Prjónað af fingrum fram

[cs_text]
Kristín Schmidhauser Jónsdóttir
Prjónað af fingrum fram.
Líf og list Aðalbjargar Jónsdóttur. Undurfínir handprjónaðir viðhafnar-
kjólar úr íslenskri ull

Sæmundur, 2016
Íslenska ullin skapar hönnuðum á hvaða aldri sem er óendanleg tækifæri til nýsköpunar. Það mátti til dæmis vel greina á árlegu markaðstorgi Handverks og hönnunar í Ráðhúsi Reykjavíkur dagana 3. til 7. nóvember sl. Þar gat á að líta bæði hand- og vélprjónaðar hlýlegar yfirhafnir, húfur og úrval af peysum þar sem íslenska ullin var meginuppistaðan. Íslenska ullin hefur verið Íslendingum mikilvæg afurð um aldir, ofin hafa verið úr henni klæði og fyrsti vísir að smáiðnaði hófst með ullarvefsmiðjunum í Reykjavík seint á átjándu öld. En það var ekki fyrr en um aldamótin 1900 að ullariðnaður hófst að einhverju marki – þekktastar og langlífastar voru klæðaverksmiðjurnar Álafoss (st. 1896) í Mosfellssveit og Gefjun (st. 1908) á Akureyri og vert er að minnast uppgangs í íslenskum ullar- og prjónaiðnaði sem varð á síðari hluta 20. aldar.

Sem betur fer er almenn þekking á prjóni hér á landi enn til staðar og áhuginn fer vaxandi ef marka má útgáfu undanfarin ár á prjóna- og handvinnubókum með tilheyrandi uppskriftum og leiðbeiningum. Auðveldara virðist að fá slíkar bækur gefnar út frekar en þær sem fræðilegri eru. Það er því mjög ánægjulegt að bókaútgáfan Sæmundur á Selfossi hefur nýlega gefið út bókina Prjónað af fingrum fram. Líf og list Aðalbjargar Jónsdóttur. Undurfínir handprjónaðir viðhafnarkjólar úr íslenskri ull. Höfundur er Kristín Schmidhauser Jónsdóttir , handavinnukennari og sagnfræðingur, sem um árabil hefur skoðað og birt greinar um handverk á Íslandi og má síðast minna á nýlega MA-ritgerð hennar í sagnfræði frá HÍ, Fíngerð fegurð í sporum kvenna. Útsaumur frá síðari hluta 19. aldar og fram á 20. öld. Þar skýrir hún m.a. hvernig útsaumsverk íslenskra kvenna færðu nýja þekkingu til Íslands á erlendum útsaumshefðum á við hvítsaum, harðangurs- og klaustursaum o.fl., þ.e.a.s. hefðum sem tengdust miklu frekar nýsprottnu borgarsamfélagi heldur en gamla sveitasamfélaginu.

Sýningarstúlkur í handprjónuðum kjólum eftir Aðalbjörgu
Sýningarstúlkur í handprjónuðum kjólum eftir Aðalbjörgu. Myndin á auglýsingunni var tekin í versluninni Íslenskur heimilisiðnaður sem var í Hafnarstræti 3 í Reykjavík. Mynd á bls. 31 í bókinni.

Hér er fyrst og fremst sögð saga Aðalbjargar Jónsdóttur (f. 1916) sem hefur prjónað af fingrum fram, í bókstaflegri merkingu, marga fínlega kjóla úr Gefjunareingirni sem „bregða ljósi á eiginleika og sérstöðu íslensku ullarinnar“ eins og höfundur kemst að orði í inngangi.  Hér beitir Kristín áhugaverðri aðferð munnlegrar sögu sem hún byggir á tveimur viðtölum við Aðalbjörgu þar sem hún lýsir uppvexti og helstu áföngum í lífi sínu allt fram á síðustu ár en hún er nú nær hundrað ára. Þannig stiklar Kristín í stuttum köflum á lífshlaupi þessarar konu sem gædd er næmu form- og litaskyni og býr yfir einstakri snilld í að útfæra flókin prjónamunstur úr einspunninni íslenskri ull svo úr verða fínlegar peysur, sjöl og viðhafnarkjólar og fléttar saman við frásagnir af torfbænum, tóvinnu, Gefjunareingirninu og sögum af prjónakjólum sem eftirspurn var eftir á áttunda og níunda áratug síðustu aldar.

Bókinni var ekki ætlað að vera venjuleg prjónabók með uppskriftum að verkum Aðalbjargar og leiðbeiningum heldur miklu frekar frásögn af sögu og listsköpun alþýðukonu
Bókinni var ekki ætlað að vera venjuleg prjónabók með uppskriftum að verkum Aðalbjargar og leiðbeiningum heldur miklu frekar frásögn af sögu og listsköpun alþýðukonu sem alin var upp í torfbæ í Steingrímsfirði á Ströndum allt til 14 ára aldurs en þá missti hún föður sinn. Í torfbænum kynntist hún verklagi gamla sveitasamfélagsins, lærði tóvinnu og prjón af móður sinni og ömmu en stundaði síðan nám við Kvennaskólann á Blönduósi í einn vetur auk þess að afla sér síðar hagnýtrar menntunar í kjóla- og kápusaumi. Hún giftist ung, varð sjö barna móðir og flutti með stóra fjölskyldu sína til Reykjavíkur árið 1947. Upp frá því rak hún saumastofu á heimili sínu, samhliða húsmóðurstörfum. Þar sneið hún og saumaði bæði drengja- og telpuföt sem og kjóla, dragtir, kápur og fína samkvæmiskjóla fyrir konur. Hún naut vinsælda sem vandvirk saumakona en hætti þeirri starfsemi um miðjan áttunda áratuginn. Þegar hér var komið sögu var Aðalbjörg komin á sjötugsaldur og þá hófst ævintýrið með handprjónuðu flíkurnar úr einspunninni íslenskri ull.

hugras_prjonad2
Þríhyrna Þórdísar Egilsdóttur (1878–1961) úr einspunninni íslenskri ull í sauðalitunum. Ljósmynd fengin að láni úr sýningarskrá frá Formes Scandinaves frá 1958.

Það eru einkum handprjónaðir kjólar Aðalbjargar sem athyglin beinist að í þessari bók en hún hóf að prjóna þá í tengslum við þing norrænna heimilisiðnaðarfélaga sem haldið var á Íslandi sumarið 1977. Fyrr á öldinni var þessi hárfína vinna með einspunninn þráð úr íslenskri ull, sem oft má sjá í þríhyrnum og langsjölum, iðkuð um land allt. Þetta voru verk sem rötuðu m.a. á heimilisiðnaðarsýningar og jafnvel á merka norræna hönnunarsýningu, Formes Scandinaves, í París árið 1958–59, sýningu sem sýna átti nútíma listiðnað og hönnun frá Norðurlöndunum. Einn sýningargripurinn, þríhyrna Þórdísar Egilsdóttur (1878–1961) úr einspunninni íslenskri ull í sauðalitunum, sem valin var sem tákn fyrir íslenskan listiðnað í anddyri Louvre sýningarhallarinnar, telst þó frekar til hefða en nútíma.

Viðhafnarkjólar Aðalbjargar, sem taldir eru vera á annað hundrað, bera hinsvegar nútímanum vitni. Hún var í senn hög í höndum og hugmyndarík, teiknaði og gerði skissur og mótaði bæði prjónamunstur og einföld form kjólanna í anda ríkjandi fatatísku. Það var mánaðarvinna að fullgera hvern kjól og flestir þeirra voru prjónaðir í sauðalitunum, laufléttir líkt og um blúndu væri að ræða og nutu vinsælda bæði innanlands og utan. „Margir kjólar seldust til Noregs“ kemur fram í bókinni og „nokkrar óperusöngkonur keyptu kjóla […] einnig konur í sendiráðum og aðrar konur er stóðu í sviðsljósinu“. Líkt og Vígdís Finnbogadóttir, fyrrverandi forseti Íslands, sem notaði þá við hátíðleg tækifæri eins og sjá mátti á sýningunni Ertu tilbúin, frú forseti? í Hönnunarsafni Íslands árið 2014.

hugras_prjonad3
Handprjónaðir kjólar eftir Aðalbjörgu í sýningarglugga verslunar Íslensk Heimilisiðnaðar í Hafnarstræti í apríl 1983. Mynd á bls. 93 í bókinni.
Bókin beinir sjónum að merkilegu starfi þessa hæfileikaríka prjónahönnuðar sem lengi tilheyrði þeim þögla hópi íslenskra kvenna sem gerðu prjón, vefnað og sauma af ýmsu tagi að starfi sínu á 20. öld. Hún er jafnframt enn einn óður til ágætis íslensku ullarinnar
Flestir kjólarnir voru prjónaðir á áratugnum 1977–87 og voru sýndir víða á tískusýningum á vegum Íslensks heimilisiðnaðar sem rak vinsæla verslun í Hafnarstræti á þessu tímabili. Þeir fóru einnig á sýningar í Chicago 1979, á sýninguna Listiðn íslenskra kvenna á Kjarvalsstöðum 1980 og á tískusýningu í tengslum við Scandinavia Today í Bandaríkjunum 1983. Sjálf hélt Aðalbjörg einkasýningu á Kjarvalsstöðum í nóvember 1982 og sýndi þar um fjörutíu handprjónaða kjóla. Og allt fram á þennan dag er hún að sýna prjónaverk sín, nú síðast í október 2016 í sýningarsal Kirsuberjatrésins við Vesturgötu í Reykjavík.

Bók Kristínar Schmidhauser Jónsdóttur beinir vissulega sjónum að merkilegu starfi þessa hæfileikaríka prjónahönnuðar sem lengi tilheyrði þeim þögla hópi íslenskra kvenna sem gerðu prjón, vefnað og sauma af ýmsu tagi að starfi sínu á 20. öld. Bókin er jafnframt enn einn óður til ágætis íslensku ullarinnar og tækifærunum sem í henni býr fyrir hönnuði.

Bókin er ríkulega myndskreytt með á annað hundrað ljósmynda með skýringartextum —  misgóðar og jafnvel of margar á hverri síðu. Ljósmyndirnar koma flestar úr safni Aðalbjargar Jónsdóttur. Yfirleitt er vandlega unnið úr heimildum en þess má þó geta að tilvitnun sem eignuð er Jónasi Guðmundssyni, undir myndatexta á bls. 37 og í megintexta á bls. 96, er bein tilvitnun hans í frumheimild, texta Hrafnhildar Schram úr formála í sýningarskrá frá sýningunni Listiðn íslenskra kvenna, en birtist í umfjöllun Jónasar um tiltekna sýningu í Tímanum 22. febrúar 1980. Og væntanlega sökum þess að frásögnin fer fram og aftur í tíma er einnig nokkuð um endurtekningar. Letur er þægilegt aflestrar og pappír góður en hönnun og umbrot voru í höndum Aðalsteins Svans Sigfússonar.[/cs_text]

Um höfundinn
Arndís S. Árnadóttir

Arndís S. Árnadóttir

Arndís er sjálfstætt starfandi fræðimaður og sýningarstjóri. Hún lauk doktorsprófi í sagnfræði frá Háskóla Íslands árið 2011 og hafði áður lokið MA-prófi í hönnunarsögu frá DeMontfort háskólanum í Leicester á Bretlandi og BA-prófi frá Háskóla Íslands í bókasafns- og upplýsingafræði með listasögu sem aukagrein. Hún hefur rannsakað og birt fjölbreytt efni m.a. tengt íslenskri hönnunar- og húsgagnasögu og listiðnaði kvenna. Doktorsrannsóknin fjallaði um Nútímaheimilið í mótun. Fagurbætur, funksjónalismi og norræn áhrif á íslenska hönnun 1900–1970 og nýverið hlaut hún styrk úr hönnunarsjóði til að rannsaka eldhúsið í íslenskum híbýlum á 20. öld.

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3