Að tengja heilahvelin

[cs_text]
Bergsveinn Birgisson
Leitin að svarta víkingnum
Íslensk þýðing: Eva Hauksdóttir og Bergsveinn Birgisson
Bjartur, 2016
„Meistaraverk“, stendur á kápu með tilvísun í norska blaðið Aftenposten. Á bakhlið kápunnar segir: „Meira spennandi en tólf norskar glæpasögur til samans“, og þau orð ritaði Sverre Tusvig í Dag og tid. Þetta eru stór orð og sú sem þetta ritar, miðaldafræðingur og glæpasagnafíkill, strax komin í varnarstöðu. Auk þess er höfundurinn einn af mínum kæru fyrrverandi nemendum.

Bergsveinn Birgisson lauk BA prófi í íslensku og almennri bókmenntafræði frá Háskóla Íslands (1997) en hélt síðan til Noregs og lauk cand. mag. prófi í Ósló (1999), meistaraprófi í Björgvin (2001) og loks doktorsprófi í norrænum fræðum frá háskólanum í Björgvin (2008). Hann hefur verið afkastamikill á sviði fagurbókmennta. Eftir hann liggja tvær ljóðabækur Íslendingurinn (1992), Innrás liljanna (1997), skáldsögurnar Landslag er aldrei asnalegt (2003) og Svar við bréfi Helgu (2010), skáldfræðisagan Handbók um hugarfar kúa (2009). Svar við bréfi Helgu var tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna og naut mikilla vinsælda. Sögulega skáldsagan Geirmundar saga heljarskinns kom út 2015.

Þetta eru stór orð og sú sem þetta ritar, miðaldafræðingur og glæpasagnafíkill, strax komin í varnarstöðu.
Ég kynntist skáldinu/rithöfundinum Bergsveini fyrst þegar ég fékk hjá honum ljóðabókina Innrás liljanna. Í mörgum ljóðanna vinnur hann úr stefjum og minnum úr goðsögum og fornum kveðskap. Það kom því ekki á óvart að Bergsveinn myndi treysta enn böndin milli fræðimannsins og rithöfundarins. Bókin sem hér verður til umræðu kom fyrst út á norsku (Den svarte vikingen) 2013 hjá Spartacus Forlag AS, Oslo. Hún vakti mikla athygli og var tilnefnd til virtra bókmenntaverðlauna, Brageprisen. Íslenska þýðingin er aukin og  þar tekið tillit til nýrra rannsókna í fornleifafræði. Þessi bók kemur út á Íslandi í kjölfarið á Geirmundar sögu heljarskinns og við fylgjum sömu aðalpersónu í báðum bókunum, Geirmundi, forföður Bergsveins.

geirmundar-sagaBókin er víðfeðm í fleiri en einum skilningi. Lesandinn ferðast með persónum sögunnar frá Noregi til Síberíu, síðan til Írlands og loks til Íslands. Höfundur hefur sjálfur kannað sínar söguslóðir og mikil og vönduð rannsóknavinna liggur að baki. Öll frásögnin er spennandi leit. Hvers vegna var engin saga skrifuð af þessum manni sem sagður var vera göfugastur landnámsmanna, spyr Bergsveinn og spyr á þann hátt  að það vekur forvitni lesandans. Og af hverju þótti Geirmundur svona ljótur?
Á þeim tíma sem leið milli þess að Leitin að svarta víkingnum kom út á norsku og síðan í íslenskri þýðingu bætti Bergsveinn sjálfur úr söguskortinum og sendi frá sér skáldritið Geirmundar saga heljarskinns árið 2015. Sagan er sett fram eins og um raunverulega Íslendingasögu væri að ræða, gefna úr hjá Íslenzkum fornritum og með formála og skýringum líkt og tíðkaðist um miðja síðustu öld. Ég verð að viðurkenna að ég átti erfitt með að komast í samband við þessa bók og gæti tekið undir margt sem fram kemur hjá Þórdísi Eddu Jóhannsdóttur í umfjöllun hennar á Hugrás, 27. nóvember 2015. En ég er einnig sammála henni um að bókin er frumleg, einstök.

Öll frásögnin er spennandi leit. Hvers vegna var engin saga skrifuð af þessum manni sem sagður var vera göfugastur landnámsmanna, spyr Bergsveinn og spyr á þann hátt  að það vekur forvitni lesandans. Og af hverju þótti Geirmundur svona ljótur?
Leitin að svarta víkingnum skiptist í fjóra meginkafla sem helgaðir eru hverju landsvæði fyrir sig. Í fyrsta hluta, Átakanlegt upphaf, segir frá fæðingu og bernsku tvíburabræðranna Hámundar og Geirmundar. Konungurinn Hjör hafnar þeim vegna framandlegs útlits þeirra. Móðirin er ekki germönsk, hún er frá Bjarmalandi. Geirmundur er alinn upp með þrælum. Í þessum hluta er endurómur úr doktorsritgerð Bergsveins Inn i skaldens sinn (2008). Hann leiðir lesendur inn í heillandi heim dróttkvæða og hins forna skáldamáls. Þar dregur hann fram hvernig náttúran í fornri kveðskaparhefð er efniviður en ekki fyrirmynd. Í hugmyndaheimi samtímamanna Geirmundar sé markmiðið „að komast burt frá náttúrunni, finna griðastað frá henni.“ (72). Hann skýrir hvernig fagurfræði skáldamálsins fólst í árekstri andstæðna. Eins og hann bendir á í doktorsritgerð sinni eru myndir hjálpartæki til þess að muna. Kenningakerfi dróttkvæðanna skapaði slíkar hugarmyndir. Hann segir að minnistækni hafi hnignað með tilkomu kristindóms og ritmenningar. Hér má þó bæta því við að minnistækni var áfram þjálfuð á miðöldum eftir að ritmenning hafði fest rætur. Bók kom ekki í stað minnis heldur átti hún að vera því stuðnings.

Í gömlum sögum eru Bjarmalandsferðir miklar ævintýraferðir.  Í slíka för fer Geirmundur ásamt föður sínum og mönnum hans. Annar hluti bókarinnar, Út við ysta haf, er sannkölluð Bjarmalandsför þar sem reynir á þekkingu og innsæi höfundar. Í stuttu máli er Bergsveinn hér að leita að uppruna Geirmundar í móðurætt. Hún er bjarmnesk, en hverjir voru Bjarmar? Mörg þjóðabrot gætu rúmast undir þessi heiti og nú hefst æsispennandi leit. Líklega er best að leyfa þeim sem ekki hafa lesið bókina að taka þátt í leitinni með höfundi og gleðjast með honum þegar svarið finnst. En Bergsveinn dregur fram stóran hlut kvenna frá Norður-Síberíu í sögu Geirmundar, þær eru móðirin Ljúfvina, eiginkonan Illþurrka og dóttirin Ýri. Nöfnin hafa norrænir menn aðlagað sínum framburði. Þessi kafli er vandlega unnin frásögn af lifnaðarháttum þjóða við ysta haf, veiðum og mataræði. Hann gefur sér að konungurinn, faðir Geirmundar, hafi ætlað sér að koma honum fyrir í þessari miklu náttúruauðlind. En það fer á annan veg. Geirmundur er sóttur til Írlands.

Í landi blóðs og hunangs heitir Írlandskafli bókarinnar og geymir titillinn samskonar andstæður og spennu og forna skáldamálið, eins og Bergsveinn er búinn að benda á. Þarna er fjallað um valdabaráttu í Noregi og búferlaflutninga norrænna manna til Írlands. Í þessum hluta eru áhrifamiklar lýsingar á þrælaverslun. Hér leggur hann meðal annars út af vísu eftir 11. aldar skáldið Valgarð á Velli sem lýsir hlekkjaðri konu og bregður upp mynd af því  „hvernig hlekkirnir fleiðra hvíta hálsa kvennanna til blóðs.“ (218) Hann fellur ekki í þá gryfju að telja að skáldið hafi haft samúð með ambáttunum, eins og nútímalesandinn hefur óhjákvæmilega. Þrælahaldið er hluti af samtíma Geirmundar og rennir stoðum undir veldi hans síðar.

Hann skýrir söguleysið með því að Geirmundur hafi ekki fallið að íslensku upphafsmýtunni um jafningjasamfélagið.
Loks liggur leiðin til Íslands í kaflanum Frá veiðistöð til sögueyjar. Geirmundur nemur land og byggir upp veldi sitt við Breiðafjörð. Hér, eins og annars staðar í bókinni, lýsir Bergsveinn kunnáttusamlega staðháttum og hversdagslífi. Hann dregur fram hvernig auður og völd Geirmundar byggðu á veiðum, lýsisvinnslu, æðardún og kornrækt. Nóg var af þrælum. Spurningin sem borin var upp í byrjun sögunnar er nú orðin brýn. Hvers vegna var engin saga skrifuð? Þó var Skarð höfuðból hans og vel ritfærir menn tengdust Skarði síðar. Hann skýrir söguleysið með því að Geirmundur hafi ekki fallið að íslensku upphafsmýtunni um jafningjasamfélagið. Hér styðst Bergsveinn við fornleifarannsóknir sem sýna lagskiptara og aristókratískara samfélag en skriflegar heimildir um landnámið.

Hér má sjá fjögur stutt norsk myndskeið þar sem farið er myndrænt yfir aðstæður og ferðir Geirmundar.

Verður Leitin að svarta víkingnum sannfærandi saga? Bergsveinn segir frá því hvernig hann hafi eitt sinn setið við rúmstokk dóttur sinnar og lesið fyrir hana bók um Babar fílakonung. Föðurnum verður það á að segja söguna tómt bull, ekki geti fílar sofið í náttfötum eða drukkið te. „Ef maður trúir því gengur það“, segir dóttirin. (88). Orð hennar verða föðurnum tilefni til hugleiðinga um aðferðir hans. Hann ætlar sér að segja röksögu (lat. argumentum), þar sem leyfilegt sé að skálda í eyður án þess að snúa baki við sagnfræðinni. Í lokaorðum sínum segir Bergsveinn að bókin sé „formtilraun, viðleitni til að brúa bilið milli fræðimanns og rithöfundar og nota bæði heilahvelin samtímis.“ (328)  

Í lokaorðum sínum segir Bergsveinn að bókin sé „formtilraun, viðleitni til að brúa bilið milli fræðimanns og rithöfundar og nota bæði heilahvelin samtímis.“
Hæfileiki hans til þess að segja sögu veldur því að þessi efnismikla frásögn verður hvergi þurr eða leiðinleg, hún er skemmtileg, skýr og ljós. Sömuleiðis beitir Bergsveinn víðtækri þekkingu sinni á norrænni menningu en leitar líka fanga hjá fræðimönnum af öðrum fræðasviðum, svo sem mannfræði, erfðafræði, sjávarlíffræði og fornleifafræði. Ég hef ekki beinlínis haft áhuga á sagnfræðilegum efnivið Íslendingasagna en gat ekki annað en hrifist af heillandi frásögn Bergsveins. Hún er saga þar sem rýnt er í upphaf Íslandsbyggðar og blöndun norrænna manna við þjóðflokka frá Norður-Síberíu.

Í bókinni er fjöldi ljósmynda, skýringarmynda og uppdrátta, ítarleg heimildaskrá, nafnaskrá og aftanmálsgreinar. Skemmtilega stílfærðar teikningar myndlistarmannsins Kjartans Halls marka skil á milli aðalkafla. Ég saknaði reyndar greinar Sverris Jakobssonar „Óþekkti konungurinn. Sagnir um Harald hárfagra.“[1]

Þetta er persónuleg frásögn, höfundurinn leitar sér upplýsinga um forföður sinn sem hann heyrði sagt frá þegar hann var barn að aldri. Hann segir sögur af ættmennum sínum sem kallast á við sögu Geirmundar. Þetta er því líka saga fræðimannsins og rithöfundarins, umhugsunarverð fyrir alla þá sem fást við hugvísindi. Bergsveinn segir á einum stað, í ímynduðu samtali við Geirmund:

Ég hef aflað mér menntunar til þess að verða lærdómsmaður í tungu þinni og lestri fornrita en enginn kærir sig lengur  um slíkt. Þeir segja bókvit af því tagi ekki nógu gagnlegt núorðið; ég hef veðjað á rangan hest. Fræðigreinin mín er að deyja út og ég var satt að segja atvinnulaus þegar mér datt í hug að ég gæti haldið þessu áfram eitthvað lengur og sótt um styrki og skrifað bók um þig, þar sem ég hafði svo lengi velt lífi þínu fyrir mér. Ég hugsaði það sem minn svanasöng áður en ég legði þessi fræði á hilluna … (117).

Það er líklegt að ég taki Geirmundar sögu heljarskinns  fram aftur.
Er ekki helsta markmið allra vísinda að auka skilning okkar á sjálfum okkur og umhverfi okkar? Hugvísindin gera það. Skáldskapurinn líka. Það er orðið ljóst að þeir varnarmúrar sem ritdómarinn reyndi að reisa í byrjun skrifa eru löngu hrundir. Miðaldafræðingurinn og spennusagnafíkillinn hefur fengið mikið fyrir sinn snúð. Það er líklegt að ég taki Geirmundar sögu heljarskinns  fram aftur.[line][1] Ný saga, 11 (1999), 38 – 53.[/cs_text]
Um höfundinn
Ásdís Egilsdóttir

Ásdís Egilsdóttir

Ásdís Egilsdóttir er prófessor emerita í íslenskum bókmenntum fyrri alda. Hún hefur einkum rannsakað heilagra manna sögur og kvæði, en einnig lestur, læsi og minni á miðöldum. Þá hefur hún fengist við kynjafræði, einkum karlmennsku í miðaldatextum.

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3