[container] „Oooooog klappa svoooo krakkar! Nú á allt að verða vitlaust!“ Kvikur, grannur og tóbaksgulur leikstjórinn stekkur um gólf og gætir þess að allir séu vel með á nótunum. Og umfram allt hressir. „Aftur! Við þurfum taka þetta aftur, krakkar! Og svo fá allir bjór og pítsu fyrir frammistöðuna!“ Ja, hvur þremillinn. Ég var greinilega ekki alveg stödd á þeim notalegu tónleikum sem ég taldi mig vera að fara á.
Tónleikarnir Óskalög þjóðarinnar reyndust sem sagt, eftir allt saman, ekki vera tónleikaröð sem taka átti upp og sýna svo í sjónvarpinu (eins og auglýsing á midi.is gaf til kynna), heldur var um að ræða hreina og klára sjónvarpsupptöku fyrir tónlistarþátt, tvo reyndar. Þetta var flókin pródúksjón, sem gekk í alla staði vel og ekki var óáhugavert að fá að fylgjast með. En sannarlega voru þetta hvorki tónleikar né heldur fullburða sjónvarpsþáttur til að rýna í.
Á settinu gafst hins vegar ágætt ráðrúm til að hugleiða nostalgíu eða þáþrá eins og nostalgían hefur verið þýdd á íslensku. Konsept Óskalaga þjóðarinnar snýst nefnilega um alíslenska fortíðarþrá. Fyrst var hlustendum Ríkisútvarpsins boðið að taka þátt í vefkosningu og velja uppáhalds dægurlögin sín, íslensk dægurlög frá síðari hluta 20. aldarinnar. Aðeins komu til greina lög samin af íslenskum tónskáldum. Tónlistarstjórinn Jón Ólafsson valdi unga (í langflestum tilfellum) söngvara til að syngja kosin lög í „splunkunýjum útsetningum“ með stuðningi lipurrar og fagmannlegrar húshljómsveitar. Inn í sjónvarpsþættina verður síðan fléttað skemmtilegum, gömlum myndskeiðum úr sögu lýðveldisins svo úr verður laglegasti fortíðarpakki.
Nostalgía hefur átt mjög upp á pallborðið í íslensku tónlistarlífi síðastliðin ár og falla Óskalögin prýðilega inn í þau býsn af ellismellum sem út hafa komið í boði Íslandsrómantíkur eftirhrunsáranna. Þáþráin gerði reyndar þegar vart við sig árið 2002 með óði Guðrúnar Gunnarsdóttur til Ellýjar en flóðalda fortíðarþrár skall fyrst á af fullum þunga eftir hrun með metsöluplötunni Oft spurði ég mömmu með Sigurði Guðmundssyni og Memfismafíunni (2008). Árið eftir kom svo Á ljúflingshól út með Sigríði Thorlacius og Heiðurspiltum. Áður en Íslendingur gat snúið sér við var Helgi Björns búinn að gefa út lög Hauks Mortens og tónlistarfólk hefur keppst við undanfarin ár að halda misgóða tónleika með gömlum, íslenskum lögum. Haukur, Ellý, Raggi Bjarna, Hljómsveit Ingimars Eydal og fleiri stjörnur íslenskrar dægurlagasögu eftirstríðsáranna hafa auk þess verið endurútgefnar í vönduðum og veglegum geisladiskasöfnum.
Það vantar augljóslega ekki eftirspurnina eftir tónlist fortíðarinnar og freistandi er að tengja þessa blússandi þáþrá við óöryggi fólks á umbrotatímum. Tengja hana við efnahagshrun, glatað sparifé og atvinnuleysi, fólk sem skyndilega fór að taka slátur í stórum stíl og prjóna lopapeysur í akkorði. Íslenska hönnuði sem fóru skyndilega að sækja sér efnivið í gamalt, innlent handverk. Rótgróinn stjórnmálaflokk sem fékk fylgisaukningu í nafni „gömlu gildanna“ (sem þó var ekki alveg ljóst hver voru nákvæmlega). Fortíðin hefur reyndar orðið að söluvöru um allan hinn vestræna heim á síðustu árum og var orðin það nokkru fyrir efnahagshrunið 2008. Í fortíðinni felast verðmæti sem glatast hratt í stafrænu nútímasamfélagi og sem þarf að varðveita. Fjárfesting í fortíð eða því sem virðist vera fortíð er fjárfesting í rótum sem öllum eru nauðsynlegar en sem hafa dálítið glatast í allri hnattvæðingunni.
Hinar rómantísku endurútgáfur á íslenskri tónlist hafa mestmegnis verið afar trúar upprunanum og má velta því fyrir sér í hve miklum mæli listrænn metnaður sé fyrir hendi í slíkri endurvinnslu eða hvort hreinlega sé bara þá-þráabragð af öllu saman. Stundum er áreiðanlega bara lagt upp með að gefa út efni sem vitað er að á eftir að falla mörgum í geð og seljast vel. Óskalögin falla sannarlega í hóp þessara útgáfa, því þvert á loforð um splunkunýjar útsetningar þá reyndust þær langflestar býsna nálægt upprunanum og bættu litlu við gömlu útgáfurnar. Sigga Eyrún söng Manstu gamla daga í kunnuglegri svíng-útsetningu, Lay Low tók Litlu fluguna í látlausri en kántrískotinni útgáfu og Valdimar Guðmundsson flutti Bláu augun þín í upprunalegri útsetningu Gunnars Þórðarsonar.
Í tveimur tilfellum var reynt að klæða lögin í örlítið breyttan búning: Ágústa Eva Erlendsdóttir flutti Sjómannavalsinn í drungalegri útgáfu sem var dálítið spennandi og Björn Jörundur tók rokkaða útgáfu af Ó borg mín borg. Sú tilraun gekk reyndar ekki upp, fyrst og fremst vegna þess að Björn virtist ekki vera í formi þetta kvöld. En það var þó að minnsta kosti tilraun. Söngvararnir áttu misgóða spretti, margt var vel gert þetta kvöld og eftirminnilegur var rífandi kraftmikill flutningur Agnesar Bjarkar Andradóttur úr Sykri á Dimmum rósum. Hljómsveitin var þrusugóð og Jón Ólafsson fór á kostum sem kynnir.
Og smátt og smátt hrökk þáþráin í gír. Ég ætla nefnilega ekkert að þræta fyrir það að vera dálítið þáþrársjúk kona sjálf, hleyp í mínum vintage-kjól til að hækka í útvarpinu þegar Ellý er spiluð og dreymir gúllasið og kartöflumúsina hennar ömmu á nóttunni. Kannski er bara allt í lagi að næra íhaldssemina í sér stundum og fyllast þeirri jarðbundnu sælu sem vanafestan ein getur veitt. Poppmúsík nútímans er orðin svo einber taktur flæktur í þéttriðnu útsetninganeti að það getur verið sannkölluð sæla fólgin í því að leyfa gömlum og góðum laglínum að leika um eyrun inn á milli. Frekar gamalt og gott heldur en nýtt og vont, eða hvað?
Þið getið síðan sjálf séð og heyrt Óskalög þjóðarinnar, sem hófust í Ríkissjónvarpinu laugardagskvöldið 18. október síðastliðinn. Um létta og skemmtilega, vandaða og snotra nostalgíska sjónvarpsþætti er að ræða – þótt þeir hafi vissulega lítið nýtt fram að færa. Í hverjum þætti er svo kosið milli laga uns að lokum eitt lag stendur uppi sem sigurvegari, sjálft Óskalag þjóðarinnar. Sem getur þá bæst í Íslandskanónuna með blómi þjóðarinnar, fugli þjóðarinnar og fallegasta orði íslenskrar tungu. Þá vitum við örugglega öll hvenær við eigum að hækka sérstaklega mikið í útvarpinu.
Sigríður Ásta Árnadóttir, meistaranemi í Hagnýtri ritstjórn og útgáfu.
[/container]
Leave a Reply