„Það vantar aðeins fé til að launa æðri tónlist“

[cs_text]
Með nótur í farteskinu eftir austurríska-íslenska sagnfræðinginn Óðin Melsted er góð og tímabær samantekt á störfum erlendra tónlistarmanna og þýðingu þeirra fyrir tónlistarlíf á Íslandi á árunum 1930-1960.
Óðinn Melsted
Með nótur í farteskinu
Sögufélag, 2016
Í upphafi tímabilsins var fátt um fína drætti í tónlistarlífi hér á landi og til að háleitar hugsjónir mennta- og ráðamanna á alþingishátíðarárinu um eflingu og uppbyggingu tónlistar yrðu að veruleika þurfti að leita hjálpar út fyrir landsteinana. Stofnun Tónlistarskóla Reykjavíkur og Ríkisútvarpsins sama ár mörkuðu tímamót í þessari viðleitni. Þremur áratugum síðar er staðan önnur og íslenskt tónlistarlíf orðið líkara því sem tíðkaðist í þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við. Bók Óðins sýnir glöggt að það hefði ekki orðið að veruleika án óeigingjarns og ötuls starfs hinna fjölmörgu erlendu tónlistarmanna sem hingað lögðu leið sína.

Til að háleitar hugsjónir mennta- og ráðamanna á alþingishátíðarárinu um eflingu og uppbyggingu tónlistar yrðu að veruleika þurfti að leita hjálpar út fyrir landsteinana.
Tilgangur rannsóknar Óðins er tvíþættur: „Annars vegar að skýra af hvaða eða hverra völdum erlendu tónlistarmennirnir komu til Íslands. Hins vegar að varpa ljósi á líf þessara tónlistarmanna og hvernig það hafi verið að halda norður á bóginn.“ (bls. 3) Í fyrri hluta verksins gerir höfundur grein fyrir tónlistarsögulegum aðdraganda tímabilsins, skýrir komu tónlistarmannanna til landsins og rekur síðan sögu þeirra og áhrif á uppbyggingu tónlistarlífs frá íslenskum sjónarhóli. Í þeim síðari er sjónum beint að ólíkum bakgrunni þeirra er hingað héldu, lífi þeirra í landinu og samskiptum við Íslendinga og sagan fremur skoðuð með auga gestsins. Ætlunarverk sitt leysir höfundur vel. Rannsóknin byggir meðal annars á prentuðum sem óprentuðum frumheimildum, viðtölum höfundar við fólk sem tengist tímabilinu og á greinum og auglýsingum úr blöðum og tímaritum þessa tíma. Í verkinu eru einnig æviágrip hundrað og tveggja erlendra tónlistarmanna, fjöldi áhugaverðra ljósmynda, nafnaskrá og samantekt á þýsku sem er ekki að ófyrirsynju vegna þeirra djúpu spora sem austurrískir og þýskir tónlistarmenn mörkuðu í þróun íslensks tónlistarlífs.

synfoniuhljomsveit_islands650px
Sinfóníuhljómsveit Íslands var formlega stofnuð árið 1950. Mynd fengin að láni af vef RÚV.

Viðtökurnar sem tónlistarmennirnir fengu voru yfirleitt góðar. Reynt var að greiða götu þeirra eftir megni, hvort sem var af hinu opinbera eða einkaaðilum, enda um mikilvægt verkefni að ræða. Íslendingar lögðu sig fram við að fá hæfa tónlistarkennara og án þeirrar viðleitni hefði uppbyggingarstarfið ekki geta átt sér stað. Aðstæður til þess voru þó ekki góðar. Skortur var á hljóðfærum, nótum og tilheyrandi húsnæði og opinberir styrkir til tónlistarskólastarfs og tónleikahalds voru af skornum skammti. Með formlegri stofnun Sinfóníuhljómsveitar Íslands árið 1950 og lagasetningu um tryggðan rekstur tónlistarskóla árið 1963 er fyrst bætt úr þessum fjárskorti af hinu opinbera. Að á Íslandi yxi og dafnaði klassískt tónlistarlíf að evrópskri fyrirmynd var vissulega pólitískt verkefni eins og ráðningar tónlistarkennaranna bera með sér. Höfundur kemst þó að þeirri niðurstöðu að drifkrafts þeirra breytinga sem hér urðu sé mun fremur að leita í „framtakssemi tónlistarmanna og tónlistarunnenda“ en í orðræðu og verkum mennta- og ráðamanna. Því beri frekar að líta á þær hugmyndir að flytja inn tónlistarþekkingu og færni sem listrænt verkefni heldur en pólitískt (bls. 112).

Höfundur kemst þó að þeirri niðurstöðu að drifkrafts þeirra breytinga sem hér urðu sé mun fremur að leita í „framtakssemi tónlistarmanna og tónlistarunnenda“ en í orðræðu og verkum mennta- og ráðamanna.
Óðinn skiptir tónlistarmönnunum sem hingað komu í áhugafólk, gesti, atvinnufólk og kennara og kemst að þeirri niðurstöðu að þeir kennarar sem lengi störfuðu á landinu hafi haft mestu áhrifin á uppbyggingu tónlistarlífsins. Má þá nefna Franz Mixa, Victor Urbancic, Róbert Abraham, Heinz Edelstein, Hans Stepanek, Wilhelm Lanzky-Otto, Ruth Hermanns og Vincenzo Demetz. Íslenskir nemendur þessara kennara áttu heldur betur eftir að gera vart við sig í tónlistarlífinu – hvort sem er á sviði klassískrar eða dægurtónlistar – og greiða braut þeirra er fylgdu á eftir. En þessi árangur var ekki sjálfgefinn. Vinnuálag og nemendafjöldi kennara var mikill og laun oft ekki eftir því, líkt og dæmi Mixa, Urbancic og Lanzky-Otto sýna, en sá síðastnefndi yfirgaf landið vegna þessa. Auk þess tóku kennarar oft að sér aukastörf eins og einkakennslu og tónlistarleik. Eljusemi sumra þeirra var því mikil og vinnudagar langir og strangir og í raun ótrúlegt hve mikla atorku þeir sýndu þrátt fyrir bágar aðstæður.

Átta myndir settar saman.
Efri röð frá vinstri: Franz Mixa, Victor Urbancic, Róbert Abraham og Heinz Edelstein. Neðri röð frá vinstri: Hans Stepanek, Wilhelm Lanzky-Otto, Ruth Hermanns og Vincenzo Demetz. Myndir fengnar að láni af vef Ísmús.

Líku var raunar farið um þá erlendu tónlistarmenn er hér störfuðu áður en Sinfóníuhljómsveit Íslands tók til starfa. Undir stjórn Victors Urbancic voru mikilvæg verk tónlistarsögunnar frumflutt á Íslandi. Þrátt fyrir góðar viðtökur var fundið að því að Hljómsveit Reykjavíkur skorti æfingu og svaraði Urbancic gagnrýninni á þessa leið: „Það vantar ekki krafta til að geta staðið erlendum hljómsveitum á sporði, nei, kraftarnir eru fyrir hendi, en þeim er ekki beitt. Það vantar aðeins fé til að launa æðri tónlist.“ (bls. 54-55) Helmingur sveitarinnar voru áhugamenn sem sinntu annarri vinnu og hinn helmingurinn atvinnumenn sem léku á  skemmtistöðum á kvöldin til að komast af. Lítill tími var fyrir æfingar sem auk þess var ekki greitt fyrir. Mikilvægt var því að koma á laggirnar sinfóníuhljómsveit eins og raunin varð.

tónleika auglýsingar. Sú efri birtist í Þjóðviljanum 9. sept. 1954 sjá hér og á bls. 101 í bókinni og sú neðri í Morgunblaðinu 11. nóv. 1934 - sjá hérog á bls. 44 í bókinni.
Tónleikaauglýsingar. Sú efri birtist í Þjóðviljanum 9. sept. 1954 sjá hér og á bls. 101 í bókinni og sú neðri í Morgunblaðinu 11. nóv. 1934 – sjá hér og á bls. 44 í bókinni.

Með nótur í farteskinu gerir ágæta grein fyrir þróun tímabilsins. Vel er farið í saumana á tónlistarlífinu í Reykjavík, sem er eftirtektarvert. Með erlendu tónlistarmönnunum jókst flutningur dægurtónlistar til mikilla muna og staðir eins og Hótel Borg og Hótel Ísland héldu úti metnaðarfullu og öflugu tónleikahaldi sem setti mikinn svip á bæjarbraginn. Forvitnilegt er einnig að líta á fjölda þeirra heimsfrægu listamanna sem hingað komu sem gestir og hafa án efa haft sín áhrif. Má í því sambandi nefna Ignaz Friedman, Jussi Björling, Dietrich Fischer-Dieskau ásamt Gerald Moore, Mstislav Rostropovitsj, Adolf Busch ásamt Rudolf Serkin og Friedrich Gulda sem lék píanóverk eftir Beethoven og tróð auk þess upp í Jazzklúbbi Reykjavíkur.

Stríðsárin báru svo nýja strauma til landsins og á eftirstríðsárunum fóru Íslendingar ekki varhluta af samkeppni stórveldanna er keppst var við að flytja hingað heimsþekkta listamenn frá Bandaríkjunum og Sovétríkjunum til tónleikahalds. Þeir kaflar verksins sem um þetta fjalla eru fróðlegir og ef lesið er á milli línanna og ímyndunaraflinu gefinn laus taumurinn er hægt að lifa sig á skemmtilegan hátt inn í tímabilið. Undirrituðum var hugsað til þess tíma er allt lék í lyndi milli Matthíasar Johannessen og Sigurðar A. Magnússonar og þeir fóru oft að skemmta sér á veitingastaðnum Naustinu á árunum í kringum 1960, til dæmis er félagarnir héldu upp á útgáfu fyrstu ljóðabókar Matthíasar, Borgin hló, ásamt útgefandanum Ragnari í Smára. En á þeim tíma lék þar Vínarbandið – hljómsveit Naustsins sem þeir Carl Billich, Jósef Felzmann, Jan Morávek og Pétur Urbancic skipuðu, en allir fæddust þeir í Vínarborg. Töldu margir að með tímanum hafi hljómsveitin orðið hluti af innréttingu staðarins (bls. 185).

 http://timarit.is/view_page_init.jsp?pubId=1016
Hér má sjá mynd af Vínarbandinu – hljómsveit Naustsins sem þeir Carl Billich, Jósef Felzmann, Jan Morávek og Pétur Urbancic skipuðu. Myndin birtist í Heimilispóstinum 2:1 (1961) bls 13, sjá timarit.is og á bls. 185 í bókinni.
Tónlistarmenn áttu nokkuð auðvelt með að komast hingað sem flóttamenn og voru auk þess ráðnir hingað beint, en nokkur andstaða var gegn flóttamönnum sem hingað leituðu vegna ofsókna Hitlers
Áhugavert er að líta á bakgrunn tónlistarmannanna. Langflestir komu frá Þýskalandi og Austurríki, þar sem margar af háborgum æðri tónlistar var að finna. Það var því ekki tilviljun að Íslendingar leituðu þangað til að finna fólk. Einnig kom hingað fjöldi frá Danmörku, Englandi og Ungverjalandi. Önnur ástæða fyrir því að þýskumælandi fólk kom hingað var sú að „djúp efnahagskreppa og pólitískar sviptingar“ (bls. 123) hrjáðu mannlífið. Ævintýramennska átti einnig hlut í því að tónlistarfólk kom til landsins, en flest þess voru karlmenn á aldrinum 20-25 ára. Aðeins lítill hluti hélt hingað sem flóttamenn beinlínis vegna kerfisbundinna ofsókna nasista, en það voru þó þeir sem hvað mestan svip áttu eftir að setja á tónlistarlífið eins og Róbert Abraham, Heinz Edelstein og Victor Urbancic – Ísland var þó ekki landið sem hugur þeirra stóð hæst til. Tónlistarmenn áttu nokkuð auðvelt með að komast hingað sem flóttamenn og voru auk þess ráðnir hingað beint, en nokkur andstaða var gegn flóttamönnum sem hingað leituðu vegna ofsókna Hitlers (bls. 140). Má hér minna á þá sorglegu staðreynd að móður Melittu Grünbaum Urbancic,[i] eiginkonu Victors, var hafnað um landvistarleyfi, en hún lést síðar í fangabúðum nasista í Theresienstadt.

Með nótur í farteskinu er á köflum skemmtilegt og spennandi aflestrar og fyrir leik- og áhugamann er hér um vandað, fræðandi og áhugavert rit að ræða.
Hér hefur aðeins verið tæpt á nokkru af því sem bókin hefur upp á að bjóða. Ekki hefur verið minnst á þá kafla sem fjalla um hagsmunaárekstra íslenskra og erlendra tónlistarmanna, ágreining Victors Urbancic og Ragnars í Smára eftir að Olav Kielland var ráðinn fyrsti aðalstjórnandi Sinfóníuhljómsveitar Íslands – hvað Kielland varðar má velta því fyrir sér hvers vegna Óðinn telur hann ekki til þeirra erlendu tónlistarmanna er hér störfuðu, ekki ólíkt Franz Mixa, sem var fenginn til eins árs til að starfa með Hljómsveit Reykjavíkur fyrir alþingishátíðina, var hann ráðinn til að sinna mikilvægu verkefni hér á landi og stjórnaði sinfóníunni í þrjú ár –, nafnabreytingar sem tónlistarmenn þurftu að ganga í gegnum og almennt líf þeirra á Íslandi svo fátt eitt sé nefnt. Við lestur verksins varð mér hugsað til Þýska landnámsins eftir Pétur Eiríksson sem kom út í sömu ritröð árið 2008 og fjallar um komu landbúnaðarverkamanna frá Þýskalandi til Íslands árið 1949. Með nótur í farteskinu er á köflum skemmtilegt og spennandi aflestrar og fyrir leik- og áhugamann er hér um vandað, fræðandi og áhugavert rit að ræða. Það höfðar ekki aðeins til tónlistaráhugafólks heldur einnig þeirra sem hafa áhuga á sögu erlends fólks á Íslandi og mannlífi í Reykjavík á árum áður.

[line]

[i] Rangt er farið með fæðingarár Melittu í verkinu, hún fæddist árið 1902 en ekki 1920 (bls. 229).[/cs_text]

Um höfundinn
Jón Bjarni Atlason

Jón Bjarni Atlason

Jón Bjarni Atlason er magister í þýskum og norrænum bókmenntum og starfar sem leiðsögumaður, þýðandi og kennari.

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3