Andlit Guðs – séð af Peggy Pickit

[container]

Um höfundinn

Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir er prófessor emeríta í íslenskum nútímabókmenntum við Íslensku­- og menningardeild Háskóla Íslands. Sérsvið hennar er íslensk bókmenntasaga, kvennabókmenntir, barnabókmenntir, kynjafræði og sálgreining. Sjá nánar

Leikritið Peggy Pickit sér andlit Guðs er býsna merkilegt. Þar segir frá kvöldverðarboði hjá læknishjónum Frank (Hjörtur Jóhann Jónsson) og Lísu (Kristín Þóra Haraldsdóttir) sem eru vel stæð, eiga eina litla dóttur, hús og bílskúr, þar sem brimbretti hangir varnalega á vegg, tákn um athafnafrelsi eiginmannsins sem hann syrgir. Margt syrgir heimavinnandi eiginkona hans líka og bæld reiði hennar mettar andrúmsloftið kringum þau. Hin læknishjónin Katrín (Maríanna Klara Lúthersdóttir) og Marteinn (Valur Freyr Einarsson) eru komin í heimsókn eftir sex ára starf sem læknar án landamæra í Afríku. Saman – en þó meira sitt í hvoru lagi – bera þau byrðar þeirra hörmunga sem þau hafa séð, hjónabandið er í rúst og það eina sem þau hafa með sér frá Afríku er reynsla sem enginn í heimalandinu getur skilið. Sjálf skilja þau ekki lengur það taugaveiklaða neyslusamfélag sem þau eru sprottin úr. Þau koma nú samt með gjöf handa dótturinni (sem þau muna ekki hvað heitir) það er flöt stytta af afrískum Guði. Lísa hefur líka tilbúna gjöf handa Anný, litlu stúlkunni sem Katrín og Marteinn tóku að sér í Afríku, það er brúðan Peggy Pickit, eins konar Barbí-kvikyndi úr plasti og latex. En það eru engin börn til að leika sér að brúðunum. Karen dóttir Lísu og Franks er í pössun og Anný var skilin eftir í Afríku því að Katrín og Marteinn treystu sér ekki til að taka ábyrgð á henni þegar til kastanna kom. Þegar Lísa lætur brúðurnar tala saman skilur hvorug hvað hin segir og þó Peggy Picket sjái ásjónu hins afríska Guðs er hún væntanlega tóm.

Hin vonda samviska Vesturlanda

Leikrit Roland Schimmelpfennig er, afar vel skrifað og vel þýtt af Hafliða Arngrímssyni.  Það er mjög fyndið, misræmi, misskilningur og rugl notað til hins ítrasta í sambandsleysi sem er hættir að vera fyndið þegar frá líður. Katrín og Marteinn hafa farið til Afríku til að bjarga hjónabandinu/ finna sjálf sig/ láta gott af sér leiða en það sem þau fá er hamslaust púl, vanþakklæti, vonleysi, mórölsk upplausn og rústir af hjónabandi.  Ofan á það bætist sektarkennd út af barninu sem þau björguðu ekki og reiði og sorg yfir að enginn skilur þau.

Vesturlandabúar hvorki geta né vilja skilja Afríku. Fordómarnir fossa frá Frank, þó að hann spyrji til málamynda heyrir hann engin svör, Lísa vindur sér hins vegar beint í móralskar ásakanir og tilfinningasemi. Sorgin hefur sest í alla ásýnd Marteins og Katrínar.  Hvað áttu þau að gera? Þau skjóta sér á bak við skrifræðislegar hindranir en þegar upp er staðið hafa þau fyrst og fremst svikið sjálf sig, þá siðferðilegu og persónulegu ábyrgð sem þau tóku á barninu sem þau kalla Anný (en vita ekki hvað hét upprunalega). Á hinni flóknu mynd sem gefin er innsýn í í verkinu er engin lausn boðin í leikritinu en ærin umhugsunarefni.

Form og framsetning

Schimmelpfennig skrifar leikritið á brechtískan hátt með því að rjúfa samtöl og rennsli öðru hvoru með innri einræðum persónanna fjögurra eða hugsunum þeirra sem þær miðla áhorfendum. Þar fáum við að vita hvað þeim finnst um hvert annað – í alvöru. Eftir þessi rof í textanum þarf að spóla sýninguna tilbaka til að byrja upp á nýtt og textinn fær þannig blæ af útvarps- eða sjónvarpsupptöku eða ritstýrðum veruleika. Á netinu má sjá að verið er að sýna verkið útum allt og uppfærslurnar eru ansi ólíkar. Möguleikarnir á fjölföldun þess sem fram fer virðast ótæmandi. En allt byrjar og endar í leikurunum. Maríanna Klara Lútersdóttir og Valur Freyr bjuggu til í leik sínum ákaflega sterkt en þó brotið fólk og Hjörtur Jóhann og Kristín Þóra túlkuðu ríku læknishjónin af næmi, blöndu af naíviteti, árásargirni og skilningsleysi. Það er ekki hægt að hæla einum leikara öðrum fremur – þetta var samspil eins og það best verður og það er aðalsmerki góðs leikstjóra sem var Vignir Rafn Valþórsson.  Búnngar og leikmynd Önnu Rúnar Tryggvadóttur voru sérkennilegir og stílhreinir en bakveggur var hulinn gróðskumiklum suðrænum plöntum í óreiðukenndri flækju eins og Afríka væri að ráðast inn í hið fína læknisheimili. Lýsing og hljóðmynd voru fallega unnin og sýninginn í það heila afar góð.

[/container]