við gerð heimildarmyndar eins og Fjallkónga er með öðrum orðum fylgst með ákveðnum einstaklingi eða hópi fólks á ákveðnu tímabili þannig að líf þeirra og nærumhverfi mótar og myndar þungamiðju atburðarásarinnar.

Stundum velti ég fyrir mér hvort spurningin „hvað ef ekkert gerist?“ hvarfli einhvern tíma að þeim sem í gerð svona mynda ráðast, bæði áður en framleiðsluferlið hefst og meðan á því stendur. Með þessu á ég ekki við að búist sé við stórkostlegum hvörfum eða vonast sé eftir bíóhasar; oftast, eða svo ímynda ég mér, telur kvikmyndagerðarmaðurinn sig sjá eitthvað „nú þegar“ í viðfangsefninu, eitthvað sem sé innbyggt í það sem kallar á athygli, umræðu og framsetningu.

En því fylgir væntanlega að um sé að ræða iðju af einhverju tagi, eða að tilteknum lífheimi hafi í upphafi verið veitt athygli, sem til standi að festa á filmu. En hvað þá ef leikstjórinn eða framleiðandinn verða svo fyrir vonbrigðum? Ef viðfangsefnið raðar sér ekki upp eins og við var búist, viðfangið hagar sér ekki samkvæmt áætlun og fyrirframgefnum upplýsingum, bregður út af venjunni, eða eitthvað sem ekki var vitað dúkkar upp? Hvað ef fréttist af fjölskyldu sem leitast við að nanóbreyta þangi í hreina orku, og ákveðið er að ráðast í gerð heimildarmyndar um fjölskylduna og framtakið, en svo væri sú ákvörðun skyndilega tekin að kvæðinu skuli undið í kross og í staðinn fyrir að sinna þangvinnunni eins og til var ætlast gengur fjölskyldan í klaustur. Langsótt vissulega, en það byrgir enginn brunninn, eða klaustursdyrnar, eftir á – kvikmynd um þangbreyti og lausn við umhverfisvánni verður í besta falli mynd um það hvernig vísindi víkja fyrir trúaruppljómun. Nú, ekki er óhugsandi að sú mynd reynist betri en sú sem lagt var upp með, en óvissan sem hér um ræðir, það hvernig heimildarmyndarverkefnið er undirorpið veruleikanum á óumflýjanlegan hátt, segir okkur heilmikið um formið.

Þá er jafnframt hægt að ímynda sér að meðan á gerð heimildarmyndar stendur sé ekkert lát á viðburðum, og þeir reynist hver öðrum epískari og passi eins og flís við rassinn á upphaflegu áætluninni, en útkoman sé samt ekki ásættanleg. Þótt umbreytingarnar á þanginu séu undraverðar – í þessari sviðsmynd gengur fjölskyldan ekki í klaustur heldur stendur vaktina við nanóvinnuna – kann stirðleiki, fát og eitthvað sem líkist klaufaskap, sem í fyrstu var álitið feimniseinkenni gagnvart myndavélum, ekkert að rjátla af fólkinu. Ljóst verður aftur að myndin stefnir í skipbrot. Sumum líður ekki vel fyrir framan myndavél og mun aldrei gera. Aðrir kunna að hafa ákveðið mikið að segja og fátt í viðbót, eða láta í ljós skoðanir sem ekki var ráð fyrir gert, en neita að láta af þeim. Það eru takmörk fyrir því hvað er hægt að klippa efni mikið til og skeyta saman til að umbreyta ásýnd og áru fólks.

Sömuleiðis getur það hent að þrátt fyrir góðan vilja og frábæra hugmynd og náðarsamlegt samstarf við hlutaðeigandi aðila þá vanti „neistann“ þegar myndunum er varpað á tjaldið. Heimildarmynd getur með öðrum orðum tekið fullkomna u-beygju meðan á framleiðslu stendur, og þá verður kvikmyndagerðarfólkið jafnframt að vera nægilega frátt á fæti til að fylgja viðsnúningnum eftir. Í þessum skilningi er heimildarmyndagerð í grunnatriðum ekki á valdi kvikmyndagerðarfólksins. Í öllu falli eru þær það ekki á sama hátt og leiknar frásagnarmyndir, sem eru skipulögð framkvæmd, þær má kortleggja fyrirfram, allt niður í smæstu smáatriði. Frægt er til dæmis að bresk–bandaríski leikstjórinn Alfred Hitchcock undirbjó tökur svo nákvæmlega fyrirfram að sjálf framkvæmdin var í hans huga aukaatriði; mikilvæga vinnan hafði farið fram áður en tökuvélarnar rúlluðu. Þessu er þveröfugt farið í tilviki heimildarmynda.

Fagurfræði hins hverfula andartaks: Heimildir og hermilíki

Vandasamt er með öðrum orðum að fást við raunveruleikann í öllum sínum truflandi mikilfengleika, hvimleiða fyrirsjáanleika og rásandi smámunasemi. Og það er jú veruleikinn sem nafninu samkvæmt er hráefni heimildarmyndarinnar – hvort sem heimildarmynd byggir á heimildum eða ekki, nokkuð sem fleirtölumynd orðsins gefur í skyn og ber því að forðast, því heimildir eru sjaldnast uppistaða heimildarmynda. En þótt heimildir í hefðbundnum skilningi þess orð reynist sjaldgæft hráefni í heimildarmyndum er staðreyndin sú að sjálf heimildarmyndin reynist ávallt heimild um eitthvað þegar upp er staðið, hún er heimild um viðfangsefnið. Þess vegna er heimildaRmyndar–errið mikilvægt.

Í þessu samhengi eru hefðbundin afleidd starfssvið frásagnarmyndarinnar vitnisburður um herinn af fagmönnum sem þarf ef ætlunin er að stoppa í eyðuna sem veruleikinn skilur eftir sig: sviðsmynd, tölvugrafík, leikarar, statistar, handrit, æfingartímabil, leikmunir, búningar, förðun, fjöldi tökuvéla, ljósamenn, rafmagnsmenn, allskonar menn, fegurðarbransi og stjörnukerfi, markaðsáætlanir og samningar við dreifingaraðila, útlenska markaðssvæðasölu og svo framvegis. Sumt af þessu spilar vitanlega inn í framleiðslu og dreifingarferli heimildarmynda en sjaldan í sama mæli og af jafn miklum þunga og í tilviki frásagnarmynda.

Það er ódýrara að kvikmynda raunveruleikann en að búa til hermilíki lifaðs veruleika með aðstoð fagfólksins sem nefnt er hér að ofan. Gallinn er hins vegar að þegar maður er með hann í sigtinu, veruleikann það er að segja, er oft erfitt að segja fyrir um hvað gerist – hvort búin verður til umhverfismálamynd um nanótækni og þang eða klaustursfaramynd.

Fjallkóngur

Leikstjórinn er kannski ávallt fjallkóngur þess töfrafalls sem leitast er við að skapa í kvikmynd, og ætla má að Guðmundur Bergkvist hafi verið búinn að skilgreina fyrir sjálfum sér og sínu fólki viðfangsefni sem að hans og þeirra mati myndi frá byrjun teljast áhugavert. Viðfangsefni sem án nokkurra skreytinga eða viðbóta bjó yfir hrifmagni, og vafalaust er það rétt; hinir ólíku þættir landsbyggðarlífsins hafa jafnan heillað hérlent kvikmyndagerðarfólk og áhorfendur. Í þessu tilviki hefur fullvissan um óhemjulega náttúrufegurð svæðisins í kringum Vatnajökul eflaust ekki skemmt fyrir.

En eins og minnst er á hér að ofan getur alltaf brugðið til beggja vona þegar ráðist er í heimildarmyndagerð. Gæfan reyndist hins vegar vera með leikstjóranum á sama tíma og hún er kannski ekki með sumum þeim sem fram koma í myndinni sjálfri; það er jú í eðli dramatískra viðburða, átaka og ólgu sem brýst fram eftir að hafa kraumað undir yfirborðinu, að slíkar sviptingar vilja særa og skaða og skapa óvild, brýr eru brenndar og lífið breytist. En þar er líka dramatíkin.

Allt kemur þetta saman í myndinni í formi Gísla Halldórs Magnússonar, sitjandi fjallkóngi til áratuga, sem áhorfendur kynnast um leið og myndin hefst. Gísli Halldór, oftast kallaður Dóri, er stór og mikil persóna, skarpir andlitsdrættir tróna ofan á driftugum og grönnum, samanspenntum líkama; hér er bóndi sem er yfirvegaður en ákveðinn, með munninn fyrir neðan nefið, kann að svara fyrir sig, hefur útgeislun. Auðvelt er að sjá af hverju Gísli Halldór hefur heillað leikstjórann og hugsanlega verið sá fasti og öruggi punktur sem þurfti að vera til staðar þegar lagt var af stað í upphafi með gerð myndarinnar.

Þegar skammt er liðið á mynd birtist texti birtist texti á myndfletinum sem útskýrir hlutverk fjallkóngsins:


„Fjallkóngur nefnist sá sem stjórnar smölun og afrétti að hausti. Foringi gangnamanna er ráðinn til starfsins af fjallskilanefnd sveitar eða hrepps og ber hann ábyrgð á mannskap og framkvæmd smölunar.“ – segir á spjaldinu. Fjallkóngurinn ræður hverjir smala hvar, hann getur deilt svæðum niður milli manna, og hann stjórnar í raun hvaða verklag stuðst er við og skipuleggur dagana og skiptir þá engu hvort vel gengur eða illa. Hann hefur einnig sitt að segja um það hvenær sleppt er og hvenær sótt er.

Vangaveltur Gísla um starf fjallkóngsins sýna að honum er skýrlega umhugað um að vera við öllu búinn og að öryggisatriði séu í lagi. Þegar allt gengur vel, bendir hann á, hættir fólki til að gleyma hversu skjótt veður skipast í lofti. Ef menn eru ekki nógu vel búnir kárnar gamanið fljótt þegar veðurguðirnir sýna á sér skapstyggu hliðina. Óhöpp gera heldur ekki boð á undan sér, líkt og leikstjóri myndarinnar, Guðmundur Bergkvist, getur staðfest en hann lenti í lífshættulegu slysi við tökur þegar fjórhjól sem hann ók fauk út af veginum. Við þetta má svo bæta að samkvæmt fornum fróðleiksmolum sem varðveittir eru í Sauðfjársetrinu veltur sjaldan jafn mikið á leiðtogahæfileikum fjallkóngsins og þegar leitarhópurinn lendir í „bardaga við útilegumenn eða tröll“. Ýmislegt getur með öðrum orðum komið fyrir í göngum.

En Gísla Halldóri er svo sem ekki hlátur í huga þegar hann ræðir þessi mál: „Ég hef verið mjög heppinn í þessu starfi mínu sem fjallkóngur. Það hefur sloppið við slysfarir og það er ekkert eingefið að það gerist.“

Kímni myndarinnar og glögg myndskipan birtist svo skýrt í tilvikum eins og þeim þegar Gísli segist svo sem aldrei hafa farið troðnar slóðir. Eins og rætt var hér að framan er hljóðrásin ekki bundin viðtalsforminu og meðan þessi orð hljóma sést Gísli vaða stríða á, eins og til að undirstrika það sem hann segir um sjálfan sig.

Form og innihald

Það er hins vegar í síðari hluta myndarinnar sem aukinn dramatískur þungi færist í persónulegu sögu Gísla. Í ljós kemur að í sveitinni hefur óánægja kraumað undirniðri með eitt og annað varðandi störf hans í sveitinni. Líkt og nefnt er hér að ofan þá brýst óánægjan fram skyndilega, Gísla sjálfum alveg að óvörum. Birtingarmyndin er líka vafningalaus. Gísla er formlega sagt upp sem fjallkóngi, enda þótt störf hans sem slíks hafi sennilega haft minnst með umrótið að gera, og er slík aðgerð einsdæmi að hans sögn í sögu fjallakónga í þessu héraði. Inn í þessa héraðsbundnu atburðarás fléttast persónulegur knekkur en í sama atriði og uppsögnin er rædd kemur í ljós að langt hjónaband Gísla hefur jafnframt liðið undir lok. Atriðið í Fjallkóngum þegar þessi viðkvæmu mál eru rædd er magnað og marglaga, átökunum sem eiga sér stað í myndrammanum vindur fram á nokkrum ólíkum plönum, ekki síst vegna þess að fyrrum eiginkona Gísla kemur óvænt inn um dyrnar meðan málin eru rædd, en upptakan er ekki stoppuð. Persónulegar sviptingar sem þessar eru auðvitað ekki auðveldar fyrir fólkið sem í þeim stendur, en fleytir vissulega óvæntri dramatík inn í kvikmyndina sem verið er að búa til.

Eins og minnst hefur verið á er form myndarinnar um margt forvitnilegt. Bæði er ljóst að Guðmundur og hans teymi hefur haft afskaplega gott auga fyrir staðsetningu tökuvélarinnar þegar atriði eru mynduð, en sjónarhorn eru fjölbreytileg og oft mjög óvanaleg. Lágir tökuvinsklar gefa til að mynda atriðum sem að öðru leyti væru kannski ekki óvenjuleg afar sérstakt yfirbragð og stýra augum áhorfanda í átt að allt að því framandlegri sýn á sveitalífið. Hér að neðan eru nokkur dæmi um þessa notkun á lágum tökuvinklum.

Í andstöðu við skot á borð við þessi eru önnur sem umbreyta sjónarhorninu með því að taka úr mikilli hæð. Útkoman er dýnamísk togstreita sem opnar sjónheim myndarinnar fyrir fjölbreyttri umhverfis– og rýmisskynjun.

Fjallið heilaga og menningarþokan

Fjallkóngar er afskaplega vel unnin heimildarmynd sem bæði bregður frá og vinnur innan fyrirliggjandi hefðar. Í upphafi var hugað að titli myndarinnar og ekki er úr vegi að gera það einnig í lokaorðunum. Sumum kann að verða hugsað til fjallsins sem vakir yfir flóanum með kyrrlátu langlundargeði, Esjunnar, en það eru nú kannski helst borgarbörnin. Hvað kvikmyndir varðar er rétt að minnast þess að kvikmyndagerð hér á landi tók sínu fyrstu skref í fjöllum og er þar átt við Fjalla–Eyvind (1918) eftir Victor Sjöström. Glöggir kvikmyndaáhugamenn kunna einnig að minnast þýskrar kvikmyndagreinar sem átti sín sokkabandsár fyrir kannski tæpum áttatíu árum, en greinin kennir sig við sama landafræðilega fyrirbæri og mynd Guðmundar. Hér er því um „fjallamyndina“ [þý. Bergfilme] svo kallaða að ræða, en myndir þessar greindu jafnan frá fræknu og fjallmyndarlegu fjallgöngufólki á ferð um Alpanna og öllu vindur fram í anda sannrar íþróttamennsku þar til einhvers konar ógn, ekki ósjaldan veðurfarsleg, sviptir persónurnar öryggi sínu; nú verður að berjast, og klifra, fyrir lífi sínu . Sköpulag þessarar kvikmyndagreinar einkenndist ávallt af órakenndri menningarþoku síð-Weimar tímabilsins, þetta voru ævintýri frá annarri öld. Þótt „fjallamyndin“ sé ekki lengur til í sinni upprunalegu mynd er fjallið sjálft með miðlægari táknmyndum vestrænnar menningar, líkt og Alejandro Jodorowski dregur fram í titli sinnar þekktustu kvikmyndar, Fjallið heilaga (La montaña sagrada, 1973), og Gunnar Gunnarsson rithöfundur gerði nokkrum áratugum fyrr þegar hann nýtti fjallsmyndina til að bæði festa og víkka táknræna merkingu nafngiftar sinnar ástsælustu skáldsögu, Fjallkirkjunnar (1941–1943). Lengra mætti auðvitað halda með tengingar og skírskotanir, innan jafnt sem utan kvikmyndasögunnar, en við látum hér staðar numið. Fjallkóngar eftir Guðmund Bergkvist fjallar um lífheim sem fylgt hefur þjóðinni frá örófi alda, náttúröfl sem sjaldan hafa verið ábyggjendum landsins vinsamleg, en þó nógu vinsamleg til að hægt hefur verið að framfleyta fámennri þjóð. Fólkinu sem ræktar landið í eiginlegum og óeiginlegum skilningi er hér gerð skil á fallegan og skilningsríkan hátt og eftir stendur kvikmyndaverk sem opnar augu áhorfenda fyrir fegurð og togstreitu, áföllum og umhverfinu.

Aftanmálsgreinar:

  1. Björn Ægir Norðfjörð: „Einsleit endurreisn. Íslenskar heimildamyndir á nýrri öld“, Saga, 46. árgangur 2008, 2. Tölublað, bls. 124.
  2. Sama heimild, bls. 124.
  3. Birna Bjarnadóttir, „Náttúra tilfinninga í íslenskum kvikmyndum“, Heimur kvikmyndanna, ritstj. Guðni Elísson, Reykjavík: Forlagið og art.is, bls. 937.
[/cs_text]
Um höfundinn
Björn Þór Vilhjálmsson

Björn Þór Vilhjálmsson

Björn Þór Vilhjálmsson er dósent í almennri bókmenntafræði og kvikmyndafræði. Sérsvið hans eru skörun og samræða kvikmynda og bókmennta, tækni og menning, nýmiðlar af ýmsum toga, og íslensk kvikmyndasaga. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

Mix Parlay


yakin jp

yakin jp

yakin jp

rtp yakinjp

yakinjp

Togel Online Resmi

pola ritme turbo stop go rahasia sopir angkot cuan 95 juta

strategi kode kuno petugas arsip bongkar rahasia 120 juta otomatis

karyawan minimarket temukan jam hoki pola tap cepat saldo meledak

trik tahan putar penjual mainan cuan 78 juta tanpa boncos

analisis frekuensi wild tukang fotokopi berbuah jackpot ratusan juta

timing free spin anti rungkad kunci kemenangan maksimal

pola step bet mikro desainer interior jaga profit stabil 65 juta

strategi gacor juru parkir manfaatkan jam sepi raih big win

ahli kopi reset modal cerdas saat multiplier drop wd pasti

kombinasi bet anti zonk pelayan restoran menu kombo hasilkan 110 juta

deteksi server hoki montir ac bawa pulang maxwin sebelum siang

ritme putaran beruntun guru ngaji pecahkan jackpot x500

pola turbo jeda pedagang kain kelola volatilitas tetap untung

taktik push berjenjang skema 3 2 1 barista kafe cuan 82 juta

manajemen dana anti rugi penjahit jas modal kecil untung besar

pola simbol berbaris petani padi ciptakan combo wild raksasa

kondektur bus uji frekuensi scatter akurat wd 135 juta

trik tumpuk wild pola sisir vertikal tukang cukur bonus berantai

sinkronisasi jari dan rtp teknisi lift profit tetap melejit

deteksi akurat server rungkad penjaga toko anti boncos total

kombinasi jam hoki dan pola khusus pedagang buah anti zonk x1000

mahasiswi desain mode pola putaran bintang paling gacor auto maxwin

penjual hewan trik scatter emas jitu cuan 450 juta sekejap

ahli geologi temukan urutan permata jackpot 85 juta kaya mendadak

seniman tato pahami ritme jarum pola putaran cepat maxwin tanpa batas

nelayan malam pola penyebaran hitam viral waktu hoki terbongkar

admin medsos filter real time analisis akurat rtp live tembus x500

strategi sultan agen properti fitur spin turbo cuan cepat anti rugi

petugas keamanan pola anti rungkad saat server padat wd aman

manajemen risiko saldo besar sopir truk logistik sebelum pecah maxwin

konsultan pajak pola penggandaan profit tanpa limit cuan fantastis

akuntan publik deteksi akurat waktu terbaik free spin auto sultan

buruh pabrik lacak mesin panas jam hoki terbaru pola spin jebol maxwin

karyawan bank uji skema kredit cepat kuasai fitur beli putaran anti zonk

juru masak deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk hadiah x500

pedagang pulsa cadangkan saldo dana mini recovery anti boncos total

teknisi listrik trik petir x500 anti rungkad bawa pulang maxwin besar

pekerja konstruksi fondasi step up bet anti ambruk jackpot beruntun

penjual tanaman hias siraman interval timing spin tumbuh jackpot ratusan juta

nelayan pagi strategi ikan hoki anti rungkad bawa pulang 150 juta

cleaning service reset modal cerdas saat multiplier mandek wd cepat

juru pijat refleksi pola putaran cerdas x1000 anti rungkad terbaru

strategi jam hoki terbaik penjaga kolam ikan cuan 120 juta sekejap

penulis novel gunakan plot twist analisis pola terbaru pasti untung

guru les musik skema nada 3 5 7 pola push bertahap tingkat pengembalian 99

pedagang kopi keliling pola putaran cerdas untung 80 juta seminggu

montir mobil uji sprint spin 15 menit cetak big win cuan 90 juta

reset modal cerdas sapu bersih cleaning service wd cepat

penjaga toko buku uraikan indeks simbol free spin naikkan untung 50 juta

teknisi drone pola stabil bet terbang rendah pecah maxwin 800 juta

desainer grafis grid tempo pola turbo pause jaga volatilitas cuan x1000

penjual emas strategi sultan kombinasi spin cerdas anti boncos total

tukang sayur pola 3 baris wild emas modal 50 ribu langsung sultan

koki restoran deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk 400 juta

pedagang asongan trik putaran maut 9 jitu scatter emas nembak

petugas pemadam kebakaran deteksi server panas pecah jackpot 750 juta

sopir taksi online buktikan cuan besar pola simbol khusus biru jaminan wd

tukang kebun raup ratusan juta analisis pola anti rungkad auto sultan

pegawai negeri ubah nasib trik buy spin cerdas perkalian x1000 berkali kali

pemuda desa buktikan pola 7 baris wild biru raup 950 juta tidak masuk akal

karyawan swasta 650 juta pola lonceng emas mahjong ways 2 scatter hijau

ibu rumah tangga x1000 sweet bonanza analisis maxwin

mahasiswa 888 juta pola bintang jatuh wild emas starlight princess

pemain medan pola batu petir gates of olympus jackpot 15 miliar

tukang ojek waktu emas scatter 5 baris wild west gold

pebisnis 788 juta pola keberuntungan game dewi fortuna x500

sopir ojol rahasia mahjong ways 1 spin otomatis

tukang sayur pola simbol khusus sugar rush cuan 90 juta

fotografer freelance shutter pace vs rtp gates of olympus wd konsisten

penata rias layer wild starlight princess bonus berantai auto jackpot

operator pabrik shift malam cooldown 7 10 profit maksimal

pedagang ikan kelola gelombang multiplier tarik profit aman anti boncos

petugas keamanan cek area gelap pola anti rungkad wd terjamin

karyawan toko pola 4 simbol merah kemenangan puncak bocoran resmi

pemain bali bongkar jam hoki wild emas ajaib auto sultan 999 juta

mahasiswa kedokteran taktik scatter emas kombo liar cuan 180 juta

ibu rumah tangga kaya raya pola ikan hoki scatter hijau terbukti akurat viral

pemuda desa mengubah nasib kisah bayaran x100 modal receh cuan maksimal

pemain jakarta berhasil trik spin turbo kemenangan puncak 1 miliar

pedagang ikan gelombang multiplier profit mahjong ways sebelum drop

auto sultan strategi gol juventus 750 juta trik ampuh

cuan mendadak pola kemenangan roma 650 juta tukang kopi fenomenal

starlight princess pola bet kecil wd trik bintang x200 beruntun

stop rungkad rtp live habanero terbaik pola putaran otomatis

mahjong ways 3 pola scatter hitam bocor analisis maxwin 777 juta

wild west gold jackpot miliar slow spin 3 baris emas kaya mendadak

gates of olympus pola batu petir x500 tersembunyi mahasiswa maxwin

aztec gems pola quick spin cuan 100 juta tanpa rungkad anti buntung

koi gate fenomena wild gold trik manajemen modal mini jackpot 95 juta

sweet bonanza pola permen bergaris mega jackpot jam hoki buy spin

starlight princess wild emas berantai gamer profesional cuan 170 juta

mahjong ways 2 kunci utama wd trik spin santai pegawai minimarket

bukan isapan jempol rtp live pragmatic play malam ini pola bet efektif

the dog house megaways maxwin instan sopir ojol ubah nasib

gates of olympus pola petir merah terbukti akurat jam gacor jitu

wild west gold scatter biru viral bet naik turun cuan 60 juta

sweet bonanza pola permen manis x500 anti rungkad ibu beli mobil

mahjong ways 1 rahasia kuno pola spin manual jebol jackpot

starlight princess petir bintang x100 tiap jam pola putaran cerdas

aztec bonanza cuan maksimal taruhan minimalis pekerja pabrik 280 juta

koi gate trik simbol hoki tercepat pola spin turbo 15 kali auto jackpot

klaim jackpot joker jewels malam ini trik jam hoki mahasiswa cuan x100

tukang cukur teknik spin halus mahjong ways anti boncos

terapis pijat pola bet mahjong ways mengalirkan jackpot

pilot drone atur batas rugi mahjong ways aman

arsitek metode buy free spin mahjong ways 2 stabil modal

kasir baca pola simbol mahjong ways turbo spin

resepsionis transisi spin mahjong ways 4 manual ke auto

programmer kode pola binary ritme bet mahjong ways 3

pustakawan pilih jam hoki mahjong ways royal

sales timing tarik dana mahjong ways sebelum drop

montir kapal selam batas maksimal putaran mahjong ways 1

mahjong ways 2 pola wild berantai tukang ojek mega jackpot

starlight princess anti rungkad petir bintang x1000 wd pasti

stop boncos wild west gold buy spin cerdas karyawan cuan 90 juta

maxwin pengali x1000 sweet bonanza terbaru

waktu emas wild west gold scatter 5 baris

pola sayap kupu kupu mahjong ways 3 wd pasti

strategi bet stabil gerbang ikan koi rtp 99

pola bintang jatuh princess starlight 888 juta

trik putaran turbo permen manis cuan x500

petir biru x500 olympus waktu gacor terkini

pola sinar bulan putri bintang jackpot instan

jam keberuntungan harta karun aztec 400 juta

pola 4 simbol merah gerbang kaca terbaru

jackpot 999 juta gold bonanza spin cerdas

strategi naga hitam raja kerbau scatter wild

pola mekanik emas hoki nexus untung besar

maxwin simbol biru emas koboi liar terjitu

analisis rtp langsung jam gacor slot pragmatic

koi gate viral pola ikan tersembunyi pemuda desa maxwin 180 juta

aztec gems maxwin trik spin manual 5 detik jackpot 70 juta

naga emas mahjong ways 3 pola bet kecil cuan miliar

joker jewels anti zonk strategi bet minimalis menang 99 persen

sweet bonanza xmas pola scatter kombo ibu rumah tangga 200 juta

gates of gatot kaca pecah analisis jam hoki sopir taksi x500

the dog house mega jackpot pola spin turbo pelajar sma 110 juta

mahjong ways scatter kombo gila teknik wild emas 420 juta

tercepat pola putaran maut starlight princess x500 nonstop

wild west gold gacor malam ini scatter emas anti rungkad sultan

koi gate pola naga biru terbongkar rtp 98 persen anti boncos

kisah pedagang sayur maxwin 150 juta pola bet stabil aztec bonanza

mahjong ways 2 pola naga hitam viral jackpot 600 juta otomatis

petir biru x1000 meledak jam gacor terbaru gates of olympus

sweet bonanza rahasia multiplier emas waktu hoki auto sultan

starlight princess anti rungkad rtp live 98 pola gacor

aztec gems trik bet minimalis jackpot 90 juta

rahasia sultan trik spin cepat the dog house maxwin

analisis pg soft pola spin cerdas mahjong ways 3 jackpot

kisah viral karyawan toko cuan 75 juta pola habanero anti rugi

panduan rtp slot pyramid bonanza kemenangan 99 persen

power of thor megaways trik gelegar x500 pola profesional

modal receh cuan maksimal pola great rhino megaways hoki

analisis jam hoki pragmatic pola spin normal jackpot

pola scatter hitam gates of olympus viral waktu hoki zeus

rahasia tersembunyi joker jewels trik keuntungan 50 juta

bocor tuntas analisis persentase menang sweet bonanza xmas

pola rahasia mahjong ways 1 sopir ojol cuan miliaran spin otomatis

jebol jackpot ratusan juta pola scatter merah wild west gold

strategi sultan trik spin turbo gems bonanza

pola gajah wild biru great rhino kaya mendadak

panduan rtp live aztec gems trik anti rungkand

bocoran pola scatter dog house anti boncos

trik buy feature buffalo king megaways x500

pola wild komplit madame destiny megaways maxwin

strategi anti gagal sugar rush tercepat wd

jam gacor poseidon megaways perkalian akurat

pola scatter koin money train 3 cuan menggila

taktik pola scarab emas legacy of dead receh untung

strategi putaran maut wild kraken release the kraken

Suara Cilok Scatter

Jam Hoki Petani Kopi

Gerakan Kipas Sate

RTP Wild West Gold

Teknik Tambal Ban

Prediksi Real Madrid

Manchester City vs Bournemouth

Barcelona vs Elche

Arsenal vs Burnley

Man United vs Forest

The Dog House Megaways Viral

Psikologi Warna Candy Bonanza

Mitos vs Fakta Justice League

Trik Skip Intro Playboy Gold

Moon Princess 1000 Cetak Rekor

Pola Triple Hot Hot Fruit

Zeus Howling Thunder CQ9

Pola Efisien Wild Safari

Strategi Ritme Dog House

Mekanik Rahasia Candy Bonanza

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Derby London Chelsea vs Spurs

Taktik Atletico vs Sevilla

Expected Goals Haaland

Analisis 15 Menit Terakhir

Analisis Mahjong Ways 3

Pola Ngantuk Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam

Taktik Rahasia RTP

Panduan Tukang Parkir

Pep Guardiola City

Arsenal vs Burnley

Tottenham vs Chelsea

Derby London Chelsea Spurs

Trik Menang Pragmatic

Analisis Data Akurat Mahjong Ways

Pola Ngantuk Satpam Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam Mahjong Wins

Taktik Rahasia Pola RTP Jember

Panduan Spin Turbo Tukang Parkir

Sistem Xavi Anti Kebobolan Barca

Kontroversi Kartu Merah Derby London

Filosofi Sepak Bola Modern London

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Statistik Clean Sheet Barcelona Elche

Mode Hemat Data Scatter

Filosofi Ngopi Hitam Pro

Pola Spin Tukang Ojek

Pola Scatter Koi Gate

Taktik Cuci Piring Spin

Misteri Anfield Liverpool

Arsenal vs Burnley 22 Menit

Pelatih Tertekan Ten Hag

Ketergantungan Gol Madrid

Tottenham vs Chelsea Modern