Endurupptaka óhjákvæmileg

[cs_text]
Guðmundar- og Geirfinnsmálin hafa hvílt eins og óuppgerð fjölskylduleyndarmál á íslensku samfélagi allt frá því rannsókn þeirra hófst og dómar féllu í þeim á 8. áratugi liðinnar aldar.
Málin eru hér kennd við fjölskyldu þar sem íslenska samfélagið var á þessum tíma einsleitt og einfalt að allri gerð, fjölmenning og alþjóðavæðing voru enn framandi fyrirbæri hér. Við vorum samstæð þjóð á afskekktri eyju í ballarhafi og horfðum í forundran og ótta til ýmissa fyrirbæra sem þróuðust hratt úti í hinum stóra heimi.

Margt er breytt frá þessum tíma en fleira má breytast. Meðal annars verðum við alltaf að vera á varðbergi gegn óttakenndum fordómum í samfélaginu. Af þeim ástæðum er okkur hollt að rifja þessi mál upp þar til farið hefur verið niður í saumana á þeim málatilbúnaði sem stofnað var til á sínum tíma.

Upprifjunin

Ítrekað hafa þessi mál komið til umræðu, ekki síst í tengslum við ítrekaðar beiðnir um endurupptöku, og orðið kveikja að ýmiss konar verkum. Má þar nefna bækur um málið í heild, sem og ýmsa sem við sögu komu í því, einkum Sævar Marinó Ciesieelski og Erlu Bolladóttur. Má þar nefna Stattu þig drengur eftir Stefán Unnsteinsson um Sævar og Erla góða Erla eftir Erlu sjálfa. Þá er að geta heimildamyndarinnar Aðför að lögum sem Sigursteinn Másson og Kristján Guy Burgess gerðu 1997 og Hvarfa, athyglisverðs leikverks Rúnars Guðbrandssonar og Lab Loka vorið 2013 sem sýnt var í samvinnu við Þjóðleikhúsið í Kúlunni og hinum gamla dómssal hæstaréttar en þar voru dómar kveðnir upp yfir sakborningunum. Nú síðast hefur Ómar Ragnarsson svo gefið út næsta einkennilega „játningar“-sögu sem vísar óbeint til málsins.

Viðamikil úttekt á málinu var loks gefin út á síðasta ári, Sá sem flýr undan dýri.

Óvægin úttekt
Jón Daníelsson
Sá sem flýr undan dýri
Mýrún, 2016
Yfirferð Jóns Daníelssonar á rannsókn og dómum í málunum tveimur sem spruttu í kjölfar þess að Guðmundur Einarsson hvarf í upphafi árs 1974 og Geirfinnur Einarsson undir lok þess er mjög óvægin.

Í bókinni rekur Jón hvernig einhver umfangsmestu réttarhöld 20. aldarinnar voru höfðuð gegn hópi ungmenna sem á þessum tíma stóðu nærri jaðri samfélagsins. Þau höfðu vissulega gerst sek um minni háttar afbrot en hefðu að hans mati sloppið með skilorðsbundna dóma hefðu þau notið verndar réttarríkisins og aðeins verið dæmd fyrir þau brot sem á þau sönnuðust. Á hinn bóginn færir Jón rök að því að þau sex sem dæmd voru fyrir mannshvörfin hafi mátt þola fullkomið geðþóttavald og óheft frelsi lögreglu og fangavarða til að beita þau andlegum þrýstingi og líkamlegum pyntingum án þess að þau nytu neins teljandi stuðnings verjenda. Hann telur líka að hinum óvægnustu aðferðum hafi verið beitt til að knýja fram framburði og játningar sem ýmist hafi verið óáreiðanlegar eða beinlínis falskar. Telur hann aðferðirnar við rannsóknina svartan blett á réttarfarssögu okkar. Sýnilega halda dómar sem á slíkri rannsókn byggja ekki vatni. Telur Jón því að vísa hefði átt málinu frá dómi. Þá var réttarkefið sjálft næsta frumstætt á þessum árum vegna óljósra skila milli lögreglu, ákæruvalds og dómstóla. Engin ástæða er til að draga þessa heildarmynd Jóns Daníelssonar í efa.

Gagnrýni Jóns beinist einkum að þeim þremur mönnum sem að rannsókn málsins unnu. Það kann að vera snöggur blettur á verki hans þar sem setja má rannsókn málanna í víðtækara félagslegt samhengi.

Rörsýn og þjóðfélagsaðstæður

Hvað svo sem líður einstökum fullyrðingum Jóns Daníelssonar um framgöngu lögreglunnar og ályktunum hans af þeim er enginn efi á því að aðferðirnar sem beitt var við rannsókn málanna á 8. áratugi aldarinnar sem leið væru taldar í hæsta máta ófaglegar nú, brytu í bága við almennt réttarfar og fælu í sér hrein mannréttindabrot. Hugsanlegt er á hinn bóginn að hann persónugeri vandann um of og geri hlut rannsóknarmannanna þriggja of slæman.

Þeir hafa ugglaust verið blindaðir af því sem oft er nefnt „rörsýn“ og gengið út frá allt of þröngu og skökku sjónarhorni. Það er á hinn bóginn ljóst að þeir unnu undir miklum félagslegum og pólitískum þrýstingi. Ef til vill er sanni nær að þeir hafi einfaldlega bugast af þeim kröfum um lausn málsins sem að þeim beindust en stjórnvöld fluttu loks inn þýska rannsóknarlögreglumanninn Karl Schütz til að binda endahnút á rannsóknina.

Af þessum sökum hefur sá sem þetta ritar lengi litið svo á að knýjandi nauðsyn beri til að taka þessi mál upp að nýju
Á 8. áratugnum stóð íslenska samfélag á þeim þröskuldi að vera að tapa ímynduðu sakleysi sínu. Reykjavík var að verða stórborg, ávana- og fíkniefni voru í auknum mæli að ryðja sér til rúms og unglingamenningin að verða um margt harðari en verið hafði. Eldri kynslóð og valdhafar sem upplifðu sig í vörn gegn margháttuðum þjóðfélagshræringum sem gengu yfir um sama leyti litu greinilega svo á að þau stæði ekki einvörðungu vörð um völd sín og hagsmuni heldur grunngildi samfélagsins. Hið nýja samfélagi skyldi bælt niður með öllum tiltækum ráðum. Hin ákærðu í Guðmundar- og Geirfinnsmálunum voru kjörin fórnarlömb í því uppgjöri. Vera má að Jón Daníelsson hafi á réttu að standa þegar hann í upphafi bókar sinnar fullyrðir að leitun hafi verið að þeim Íslendingi sem ekki hafi verið „[…] fyllilega sannfæður um sekt sakborgninganna“ um það leyti sem dómur var kveðinn upp yfir þeim og þau því verið fullkomlega einangruð og útskúfuð úr íslensku samfélagi. Ég leyfi mér þó að fullyrða að ekki leið á löngu þar til alvarlegar efaemdir um allan málatilbúnaðinn fóru að vakna meðal þeirra sem enn voru ung á þessum árum.

Af þessum sökum hefur sá sem þetta ritar lengi litið svo á að knýjandi nauðsyn beri til að taka þessi mál upp að nýju — auðvitað til að rétta hlut hinna ákærðu, lífs og látinna, sem urðu fyrir barðinu á valdhöfum en ekki síður til að hreinsa blett af íslenska réttarríkinu sem á þessum tíma varð leiksoppur í átökum ólíkra kynslóða. Það er enn ekki orðið of seint þótt vissulega sé hver að verða síðastur þegar um þessi mál er að ræða. Þessa félagspólitíska sjónarhorns gætir vissulega í riti Jóns Daníelssonar en hefði mátt vega þar þyngra.

Skilyrði endurupptöku

Lög um meðferð sakamála setja endurupptöku mála skýr mörk. endurupptökunefnd er heimilt að vera við beiðni þar að lútandi ef fram koma ný gögn sem ætla má að hefðu verulega miklu skipt fyrir niðurstöðu málsins ef þau hefðu komið fram áður en dómur gekk; ef ætla má að lögregla, ákærandi, dómari eða aðrir hafi haft í frammi refsiverða háttsemi í því skyni að fá fram þau málalok sem orðin eru; ef verulegar líkur eru leiddar að því að sönnunargögn sem færð voru fram í máli hafi verið rangt metin svo að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess eða ef verulegir gallar hafa verið á meðferð máls þannig að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess.

Við getum sem samfélag ekki lengur búið við þá áleitnu tilfinningu að framin hafi verið hér réttarmorð í tíð núlifandi fólks.
Í bók sinni hefur Jón Daníelsson fært fram sannfærandi rök fyrir því að flestum þessara skilyrða sé í raun fullnægt í Guðmundar- og Geirfinnsmálunum. Fallist endurupptökunefnd sú er nú starfar ekki á að málin séu endurvakin á grundvelli fyrrgreindra ákvæða stendur eftir sú félagspólitíska nauðsyn til endurupptöku sem bent var á hér framar. Er þá ekki annað sýnna en löggjafinn verði að grípa til sérstakra ráðstafana til að mögulegt sé að rétta í málunum að nýju, annað tveggja með lagabreytingum eða sérstökum lögum. Við getum sem samfélag ekki lengur búið við þá áleitnu tilfinningu að framin hafi verið hér réttarmorð í tíð núlifandi fólks.

Lokaorð

Vera má að auðveldar reynist fyrir hvítflibba útrásar- og Hruntímans að fá mál sín endurupptekin og þá á grundvelli hreinna formsatriða. Þeir hafa enda á að skipa vaskri sveit lögmanna sem sumir hverjir hafa jafnvel starfsreynslu úr hæstarétti. Slíkir menn forðast aftur á móti að láta kusk af málum í líkingu við mannshvörfin á 8. áratugi aldarinnar sem leið falla á frakkaboðunga sína.[/cs_text]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3