Vitsmunalegar rætur frumleikans

[cs_text]
Soffía Auður Birgisdóttir
Ég skapa – þess vegna er ég: Um skrif Þórbergs Þórðarsonar
Opna, 2015
Soffía Auður Birgisdóttir hefur sent frá sér heildstæða og löngu tímabæra bókmenntafræðilega rannsókn á helstu frumsömdu verkum Þórbergs Þórðarsonar með áherslu á Bréf til Láru, Ævisögu Árna prófasts Þórarinssonar og Suðursveitarbækurnar – þó að Ofvitinn, Íslenskur aðall og Sálmurinn um blómið fái líka töluverða athygli, auk kveðskaparins og skrifa Þórbergs um stílfræði. Þá er sérstakur kafli um enduróm af Þórbergi í verkum yngri höfunda á síðari árum. Minna er fjallað um áhuga Þórbergs á guðspeki, aðdáun hans á Stalín og söfnun þjóðlegs fróðleiks sem þeir Sigurður Nordal gáfu út saman í Gráskinnu – og juku við í Gráskinnu hinni meiri – auk þess sem Þórbergur skrifaði sérstaka bók um Viðfjarðarundrin.

Verk Soffíu er að mörgu leyti brautryðjendaverk í Þórbergsrannsóknum, að því leyti að hún setur bækur hans í hugmyndafræðilegt og bókmenntalegt samhengi um leið og hún brýtur upp þann einkennilega vandræðagang sem hefur verið í umhugsun margra um samband helstu bóka Þórbergs við hugsanlegan veruleika þess fólks sem er augljósar fyrirmyndir bókmenntapersóna hans. Það hefur loðað við ímynd Þórbergs að hann væri að vísu mjög frumlegur og persónulegur stílisti, eins og Þorleifur Hauksson skrifaði um í Stílfræðinni, en þó fyrst og fremst sveitamaður á mölinni sem hefði fallið fyrir billegustu hugmyndunum á götunni um guðspeki og kommúnisma og nær eingöngu skrifað um sjálfan sig með meðfætt geníalitet og nákvæmnisáráttu eina að vopni – og síðan látið prófast af Snæfellsnesi ljúga sig fullan með þjóðlegan fróðleik þegar hann heyktist á að skrifa meira um sjálfan sig.

Það er afrek í sjálfu sér að höfundur sem fæddist í Suðursveit árið 1888 skuli enn vera jafn mikið lesinn og raun ber vitni. Nýlegar bækur Halldórs Guðmundssonar og Péturs Gunnarssonar um Þórberg bera vinsældum hans og erindi við nútímann fagurt vitni, og hafa án nokkurs vafa opnað mörgum nýjum lesendum leið inn í undraheim verka hans. Að ekki sé minnst á stórfróðlegar útgáfur Helga M. Sigurðssonar á dagbókum Þórbergs sem hafa upplýst margt á baksviði skáldverkanna.

Sá Þórbergur sem Soffía leiðir fram með sínum rannsóknum er miklu bókmenntalegri, menntaðri og sálfræðilegri höfundur en menn hafa gert sér grein fyrir.
Sá Þórbergur sem Soffía leiðir fram með sínum rannsóknum er miklu bókmenntalegri, menntaðri og sálfræðilegri höfundur en menn hafa gert sér grein fyrir. Ýmsir hafa áður bent á að sum kvæða Þórbergs hafi verið undir áhrifum frá Heinrich Heine en Soffía gengur lengra og bendir á að Þórbergur hafi verið handgenginn lausamálsverkum Heines og að þangað hafi hann sótt sér fyrirmynd og innblástur að forminu á Bréfi til Láru – án þess að hafa nokkurn áhuga á því sjálfur að tala mikið um það.

Á svipaðan hátt sýnir Soffía fram á hversu hugvitsamlega Suðursveitarbækurnar eru upp byggðar út frá kenningum um þróun skynjunarinnar hjá börnum – sem Þórbergur sökkti sér ofan í þegar hann skrifaði Sálminn um blómið. Að í þessum bókum sé viðfangsefnið ekki fyrst og fremst smásmuguleg yfirferð á öllu sem hann man úr sinni persónulegu barnæsku, heldur mjög meðvituð uppbygging á sístækkandi heimsmynd í barnshuganum eins og sálfræðingar töldu að hún yrði til. Í því samhengi má hugsa sér að Suðursveitin sé aukaatriði því að sama pæling hefði allt eins getað verið sviðsett í öðru umhverfi. Það hefur þó væntanlega hentað blekkingarleiknum betur að nota sveitina sem hann ólst sjálfur upp í því þar gat hann rannsakað allt á efri árum og þannig gætt þess að sig „misminnti“ ekki um neitt.

Soffía staldrar töluvert við mótunarár Þórbergs og ekki síst háskólamenntun hans. Þórbergur sat í norrænudeild Háskóla Íslands, sótti alla fyrirlestra og sökkti sér ofan í námsefnið en gat aldrei útskrifast því hann hafði ekki lokið grunnnámi í menntaskóla – sem strandaði á fullkomnu áhugaleysi hans um hnífaframleiðsluna í Sheffield eins og frægt er úr Ofvitanum. Ein mikilsverðasta hugljómunin sem hann gæti hafa orðið fyrir í náminu gæti hafa orðið í fyrirlestrum hjá Birni M. Ólsen sem var á þessum árum að leggja grunn að bókfesturannsóknum íslenska skólans á fornritunum. Eitt veigamikið nýmæli fyrir íslenskan alþýðudreng í þeim fræðum var að ekki væri hægt að lesa Íslendingasögur sem sannleikann sjálfan um persónur og atburði á söguöld. Í fornsögum hefði veruleikanum verið umbreytt í frásagnir, sem sumar hverjar væru jafnvel hreinn uppspuni. Þessa hugmynd telur Soffía að Þórbergur hafi gjörnýtt sér til að búa til þann sagnaheim úr veruleikanum sem við lesendur hans kynnumst í Ofvitanum og Íslenskum aðli. Þórbergi tókst svo vel upp að lengst af á tuttugustu öld trúðu lesendur bókum Þórbergs líkt og menn höfðu áður trúað Íslendingasögum. Það var svo ekki fyrr en Helgi M. Sigurðsson fór að gefa út dagbækurnar að það rann upp fyrir fólki að hinar meintu minningabækur Þórbergs væru meira í ætt við skáldskap en veruleika – og þannig hafa þær runnið greiða leið inn í skáldævisögutísku síðari ára og hinar tilbúnu og margslungnu sjálfsmyndir sem nú eru efst á baugi.

Soffía beitir mjög sálfræðikenningum, bæði Freuds og annarra, á þessi skrif Þórbergs en sú spurning vaknar hvort Þórbergur sjálfur hafi ekki verið á kafi í Freud í tengslum við guðspekiáhuga sinn og hafi beitt kenningum hans til að greina sjálfan sig.
Enn er þó langt í land að öll kurl séu komin til grafar hér og að klippt hafi verið að fullu á naflastreng bókanna við veruleikann. Minnisrannsóknir á undanförnum áratugum gætu orðið gott hjálpartæki við það starf og hjálpað til við að skilja að eiginlega er enginn veruleiki til, heldur bara frásagnir sem mótast alltaf af aðstæðum hverju sinni. Hugmyndir Þórbergs og frásagnir í kringum 1940 um það sem hann segir þá að hafi verið að gerast í lífi sínu um 1910 eru því að mestu mótaðar af því sem hann hefur lesið og hugsað á þeim áratugum sem liðnir eru síðan – og því sem hann vill segja þegar hann skrifar bækurnar. Soffía beitir mjög sálfræðikenningum, bæði Freuds og annarra, á þessi skrif Þórbergs en sú spurning vaknar hvort Þórbergur sjálfur hafi ekki verið á kafi í Freud í tengslum við guðspekiáhuga sinn og hafi beitt kenningum hans til að greina sjálfan sig. Draumsöguna um hrökkálinn í Tjörninni sem bítur í besefann á Þórbergi í Bréfi til Láru mætti túlka sem vísbendingu um að hann sé þar að vísa í draumafræði Freuds, sem flugu hátt í umræðum á þessum árum. Líklegt er að Freud hafi vakið athygli Þórbergs því Ágúst H. Bjarnason benti á í Tímanum 1920 að djúpsálarfræðin gæti skipt máli fyrir andatrúna og skýrt margt sem menn hefðu hingað til haldið vera af öðrum heimi – sem Þórbergur trúði staðfastlega á. Þá minnir greining Þórbergs á því sem hann kallar sinn æðri mann í Ofvitanum ekki lítið á hugmyndir Freuds um yfirsjálfið eins og Soffía bendir á (204) – og Þórbergur gat lesið um í grein sem Björg C. Þorlákson skrifaði um sálgreiningu í Iðunni árið 1929. Sjálfum hefur mér dottið í hug hvort grunnhugmyndin að Ofvitanum sé ekki í veigamiklum atriðum mótuð eftir óperunni La Bohème sem var vinsælasta kassastykkið á meginlandinu þegar Þórbergur var þar mest á ferðinni á þriðja áratugnum. Báðum verður aðalpersónunum starsýnt á hendur elskunnar þegar hún kemur til þeirra í fyrsta sinn og titillinn á Ofvitanum endurspeglar og snýr út úr La Bohème líkt og Þórbergur hafði áður gert þegar hann kallaði ljóðabók sína Hvíta hrafna – til að snúa út úr Svörtum fjöðrum Davíðs Stefánssonar. Menntamaður í París verður ofviti í Suðursveit.

Síðast en ekki síst sýnir Soffía fram á að Þórbergur hefur ekki bara verið trúgjarn og hrekklaus skrásetjari alls þess sem séra Árni lét sér detta í hug að segja honum. Þar hafi Þórbergur einnig lagst í miklar pælingar um ævisagnaritun og staðnæmst við stórvirki James Boswell (1740-1795) um Samuel Johnson sem kom út árið 1791. Það rit hafi orðið honum fyrirmynd um aðferðafræðina við „skrásetninguna“.

Þegar upp er staðið frá lestri bókar Soffíu Auðar er maður eiginlega hissa á hvað það hefur tekið bókmenntafræðin langan tíma að ná utan um hversu frumlegur Þórbergur var en jafnframt hvað sá frumleiki byggðist á margbreytilegum bókmennta-, lærdóms- og hugmyndagrunni sem Þórbergi sjálfum var mjög umhugað um að glytti aldrei í til að viðhalda ímyndinni sem hann vildi skapa af sjálfum sér um að hann hefði fattað upp á þessu öllu sjálfur og segði eingöngu satt og rétt frá. Það liggur kannski í því að nú er tíðarandinn loksins að tengja sig við Þórberg eins og sést þá bæði á því að fræðin hafa komist á það stig að ná tökum á honum og ekki síður í því að samtímahöfundar okkar skrifa sig inn í verk Þórbergs sem aldrei fyrr. [/cs_text]

Um höfundinn
Gísli Sigurðsson

Gísli Sigurðsson

Gísli Sigurðsson stundaði háskólanám í íslensku, bókmenntafræði og miðaldafræðum og fornírsku á Íslandi, í Kanada og á Írlandi. Hann hefur skrifað bækur og greinar um gelísk áhrif á Íslandi, bókmenntir og munnlega hefð að fornu og nýju, og gefið út eddukvæði og þjóðsögur Vesturíslendinga. Hann er rannsóknarprófessor við Árnastofnun og kennir við þjóðfræðideild HÍ.

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3