Mun sannleikurinn gera yður frjáls?

[cs_text]Yfir stóra sviðinu í Þjóðleikhúsinu gnæfir risavaxin stálgrind sem samanstendur af háum kössum sem koma saman í kúpli efst. Ímyndunarafl áhorfandans tekur við sér og hann fer að reyna að finna merkingu í þessu – er þetta tákn nútíma, vísinda og tækni, stóriðjuver, stílfærð kónguló?  Mögnuð, hörð tónlist Gísla Galdurs Þorgeirssonar kallaði líka á tengingar við vélahljóð og stóriðju. Á sviðsgólfinu er grænt teppi og lágar þúfur sem setið var á í upphafi og voru til trafalar, ekki fannst mér þær til bóta. Stálgrindin og hið stóra svarta baksvið gera leikmyndina dökka og kalda en á móti koma ljósir og jarðlitaðir búningar fólksins. Þessi sterka sviðsmynd og búningar eru eftir Evu Signýju Berger. Hringsviðið er mikið notað og einingar færðar til í leikmyndinni til að búa til mismunandi rými innan hringsins en grindin er ekki nýtt til að leika upp á við, lýsingin er áhrifamikil, ekki síst í lokin og það er Ólafur Ágúst Stefánsson sem stóð fyrir henni. Það eru áhugaverð viðtöl við leikstjóra, leikmyndahönnuð, dramatúrg og þýðanda  á heimasíðu sýningarinnar á vef Þjóðleikhússins. Það er til fyrirmyndar en ég hefði gjarnan viljað hafa viðtöl við ljósahönnuð og tónlistarhöfund þar líka.

Leikgerðin

Leikrit Ibsens, En folkefiende (1882) skiptist í fimm þætti, hefur stranga klassíska byggingu og er afar vel skrifað. Arthur Miller gerði ameríska leikgerð úr verkinu árið 1950, stytti það verulega, skipti í þrjá þætti og lagaði að samtímanum í þeim skilningi að hann umskrifaði það mjög, einkum lokaþáttinn. Og það skiptir miklu máli því að hver leikgerð á þessum klassísku verkum er jafnframt túlkun og endurvinnsla.

Þær Una Þorleifsdóttir og Gréta Kristín Ómarsdóttir nota ekki texta Millers heldur fara beint í frumtexta Ibsen en stytta hann verulega og þjappa, einkum í fjórða þætti, á borgarafundinum, þar sem bæjarbúar samþykkja að Stokkmann sé óvinur fólksins. Una og Gréta einbeita sér fyrst og fremst að kjarna verksins, sannleikskröfu Stokkmanns (Björn Hlynur Haraldsson) fyrir hönd vísindanna og átökum hans við bæjarstjórann, systur sína Petru Stokkmann (Sólveigu Arnarsdóttur). Þau takast á um böðin sem bærinn hefur byggt og eru eina von bæjarfélagsins um efnahagslegar framfarir. Stokkmann er læknir baðanna enda átti hann frumkvæði að þeim en nú hefur það gerst að hann hefur fengið úrskurð um að vatnið í böðunum sé eitrað, trúlega vegna úrgangs úr sútunarverksmiðju tengdaföður hans. Þessari frétt er ekki tekið vel af bæjarstjóranum og bæjarbúar vilja ekki taka á sig nýjan skatt. Eins og sjá má talar þetta 135 ára gamla leikrit beint til okkar samtíma.

Natúralistar

Þegar Ibsen var að leggja lokahönd á  En folkefiende (Þjóðníðing, Fjandmann fólksins, Óvin fólksins) skrifaði hann vini sínum og segist ekki hafa getað gert það upp við sig hvort þetta nýja leikrit væri gamanleikur eða tragískt verk. Hann var hættur að aðhyllast hughyggju og rómantík fyrir nokkru og þótti framúrstefnumaður og átrúnaðargoð róttækra raunsæismanna og natúralista í Evrópu. Natúralistar töldu samfélagið gjörspillt og sjúkt og hlutverk skáldsins sambærilegt við starf læknis sem þyrfti að stinga á kýlunum.

Hughyggjumönnum var sama þó að Ibsen skrifaði raunsæisverk svo fremi sem þau enduðu vel. Þeir höfðu meira að segja togað Brúðuheimilið (1879) yfir í þann flokk – hvernig sem það var nú hægt.  Leikritið Afturgöngur (1881) afskrifaði allan hamingjuendi svo um munaði. Það varð skandall sem kalluði fram ofsafengin viðbrögð gagnrýnenda.  Óvinur fólksins var næsta verk á eftir Afturgöngunum og kannski háðsádeila á hughyggjumennina  – en það fer eftir því hvernig persóna Tómas Stokkmann er túlkuð.

Stokkmann – hetja eða hálfviti?

Stokkmann er handhafi sannleikans og fyrir sannleikann er hann tilbúinn að berjast þó það kosti hann sjálfan útskúfun og fjölskyldu hans miklar þjáningar. Hann er svo þrjóskur og ofstækisfullur að hann hvorki sér né skilur áhyggjur fólksins í bænum. Þær eru ekki til í hans heimsmynd. Hann telur sig hafa rétt fyrir sér og það skiptir hann öllu. Sjálfsálit hans og hroki fara með hann yfir strikið í frumtextanum og bæði Arthur Miller og Una og Gréta hafa skorið burt þá úrvalsstefnu og „aristókratisku róttækni“ sem Ibsen leggur þar í munn Stokkmann.

Niundi áratugur nítjándu aldarinnar var gegnsýrður af kenningum Friedrich Nietsches, svalasta heimspekingsins þar og þá, og þær enduróma í fyrirlitningu Stokkmann á múgmennsku og þrælslund. Auk fyrirlitningarinnar á hinum heimska almúga sem hann líkir við dýr. Ber þá að skilja Tómas Stokkmann sem ofurmenni (¨übermensch)?

Enginn elskar ofurmenni en Tómas er elskaður af konu sinni og börnum og getur verið örlátur, ástríkur og glaður maður. Björn Hlynur fór með hann milli  þessara póla og mér fannst hann sýna að sá sem telur sig eiga rétt á því að hefja sig yfir gott og illt getur ekki verið til í samfélagi manna. Lokasenan var rúst  og rauði liturinn  undirstrikaði þá þversögn sem verkið er byggt á.

Nýir tímar, nýtt líf

Það var djarft og snjallt hjá Unu Þorleifsdóttur að setja konu í hlutverk höfuðandstæðings Tómasar Stockmann, bróðurins og bæjarstjórans Peter Stockmann, gera Peter að Petru. Það gjörbreytti hlutverkinu í mínum augum. Það er mjög valdslegt í textanum en varð hér tilfinningalegra. Samspil Sólveigar Arnarsdóttur og Björns Hlyns var dýnamískt og rafmagnað og fékk kynjabaráttusjónarhorn sem auðgaði verkið. Það var líka mjög gaman að sjá Sólveigu aftur í burðarhlutverki, hún er mögnuð leikkona.

Lilja Nótt Þórarinsdóttir lék Katrínu Stockmann, mér fannst hún áhyggjufyllri og daufari en textinn gerir ráð fyrir. Börnin, Vera Stefánsdóttir og Ragnheiður Eyja Ólafsdóttir, voru gleðigjafar. Stóra systir þeirra Petra yngri (Snæfríður Ingvarsdóttir) var gelgjuleg en sterkur ung-femínisti. Ritstjórinn Hofstað sem kyndir undir ógæfunni en stígur svo milli skipa er leikinn af Snorra Engilbertssyni og Billing, aðstoðarmaður hans, af Láru Jóhönnu Jónsdóttur. Hinn trausta skipstjóra Horster lék Baldur Trausti Hreinsson en Sigurður Sigurjónsson fór vel með hlutverk hins harðlynda nirfils Marteins Kíl. Ég skil ekki hvers vegna Gréta Kristín, sem skrifast fyrir þýðingunni, breytir Aslakssen, „formand i husejerforeningen“, í „formann félags atvinnurekenda“ en það hlutverk leikur allavega Guðrún S. Gísladóttir og er senuþjófur eins og svo oft áður. Framsögn hennar og raddbeiting er sælan sjálf.

Niðurstaða: Leikstjórn er djörf og  skapandi, leikgerð er vel hugsuð, leikmynd og búningar eru flottir en leikmynd full frek í sýningunni. Burðarhlutverkin í leikritinu eru vel skipuð en önnur hlutverk misjöfn.[/cs_text]

Um höfundinn
Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir er prófessor emeríta í íslenskum nútímabókmenntum við Íslensku­- og menningardeild Háskóla Íslands. Sérsvið hennar er íslensk bókmenntasaga, kvennabókmenntir, barnabókmenntir, kynjafræði og sálgreining. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3