Rautt eftir John Logan

Um höfundinn

Ingibjörg Þórisdóttir

Ingibjörg Þórisdóttir er doktorsnemi í þýðingafræðum og starfar á alþjóðasviði Árnastofnunar. Hún hefur einnig sinnt stundakennslu í Deild erlendra tungumála og í Sagnfræði- og heimspekideild við Hugvísindasvið Háskóla Íslands. Ingibjörg er með meistarapróf í Mennta- og menningarstjórnun og bakkalárpróf í leiklist.

Mark Rothko fæddist í Rússlandi árið 1903. Þrettán ára gamall flutti hann ásamt fjölskyldu sinni til Bandaríkjanna en faðir hans hafði nokkrum árum áður farið á undan til að koma sér vel fyrir áður en kona hans og börn kæmu yfir. Mark Rothko var af gyðingaættum. Hann bjó yfir góðum gáfum og náði fljótt tökum á tungumálinu. Trúarlegur grunnur hans er gegnum gangandi í list hans, ekki tákn sem slík heldur hugmyndafræði að baki­­ verkanna. Rothko byrjaði snemma að mála og þróaði list sína gegnum árin. Hann  er talinn til listamanna sem tengdust stefnu sem kallast abstrakt expressjónismi og kom fram í kjölfar kúbismans. Hann ásamt öðrum listamönnum sinnar kynslóðar átti þátt í að velta kúbismanum úr sessi á sínum tíma en sjálfur hafði hann lítið umburðarlyndi gagnvart nýjum  listastefnum eins og popplistinni. Rothko lét lífið fyrir eigin hendi árið 1970 þá aðeins 66 ára gamall.

Árið 1958 er Rothko beðinn um að mála myndir fyrir nýjan veitingastað á Manhattan í eigu Seagrams stórveldisins. Rothko hefst handa við að mála og gerir fjöldann allan af myndum. Eftir heimsókn á veitingastaðinn snýst honum hugur, finnst staðurinn of yfirlætislegur og snobbaður.  Hann endurgreiðir stóra fjárhæð sem hann hafði fengið fyrir verk sín. Engin almennileg skýring finnst á því hvers vegna Rothko hætti við að selja myndirnar og hefur það verið eins konar ráðgáta í listheiminum. Rothko vildi ekki selja sig markaðsöflunum.  Hann taldi list sína háleita og andlega og ætti fremur heima í kirkju. Þetta atvik var leik- og handritahöfundinum Johan Logan innblástur. Í leikritinu Rautt sem hér verður rætt um fjallar Logan um samskipti Rothkos og ungs manns sem ráðinn er listamanninum til aðstoðar vegna þessarar áður nefndu sýningar á veitingastaðnum.

Verkið fjallar öðrum þræði um þegar nýir straumar mætast, nýjar listastefnur og skoðanir rekast á. Rothko er eins og áður sagði afar ósáttur við nýjar listastefnur eins og nytjalist og popplistamenn eins og Andy Warhol en sér sjálfur ekki hræsnina sem hann býr yfir. Ungu listamennirnir eru að gera honum það sama og hann sjálfur gerði kynslóðinni á undan. Ungi maðurinn á vinnustofunni er talsmaður nýrra tíma. Hann kemur með nýja tónlist, nýjar skoðanir og reynir að hrekja gamlar úreltar hugmyndir Rothkos. Á sama tíma ber hann gríðarlega virðingu fyrir þessum skapstygga sérlundaða listamanni. Margt í verkinu gefur til kynna þetta kynslóðabil en segja má að leikstjórinn Kristín Jóhannesdóttir hafi undirstrikað þennan mun með skemmtilegum leik án orða. Til dæmis er grammófónplata sett á fóninn og er á vitlausum hraða og önnur smáatriði sem gefa verkinu meiri dýpt en húmor um leið. Kristín hefur tekið listrænar ákvarðanir af mikilli þekkingu, reynslu og næmi.

Jóhann Sigurðarson fer með hlutverk Mark Rothko af einskærri snilld. Hann gerir persónuna í senn brjóstumkennanlega og ógnvænlega. Snilligáfan og einstrengingshátturinn er allsráðandi en óttinn við mistök og að verða gleymdur er líka sterkur í meðförum Jóhanns. Hann sýnir enn og aftur frábæran leik.

Hilmar Guðjónsson er í hlutverki unga mannsins. Hilmar  var tilnefndur sem „rísandi stjarna“ í fyrra en það eru evrópskar tilnefningar fyrir framúrskarandi árangur í kvikmyndaleik. Hilmar fékk sína tilnefningu fyrir leik sinn í kvikmyndinni Á annan veg. Hilmar hefur leikið í Borgarleikhúsinu undanfarin misseri, í Fanny og Alexander, Nei ráðherra og Galdrakarlinn í Oz. Hilmar verður einnig í stórverkinu Mýs og menn sem sýnt verður í Borgarleikhúsinu síðar í vetur. Hilmar hefur sýnt að hann er feiknagóður leikari, hefur gott vald á rödd og líkamsbeitingu og hefur góðan skilning á smáatriðum.

Leikmyndin er áhrifamikil og tekur mið af verkum Rothkos enda gerist leikritið á vinnustofu hans. Leikmynd og ljósahönnun vinna vel saman í þessu verki sem ber heiti með rentu. Helga I. Stefánsdóttir á heiðurinn af leikmynd og búningum en ljósahönnun er í höndum Björns Bergsteins Guðmundssonar. Tónlist er vel valin í höndum Thorbjørns Knudsen.

Rautt er áhrifamikið verk um framúrskarandi listamann flutt af frábærum listamönnum.