Sóðabrandarar og þynnkusviti

Snæbjörn Ragnarsson
Gerill
Sögur útgáfa, 2015

Eftirminnileg opnunaratriði segja kannski ekki alltaf margt um heildarmynd verksins sem um ræðir en eitt er víst og það er að þau fanga athygli og leiða lesandann áhugasaman inn í næstu kafla – hvað svo sem verður um þann áhuga þegar á líður. Það skal viðurkennast að fyrstu blaðsíðurnar í Gerli, fyrstu skáldsögu Skálmaldarstjörnunnar og Ljóta hálfvitans Snæbjörns Ragnarssonar, kveiktu bæði slíkan áhuga og viðvörunarljós í mínum huga en bókin hefst á þessum orðum:

Þegar tuttugu og fimm ára gamall sofandi og þunnur maður setur höndina ofan í sjóðandi grautarpott hlýtur bara eitthvað afgerandi að gerast. Sævar lá á borðstofuborði móður sinnar og ætlaði nú bara að velta sér á hina hliðina í rólegheitunum.

Aðalsöguhetjan liggur með öðrum orðum sofandi uppi á borði þar sem hann sofnaði áfengisdauða kvöldið áður. Í ljós kemur að móðir hans, rólynd og varfærin kona sem vill ekki vekja fólk að óþörfu, getur ekki beðið lengur með að fá sér morgunmat því klukkan er orðin tvö og þess vegna raðar hún matnum og borðbúnaðinum í kringum andfúlan og sveittan soninn. Hann vaknar vitanlega upp með miklum andfælum þegar hann slengir hendinni ofan í grautarpottinn og í kjölfarið hefst sagan af Sævari gítarleikara og fyrstu frægðarskrefum hans í tónlistarheiminum.

Sævar er andhetja mikil, líkt og upphafsatriðið gefur raunar í skyn, og slíkir gallagripir geta verið mjög áhugaverðir þótt þeir séu óþolandi.

Þetta er sérstök sena og jú, dálítið fyndin. Í mínu tilviki entist áhuginn þó ekki lengi. Sævar er andhetja mikil, líkt og upphafsatriðið gefur raunar í skyn, og slíkir gallagripir geta verið mjög áhugaverðir þótt þeir séu óþolandi. Sævar er samt eiginlega bara óþolandi því lesandinn fær aldrei nógu djúpa sýn í fortíð hans eða sálarlíf til að skilja af hverju hann hagar sér á þennan hátt. Hann er hrokafullur og ábyrgðarlaus, sífullur og síblankur lúser sem kemur illa fram við konur og vini sína og særir ljúflinginn móður sína. Honum tekst þó að slá í gegn með félögum sínum þremur en saman mynda þeir hljómsveitina Gerla. Frægðarsól þeirra rís hratt og þeir lifa lífinu, fá sér umboðsmann, fara í hljóðver, spila á tónleikum, drekka bjór og ná í stelpur. Sævar ofmetnast af velgengninni – hann ýkir hana reyndar verulega í huga sér – og gerir svo mörg afdrifarík mistök að hann virðist brenna allar brýr að baki sér.

Öfugt við margar aðrar andhetjur bókmenntasögunnar virðist Sævar þó ekki læra af mistökunum og hann þroskast raunar ekki hætishót; í sögulok er honum bjargað á nánast undraverðan hátt og allar líkur virðast á því að hann leiti í svipað far á ný. Þessi töfralausn í lokin er einn helsti galli bókarinnar ásamt persónusköpuninni sem er almennt flöt og óspennandi. Auk Sævars fá lesendur að kynnast félögum hans í Gerlum, Páli Símoni, Hákoni og Hákoni (sem er kallaður Lágkon til aðgreiningar frá nafna hans) en þeir eru allir ákveðnar týpur, mjög ólíkir en fremur fyrirsjáanlegir. Karaktereinkenni þeirra eru undirstrikuð í sífellu og ákveðin stef eru endurtekin svo oft að þau verða þreytandi, til dæmis majónessamlokurnar sem Lágkon borðar á þriðju hverri blaðsíðu.

Líklega á að vera fyndið að Matthildur skuli hugsa á meðan hún er að kúka og að hún bregðist við durgshættinum í Sævari með því að nauðga honum og setja upptöku af því á netið – en ég hló ekki.

Einnig kemur við sögu útvarpskonan Matthildur, kærasta Sævars, sem er reyndar ekki eins fyrirsjáanleg persóna og hljómsveitardrengirnir en þess í stað undarlega þversagnakennd og ótrúverðug og persóna hennar lyktar talsvert af klámfantasíum og karlrembulegum sóðabröndurum. Líklega á að vera fyndið að Matthildur skuli hugsa á meðan hún er að kúka og að hún bregðist við durgshættinum í Sævari með því að nauðga honum og setja upptöku af því á netið – en ég hló ekki. (Ég hló ekki heldur að stelpunum tveimur sem Sævar fer í þrísom með af því að hann er svo fullur að hann sér ekki hvað þær eru feitar.)

Þetta er vissulega hressilega skrifuð bók, textinn er talmálskenndur og dálítið hrár (sem hentar efninu ágætlega) án þess þó að vera beinlínis vondur og á köflum er frásögnin skemmtilega fjörug. Hún höfðar örugglega vel til lesenda sem hafa áhuga á groddalegum húmor og ýktum frásögnum af sveittu hljómsveitadjammlífi og láta ekki trufla sig þótt söguhetjurnar séu yfirborðskenndar og atburðarásin leysist upp í hálfgerða merkingarleysu í sögulok.

[fblike]