Jónsmessunótt

Um höfundinn

Ingibjörg Þórisdóttir

Ingibjörg Þórisdóttir er doktorsnemi í þýðingafræðum og starfar á alþjóðasviði Árnastofnunar. Hún hefur einnig sinnt stundakennslu í Deild erlendra tungumála og í Sagnfræði- og heimspekideild við Hugvísindasvið Háskóla Íslands. Ingibjörg er með meistarapróf í Mennta- og menningarstjórnun og bakkalárpróf í leiklist.

Þjóðleikhúsið frumsýndi þann 11. október síðastliðinn Jónsmessunótt, nýtt íslenskt leikrit eftir Hávar Sigurjónsson. Verkið er þriðja leikrit höfundar sem sett er upp í Þjóðleikhúsinu, hin tvö voru Pabbastrákur (2003) og Grjótharðir (2005). Hávar hefur skrifað m.a. fyrir Hafnarfjarðarleikhúsið Englabörn (2001) og Halla og Kári (2008). Efnivið sinn sækir Hávar oft í ýmis samfélagsmein, svo sem fordóma og andlegt og líkamlegt ofbeldi. Hann segist nota oft samfélagsformið „fjölskylduna“ sem ramma utan um efniviðinn. Í fjölskyldum finnast oft ólíkir einstaklingar með ólík viðhorf til lífsins en eiga þó sameiginlegt að tilheyra sama hópi. Þrátt fyrir ansi myrk viðfangsefni þá er ekki langt í húmorinn í verkum Hávars og er leikritið Jónsmessunótt þar ágætt dæmi enda er um kolsvarta kómedíu að ræða.

Sögusviðið er sumarbústaður þar sem fjölskylda nokkur hefur hist í tilefni af brúðkaupsafmæli Kristjáns fyrrum ritstjóra og Stefaníu eiginkonu hans. Synir þeirra, Friðrik og Gunnar, og konur þeirra eru á staðnum ásamt Siggu dóttur Gunnars frá fyrra sambandi. Ljóst er strax í upphafi að hver og einn fjölskyldumeðlimur er þarna vegna eigin hagsmuna enda er ritstjórinn talinn efnaður maður. Leyndarmál þessa fólks koma í ljós hvert á fætur öðru og setja mark sitt á heimsóknina. Græðgin er alls ráðandi og auðvelt væri að tengja söguna hruninu en þó er verkið ekki svo einfalt. Minningar eru sterkur þáttur í verkinu. Hver er sannleikurinn þegar upp er staðið og hvernig er honum hagrætt?

Hávar hefur einstakt lag á að kryfja málin og flækja þau nægilega mikið til að halda áhorfandanum á nálum allan tímann. Persónur hans eru þannig gerðar að áhorfandinn fær samúð með þeim en getur jafnframt haft skömm á þeim fyrir ýmis konar skapgerðarbresti.

Hjónin Kristján og Stefaníu leika þau Arnar Jónsson og Kristbjörg Kjeld. Arnari tekst vel að túlka harðjaxlinn Kristján og Kristbjörg leikur sér að því að fara þá fínu línu að túlka öðrum þræði fórnarlamb en líka reynda manneskju sem ekki er öll þar sem hún er séð. Togstreitan milli þeirra, ýmist dulin eða augljós, kemur vel fram í samtölum þeirra. Bræðurna Friðrik og Gunnar leika Þorsteinn Bachmann og Atli Rafn Sigurðarsonar. Þeirra persónur er mjög ólíkar, annar er sterkari en hinn og allt öðruvísi manngerð. Þorsteinn leikur þann eldri en veiklundaðri af miklu næmi. Það er gaman að sjá að Þorsteinn er aftur að hasla sér völl á leiksviðinu. Atli Rafn leikur þann harðsvíraða með ágætum. Edda Arnljótsdóttir og Maríanna Clara Lúthersdóttir fara með hlutverk sambýliskvenna bræðranna. Edda mótar Guðnýju á skýran hátt og nær því vel að túlka biturðina sem búið hefur um sig í þessari persónu. Maríanna leikur lífsþerapistann Aðalbjörgu. Henni tekst með ágætum  að laða fram kímnina sem fólgin er í hlutverkinu. Þórunn Arna Kristjánsdóttir er ungi rithöfundurinn Sigga. Þórunn Arna er vaxandi leikkona og gott að sjá að hún festist ekki í dúkkuhlutverkinu. Þarna er hún sterk og alvarleg og fer vel með hlutverk sitt.

Leikstjóri verksins er Harpa Arnardóttir en þetta er í fyrsta sinn sem hún leikstýrir í Þjóðleikhúsinu. Hún er þó ekki með öllu ókunnug leikstjórastólnum enda er Harpa einn af okkar reyndustu leikhúslistamönnum þó hún hafi fremur verið sjálf á sviði. Hún vakti sérstaka athygli fyrir leikstjórn sína á verki Sölku Guðmundsdóttur Súldarsker sem sýnt var í Tjarnarbíói fyrir nokkrum misserum. Hér nýtir hún reynslu sína vel. Hún hefur sterka tilfinningu fyrir „ensamble-vinnu“ eða hópvinnu bæði í undirbúningi verka og sviðsetningu.

Leikmyndin er í höndum Finns Arnar Arnarsonar. Fyrst og fremst er leikmyndin falleg og einföld. Hún vísar í íslenskan menningararf á margan hátt, bæði efniviður og lögun.  Lýsing Ólafs Ágústs Stefánssonar vinnur þar vel með forminu.

Búningana gerði Kristín Bermann og valdi hún þá leið að undirstrika staðalímyndir  persónanna. Það tekst ágætlega.

Þess ber að geta að tónlist í verkinu er frumsamin af Völu Gestsdóttur og er hún ekki alveg ókunnug leikhúsinu en Vala hefur samið fyrir tvö leikrit Nemendaleikhússins. Tónlistin er hófstillt og yfirtekur ekki senur en gefur þó það andrúm sem magnar stemningu verksins.

Jónsmessunótt er glæsileg viðbót við sögu íslenskrar leikritunar.