Nátttröllið: Hugleiðing um óljós landamæri menningarlífsins

[cs_text]Í grein í Reykjavíkurblaðinu Ingólfi haustið 1906 stakk Páll Þorkelsson gullsmiður upp á að efnt yrði til íslenskrar allsherjarsýningar sem varpað gæti ljósi á afrek landsmanna á vettvangi landbúnaðar, sjávarútvegs, iðnaðar, lista og íþrótta. Hann rökstuddi hugmynd sína með vísan til væntanlegrar heimsóknar Friðriks 8. Danakonungs og danskra þingmanna til Íslands.

hugras_ingolfur_timarit
Mynd klippt úr blaðinu Ingólfur á timarit.is

Eitthvað þyrfti að bjóða erlendu gestunum upp á annað en þolanlegan mat. En menningarstofnanir hér á landi voru fáar og stóðu sambærilegum stofnunum í flestum öðrum Evrópulöndum langt að baki. Öflugust þeirra var Leikfélag Reykjavíkur sem hafði verið stofnað af áhugamönnum úr stétt verslunar- og iðnaðarmanna 1897 og staðið fyrir leikstarfsemi í Iðnó, samkomuhúsi sem Iðnaðarmannafélagið reisti við norðurenda Tjarnarinnar. En almennt var enginn sérstakur menningarbragur yfir höfuðstaðnum að mati Páls:

Vér höfum enn engin söfn svo teljandi sé; vér höfum engin mannvirki, sem vert þyki að skoða; vér höfum engan æfðan söngflokk, engan hornablástur (Hornmusik), engan skemtigarð, – með fám orðum sagt: vér verðum að flýja á fjöll upp með gesti vora, því það er náttúran ein, sem getur skemt þeim hér hjá oss, en hvorki vér sjálfir eða það sem vér höfum afrekað.

Á næstu eitt hundrað árum urðu gríðarmiklar breytingar á þessu sviði hér á landi. Komið var á fót fjölda hópa, ráða, félaga, skóla, fyrirtækja og stofnana í þeim tilgangi að ýta undir listsköpun, auka fagmennsku á því sviði og efla áhuga þjóðarinnar allrar á menningu og listum. Byggt var yfir einstök fyrirtæki og stofnanir, þar á meðal söfn, leikhús, tónleikasalir og kvikmyndahús. Samin voru lög um tilhögun þessarar starfsemi og vaxandi fjármunum varið til hennar. Smám saman varð til sú margbrotna umgjörð íslensks menningarlífs sem hefur gert listamönnum innan einstakra greina kleift að helga sig listinni og koma verkum sínum á framfæri við almenning.

[pullquote type=”left”]Nú er svo komið menningarlífið hér á landi er með allt öðrum brag en þegar Páll gullsmiður kvartaði yfir skorti á mannvirkjum, kórum og lúðrasveitum í höfuðstaðnum og sagði að náttúran væri eina skemmtunin sem hægt væri að bjóða erlendum gestum upp á hér á landi. [/pullquote]Nú er svo komið menningarlífið hér á landi er með allt öðrum brag en þegar Páll gullsmiður kvartaði yfir skorti á mannvirkjum, kórum og lúðrasveitum í höfuðstaðnum og sagði að náttúran væri eina skemmtunin sem hægt væri að bjóða erlendum gestum upp á hér á landi. Vissulega hefur íslenskt landslag enn sérstakt aðdráttarafl fyrir ferðamenn en á liðnum áratugum hefur þróast í landinu afar margbrotið kerfi í kringum innlenda listsköpun. Framlög hins opinbera til þessarar starfsemi hafa aukist jafnt og þétt á tímabilinu og beinast í vaxandi mæli að stuðningi við útflutning menningarafurða. Hinar skapandi greinar, eins og farið er að kalla þær, eru starfsvettvangur fjölda fyrirtækja og þúsunda einstaklinga sem skila skatttekjum í ríkissjóð og gjaldeyristekjum erlendis frá. Stöðugt fleiri listgreinar hafa náð varanlegri fótfestu, ólíkar kynslóðir íslenskra listamanna hafa verið að störfum á hverjum tíma og margar liststefnur sett mark sitt á listsköpun þeirra.

En um leið hafa mörk hins þjóðlega og alþjóðlega verið að leysast upp. Stafræn tækni og veraldarvefurinn valda því að íslenskar menningarstofnanir eiga í vaxandi samkeppni við alþjóðlegar efnisveitur. Spotify, Amazon og YouTube eru orðnar veigamiklir bakjarlar (e. patrons) í burðarvirki íslenskrar nútímamenningar. Nú um stundir á Rás 1 í samkeppni við BBC World Service, Stöð 2 á í samkeppni við Netflix, Íslenska óperan á í samkeppni við beinar útsendingar í kvikmyndahúsum á uppfærslum Metropolitan-óperunnar í New York. Jafnhliða hafa tækifæri íslenskra listamanna til að koma textum sínum, tónlist og myndum á framfæri við heiminn gerbreyst, meðal annars fyrir tilstilli Facebook, Twitter og Sound Cloud. Listamenn eru í vaxandi mæli orðnir sínir eigin bakjarlar og nýta sér Netið (vefsíður á borð við Karolina Fund) til að safna fjármunum í einstök verkefni.

hugras_natttrollid_merki2

Sambræðingur hins þjóðlega og alþjóðlega birtist einnig í því að fleiri og fleiri menningarviðburðir hér á landi eru í og með ætlaðir erlendum ferðamönnum eða miðast að minnsta kosti við veru þeirra í hópi áheyrenda. Kynningar á fjölmörgum smærri tónleikum sem ég hef sótt í Reykjavík á liðnum mánuðum hafa verið fluttar bæði á íslensku og ensku eða jafnvel einungis á ensku, þótt meirihluti áheyrenda hafi verið íslenskur. Með almennari hætti má velta fyrir sér hvort viðamikil menningarverkefni á borð við Icelandic Airwaves, Lókal og Icelandic Writers Retreat eigi að teljast íslensk eða alþjóðleg.

Frá tónleikum Bjarkar í Vancouver 2007. Mynd fengin hér.
Frá tónleikum Bjarkar í Vancouver 2007. Mynd fengin hér.

Svipaðar vangaveltur vakna gagnvart einstökum listamönnum og hópum. Áhrifamesti listamaður Íslendinga fyrr og síðar er tónlistarkonan Björk en hún hefur síðasta aldarfjórðung gefið svo að segja allt sitt efni út á ensku hjá erlendum útgefendum. Baltasar Kormákur er virkur þátttakandi í íslenskri og amerískri kvikmyndagerð. Markaðssvæði leikhópsins Vesturports nær langt út fyrir hið takmarkaða áhrifasvæði íslenskrar tungu. Þess eru meira að segja dæmi að skáldverk eftir íslenska höfunda hafi komið samhliða út á íslensku og á erlendu máli (eða jafnvel fyrst erlendis áður en þau birtast á frummálinu).

Það er spennandi að að velta fyrir sér áhrifum þessarar þróunar á íslenska menningu (eða öllu heldur skilgreiningar okkar á þessu rótgróna hugtaki). Þessa dagana er ég að leggja lokahönd á kafla um „burðarvirki íslensks menningarlífs“ sem mun birtast í nýju bindi af Sögu Íslands sem Hið íslenska bókmenntafélag gefur út. Ég fjalla þar um þá uppbyggingu sem átti sér stað á þessum vettvangi frá heimastjórnarárunum fram til aldamótanna 2000. Það er vissulega snúið að fást við þetta efni en mér sýnist að það sé enn snúnara að lýsa þeirri þróun sem hefur átt sér stað á síðustu 10 til 15 árum. Er tími hinar þjóðlegu menningarsögu kannski liðinn, er hugmyndin um íslenska menningu orðin tímaskekkja, nátttröll sem hefur dagað uppi? Svari þeir sem svara vilja.[/cs_text]

Um höfundinn
Jón Karl Helgason

Jón Karl Helgason

Jón Karl Helgason er prófessor í Íslensku sem öðru máli við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Hann hefur skrifað fræðibækur og -greinar, fengist við þýðingar og komið að ritstjórn tímarita, bóka og vefja á Netinu. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3