Íslendingasögur fyrr og nú

[x_text]
Bergsveinn Birgisson Geirmundar saga heljarskinns
Bjartur, 2015
Það er sannarlega mikið verk og margbrotið sem Bergsveinn Birgisson sendir frá sér í ár. Í Geirmundar sögu heljarskinns fetar hann ótroðnar slóðir og er ástæða til að taka hattinn ofan fyrir áræðni og frumleika höfundar með þessu verki. Bergsveinn er eins og vel er þekkt bæði skáld og fræðimaður og hér bræðir hann saman þessar tvær hliðar með því að skrifa nýja Íslendingasögu og klæðir hana kunnuglegum búningi Íslenzkra fornrita ef frá er talin kápan. Þetta verður ljóst strax á titilsíðunni þar sem fram kemur að Bergsveinn Birgisson hafi „búið til prentunar“ líkt og útgefendur hjá Hinu íslenzka fornritafélagi gera jafnan. Þá tekur við tæpra 70 blaðsíðna lærður formáli að fornritaútgáfusið áður en sagan sjálf tekur við. Uppsetning er öll hin sama og hjá Íslenzkum fornritum, það á jafnt við um leturgerð, neðanmálsgreinar og blaðsíðutal. Stafsetning er raunar aðeins nútímalegri en hjá fornritafélaginu og miðað er við málstig um 1400 samkvæmt formála en ekki miðja 13. öld eins og vant er.

Af þessum sökum er erfitt annað en að lesandi setji sig í svipaðar stellingar og þegar útgáfur Íslenzkra fornrita eru lesnar, sérstaklega í formálanum sem er mjög hefðbundinn og stenst að mestu þær kröfur sem gerðar eru til slíkra formála, sérstaklega framan af þar sem fjallað er um varðveittar heimildir um Geirmund heljarskinn og þann heim sem hann tilheyrir. Heimildir um Geirmund eru þó ekki ríkulegar. Í Landnámu, bæði Sturlubók og Hauksbók, er Geirmundur sagður göfgastur allra landnámsmanna á Íslandi og að hann hafi jafnan haft áttatíu manns með sér. Bergsveinn bendir á í formálanum að af þessum sökum sé einkennilegt hve lítið heimildir geta hans annars og setur fram þá tilgátu að Geirmundur hafi ekki fallið að þeirri mýtu sem sagnaritarar hafi viljað búa til um upphaf Íslandsbyggðar (ix–x).

… höfundur vill að lesandi taki þátt í blekkingarleik um uppruna og tilurð sögunnar sjálfrar.
Bergsveinn setur söguna fram á þann hátt að höfundur hennar hafi verið þekktur, Brandur príror í Flateyjarklaustri. Handrit sögunnar varðveittist í uppskrift Magnúsar Þórhallssonar sem er m.a. þekktur fyrir að hafa skrifað hluta Flateyjarbókar. Í eftirmála er því lýst hvernig Þorlákur biskup hafnaði bókinni og því hafi hún ekki verið þekkt en varðveist mann fram af manni í sömu fjölskyldunni. Um 1940 á Svanur Kjerúlf að hafa komist í handritið og afritað það en allstaðar mætt lokuðum dyrum hjá ráðandi bókmenntapáfum þess tíma sem neituðu að gefa söguna út. Þessari þrautagöngu Svans er lýst á skoplegan hátt í formálanum. Uppskrift Svans er síðan sú sem útgefandinn Bergsveinn lætur prenta.

Við lestur skáldsagna er jafnan talið að höfundur og lesandi geri með sér ósýnilegan samning um að lesandi bægi frá sér tortryggni (willing suspension of disbelief) og taki upp tvöfalt sjónarhorn. Þetta mætti með einföldun skýra þannig að þó að við vitum að Lína langsokkur sé rauðhærð vitum við um leið að hún hefur aldrei verið til nema í sögum. Í sögunni af Geirmundi reynir töluvert á þennan samning því að höfundur vill að lesandi taki þátt í blekkingarleik um uppruna og tilurð sögunnar sjálfrar.

Línan milli tilgerðar og snilli verður hér hárfín og höfundur dansar á henni. Líklega fer það talsvert eftir lesanda hvoru megin höfundurinn lendir.
Með því að setja þessa „týndu sögu“, eða söguna „sem Ísland vildi ekki“ eins og stendur á bókakápunni, í form fræðirits tekur höfundur talsverða áhættu. Línan milli tilgerðar og snilli verður hér hárfín og höfundur dansar á henni. Líklega fer það talsvert eftir lesanda hvoru megin höfundurinn lendir. Sem dæmi má nefna neðanmálsgreinar í sögunni sjálfri sem sumar eru gagnlegar viðbótarupplýsingar um staðhætti og örnefni eða vísanir í aðrar heimildir um sama efni en ankannalegar verða þær sem eru athugasemdir um fólk sem ekki er getið í öðrum heimildum (nmgr. 1, bls. 97) eða orð sem ekki eru þekkt annars staðar (nmgr. 1, bls. 105). Þarna reynir verulega á að lesandi geti bægt frá sér tortryggni því að sagan er ekki forn texti í sama skilningi og t.d. Landnámabók eða aðrar Íslendingasögur. Þá er að auki í hæsta lagi undarleg tilfinning sem fylgir því að lesa í formála sögunnar bókmenntalega greiningu höfundar á sögunni sem hann skrifaði. Lesendur eru þannig hvað eftir annað í óvenjulegri stöðu og Bergsveinn minnir á hve lestur skáldsagna er oft áreynslulaus því að form flestra skáldsagna er fastmótað.

Það væri hægt að rita margt fleira um form sögunnar sem og formála hennar en verður hér staðar numið og vikið að sjálfri Geirmundar sögu heljarskinns. Líkt og í mörgum Íslendingasögum hefst sagan á forsögu aðalhetjunnar en Geirmundur fæðist ekki fyrr en í 15. kafla. Fyrstu kaflar sögunnar er í raun endursögð og viðbætt Hálfs saga og Hálfsrekka en þeirri sögu lýkur einmitt á því að greina frá fæðingu þeirra bræðra Geirmundar og Hámundar sem eru synir Hjörs sonar Hálfs. Efni sögunnar er um margt hefðbundið fyrir Íslendingasögu, sagt er frá deilum, ferðum og afrekum. Sagan er hins vegar nokkuð köflótt og stundum er eins og hún sé í tilvistarkreppu, einkum framan af. Margar lýsingar eru yfirdrifnar og hlaðnar þannig að sagan er eins og ágætasta paródía á fornsögu. Sem dæmi má nefna bráðfyndna upptalningu á bls. 22–23 þar sem fjölmargir koma við sögu og allir bera skopleg auknefni. Þá er einnig sprenghlægileg frásögnin af dvergunum á bls. 132–133 sem vinna það afrek að koma Geirmundi til að hlæja með kostulegum leikþáttum. Þá er og eins og sums staðar hafi höfundur haft forna samheitaorðabók við höndina og lagt sig fram um að nota eins óhefðbundinn orðaforða og kostur gafst sem er stundum fyndið en stundum tilgerðarlegt.

Annars staðar er sagan nokkuð hefðbundin. Segir frá landnámi Geirmundar, geysilegum afköstum hans og miklum uppgangi í þeim anda sem þekkist úr Íslendingasögum. Á hinn bóginn stenst sagan vart samanburð við Íslendingasögur. Ástæður þess að Íslendingasögur eru sígildar eru margar og sitt sýnist líklega hverjum. Ég tel að meginástæðan felist í því að lesendur og áheyrendur á öllum tíma geta á einhvern hátt skilið persónurnar, sögurnar lýsa að mörgu leyti sammannlegri reynslu og tilfinningum. Sögurnar eru auðvitað líka fyndnar, tragískar, gróteskar og ofbeldisfullar sem eykur afþreyingagildi þeirra en listin er ekki síst fólgin í tilfinningalífi persónanna. Bergsveini tekst ágætlega að ná fram þessum áhrifum í persónu Geirmundar, sérstaklega í nokkrum áhrifamiklum lýsingum á einmanaleika og þunglyndi. Að öðru leyti eru persónur óeftirminnilegar og margar hverjar andstyggilegar. Margt hið lágkúrulegasta í mannlegri tilvist kemur upp í sögunni, auk grótesks ofbeldis má nefna ofbeldisfullt kynlíf, nauðganir, barnaníð, mannát og rækilegar lýsingar á saur og öðrum líkamsvessum. Ekkert af þessu gerir sögunni gagn.

Við lesturinn velti ég því lengi fyrir mér hver markhópur sögunnar ætti að vera ef hann hefur þá verið skilgreindur. Niðurstaðan mín er sú að hún er sennilega ekki ætluð ungum konum og geldur höfundur þess að ég er einmitt ung kona.
Við lesturinn velti ég því lengi fyrir mér hver markhópur sögunnar ætti að vera ef hann hefur þá verið skilgreindur. Niðurstaðan mín er sú að hún er sennilega ekki ætluð ungum konum og geldur höfundur þess að ég er einmitt ung kona. Víst er vel þekkt að konur eru aukapersónur í Íslendingasögum og er höfundum 13. aldar að mörgu leyti fyrirgefið vegna tímans en af þeim verður þó ekki tekið að margar eftirminnilegar konur eru frægar úr íslenskum miðaldabókmenntum. Þær hafa oft og tíðum mikil áhrif á rás atburða og njóta virðingar. Konur í Geirmundar sögu heljarskinns virðast ekki hafa annan tilgang en svala girnd og greddu karlmanna og ganga með börnin þeirra. Fyrstu kaflar bókarinnar eru að auki drifnir áfram af girnd karlmanna og vandræðum sem hljótast þar af. Frá þessu er sagt í gamansömum tón. Öllu verri eru lýsingar á samskiptum Geirmundar við hitt kynið. Vissulega eru þekktar frásagnir úr íslenskum miðaldabókmenntum sem eru klúrar en þær einkennast oft af skrauthvörfum og meira gefið í skyn en sagt berum orðum. Þetta kann að hljóma teprulega en í Geirmundar sögu eru lýsingarnar groddalegar og ósmekklegar – og það þrátt fyrir að svæsnasta lýsingin hafi samkvæmt höfundi verið „uppskafin“ í handritinu og því ólæsileg (148). Sama hve mikið þessar lýsingar kunna mögulega að endurspegla raunveruleika 10. aldarinnar er erfitt að fyrirgefa þessa framsetningu. Fyrst að höfundar á 13. öld gerðu konum hærra undir höfði en hér er lýst hví ætti nútímamaður, með frelsi til þess að skrifa söguna nákvæmlega eins og hann vill, ekki að nýta tækifærið og flétta áhugaverðar kvenpersónur frá 10. öld inn í söguna?[/x_text]
Um höfundinn
Þórdís Edda Jóhannesdóttir

Þórdís Edda Jóhannesdóttir

Þórdís Edda Jóhannesdóttir er doktor í íslenskum bókmenntum og stundakennari við Íslensku‐ og menningardeild Háskóla Íslands. Rannsóknarsvið hennar er íslenskar miðaldabókmenntir. Sjá nánar

[x_text][fblike][/x_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3