Afneitun er óvinur, þekking er vopn

Hildur Harðardóttir fór í Bíó Paradís og sá 120 Battements Par Minute. Hún gaf engar stjörnur.

120 Battements par Minute (120 slög á mínútu) er hjartnæm kvikmynd um aðgerðarsinna í ACT UP hreyfingunni í Frakklandi á 10 áratugnum, en hreyfingin barðist fyrir réttindum og lífi fólks með HIV og alnæmi. Leikstjóri myndarinnar, Robin Campillo, skrifaði handritið ásamt Philippe Mangeot, en þeir tóku báðir virkan þátt í hreyfingunni og byggja atburði myndarinnar á eigin reynslu. Þeir halda þannig réttindabaráttunni áfram með 120 Battements par Minute með því að upplýsa áhorfendur um þennan átakanlega tíma og reyna þar með að uppræta fordóma sem viðgangast enn í dag. Kvikmyndin ber keim af heimildamynd og er fræðandi en rauði þráður hennar er samband tveggja ungra manna í hreyfingunni, Sean (Nahuel Pérez Biscayart) sem er HIV-jákvæður og Nathan (Arnaud Valois) sem er það ekki. Aðaleikararnir tveir hafa hlotið mikið lof fyrir leik sinn og fara á kostum ásamt Adèle Haenel í aukahlutverki.

Strax í upphafi verður þess vart að leikstjóri notast við aðferðir heimildarmynda, þar sem óttablandin spenna er áþreifanleg þegar óstöðug kvikmyndavélin fylgir ACT UP hópnum inn á fyrstu mótmæli myndarinnar. Þetta bragð er endurtekið nokkrum sinnum út myndina, en staðsetning tökuvélarinnar gerir það að verkum að áhorfandi verður virkur í mótmælasamkomunum sjálfur. Campillo sýnir grasrótina og kraft hennar innan frá, líkt og til að draga fram róttækan aktísvista í okkur sem fylgjumst með. Honum tekst einnig að fanga inntak og tilgang aktívisma, en heitum umræðum á fundum hreyfingarinnar er gefið ríflegt pláss. Þar eru ekki allir sammála um hvernig sé best að fá lyfjafyrirtæki og stjórnvöld til að hlusta á málstað þeirra, taka þau alvarlega og gera eitthvað í málunum. Þau keppa við dauðann og mega engan tíma missa. Hvað eru friðsamleg mótmæli í því samhengi og af hverju ætti að berjast gegn ofbeldi, kúgun og dauðadómi með blómum? Þá vakna jafnframt spurningar um það hvers konar aðgerðir séu áhrifaríkastar til að ná réttindum sínum fram.

Fræðsla er meðal forgangsmála hópsins eins og sjá má af einu slagorði þeirra: „Afneitun er óvinur, þekking er vopn.“ Um leið og Campillo sýnir hvernig aktívistar ACT UP fræddu almenning, upplýsir hann stóran áhorfendahóp myndarinnar. Hann sýnir okkur meðal annars hversu öflugir fordómar geta verið, en á sögutíma myndarinnar var HIV ennþá dauðadómur.

Andspænis þessu dauðastríði var allt of lítið aðhafst vegna fordóma í garð minnihlutahópa á við samkynhneigða, trans fólk og fíkla. Campillo sýnir fáránleika þessa fordóma í áhugaverðu ljósi. Hann fræðir okkur ekki einungis með orðum á fundum hreyfingarinnar, heldur tengir hann okkur einnig við efnið á frumlegan og sérstakan hátt. Hann brýtur til dæmis upp söguþráðinn og sýnir heillandi myndskeið af frumum, en þessar örsmáu frumur sýna okkur stóra samhengið; með því að sjá flókinn veruleika á svona einfaldan hátt, gerum við okkur betur grein fyrir að hver sem er getur smitast af HIV, að þetta er eins og hver annar lífshættulegur sjúkdómur og að hann ætti að meðhöndla eftir því, óháð kynhneigð, kynþætti, kynvitund eða stétt einstaklings.

Eins og áður er getið, er samband Sean og Nathan rauði þráður myndarinnar, en með því er ACT UP hreyfingin gerð persónuleg og aktívisma hreyfingarinnar blandað saman við erótík, ást og vináttu. Að auki er mikið um nærmyndir en notkun þeirra skapar nálægð við sögupersónur. Aðrir möguleikar kvikmyndaformsins eru listilega og pólitískt notaðir til að blanda saman heimildum um hreyfinguna og átakanlegri reynslu meðlima hennar. Áhrifamikið er til dæmis þegar áhorfendur fylgjast með einum meðlimi hreyfingarinnar þar sem hann liggur inni á spítala, en rétt á eftir er klippt yfir á gjörning á vegum ACT UP þar sem þau lituðu ána Signu rauða. Hljóðbrú (e. sound bridge) tengir þessi tvö myndbrot og um leið og við horfum á blóðrauða ána, heyrum við andardrátt aktívistans fara dvínandi. Áhrifin sem með þessum hætti eru sköpuð eru dæmi um þann þunga sem myndin öðlast eftir því sem henni vindur fram. Við gerum okkur jafnframt enn betur grein fyrir mikilvægi hreyfingarinnar þegar litið er um öxl, en hún ruddi brautina fyrir næstu kynslóðir baráttufólks og opnaði umræðu sem er enn þörf í dag, jafnvel á Íslandi þar sem HIV-smitum fer sífellt fjölgandi og fáfræði um sjúkdóminn og fordómar viðgangast. Ekki síst þess vegna er 120 Batements par Minute mikilvæg mynd sem enginn ætti að láta fram hjá sér fara.

Vefsvæði Engra stjarna.

[fblike]