Hvað á að gera við sjötíu ára gamlan húmor?

Ásta Kristín Benediktsdóttir, lektor í íslenskum samtímabókmenntum við Íslensku- og menningardeild, skrifar um uppsetningu Borgarleikhússins á söngleiknum Deleríum búbónis.

Í tilefni 125 ára afmælis Leikfélags Reykjavíkur er nú settur upp í Borgarleikhúsinu gamansöngleikurinn Deleríum búbónis eftir Jónas og Jón Múla Árnasyni en fyrsta uppsetning hans í Iðnó árið 1959 er ein sú vinsælasta í íslenskri leiklistarsögu. Mér skilst að sýningarnar hafi orðið um 150 og gengið í tvö ár — og þeim vinsældum hafi í raun ekki verið skákað hjá LR fyrr en með Níu lífum, söngleiknum um Bubba Morthens sem er nýbúinn að rjúfa 200 sýninga múrinn. Það eru því sögulegar ástæður fyrir því að leikhúsið setur Deleríum búbónis á dagskrá nú en fleira kemur til.

Afmæli LR var í janúar 2022 og ákvörðunin því væntanlega tekin í miðjum heimsfaraldri, „Deleríum búbónis“ er veira (reyndar búfjárveira en látum það liggja milli hluta) og sóttkví af völdum hennar setur líf aðalpersónanna á annan endann rétt eins og í samtímanum en nýjustu uppsetningu Deleríum búbónis var jú frestað vegna COVID-19. Aðalumfjöllunar og -ádeiluefni þessa farsakennda gamanleiks er enn fremur kapítalísk spilling — auðmenn og pólitíkusar sem taka ákvarðanir um líf þjóðarinnar eftir eigin hentisemi — sem líka er kunnuglegt stef. Það má því geta sér þess til að efniviðurinn hafi þótt tala til samtímans. Að einhverju leyti má segja að það sé rétt en þó er einnig margt sem gengur ekki alveg upp.

Spilling, spilling!

Deleríum búbónis fjallar um auðuga fjölskyldu í Reykjavík á sjötta áratug síðustu aldar. Heimilisfaðirinn, Ægir Ó. Ægis (Halldór Gylfason), er forstjóri fyrirtækis sem meðal annars græðir á að selja landanum ávexti fyrir jólin. Eiginkona hans, Pálína (Esther Talía Casey), er mikill listunnandi og það sama má segja um dótturina, hina ungu og fögru Guðrúnu (Ásthildur Úa Sigurðardóttir), sem er dansari og æfir stíft fyrir frumsýningu á ballettinum Djáknanum á Myrká. Uppsetningin er fjármögnuð af Ægi sem gerir sitt besta til að uppfylla þarfir konu og dóttur með því að ausa úr vösum sínum. Honum gengur það þó ekki alltaf vel, til dæmis þráir Pálína ekkert heitar en að eignast bílnúmerið R9 en það er í eigu Gunnars Hámundarsonar leigubílstjóra (Vilhelm Neto) sem vill alls ekki selja Ægi númerið þar sem 9 er happatala hans og konunnar hans.

Aðalsöguþráðurinn hverfist um vandamál sem Ægir og mágur hans, jafnvægismálaráðherrann (Valur Freyr Einarsson), standa frammi fyrir þegar skip fyrirtækisins sem þeir eiga í sameiningu er sett í sóttkví í höfninni, fullt af ávöxtum, og keppinauturinn Einir í Einiberjarunni (Björn Stefánsson) velgir þeim undir uggum. Jólin nálgast og þeir sjá fram á stórfellt tap, frumsýningu Djáknans á Myrká er frestað og í krafti valdsins reyna þeir að fresta sjálfum jólunum. Til hliðar við þessa spillingarsögu vindur síðan fram ástarsögu Guðrúnar en hún á tvo vonbiðla, dægurlagasöngvarann og dansarann Leif (Sigurður Þór Óskarsson) og atómskáldið Unndór Andmar (Haraldur Ari Stefánsson), sem hún á erfitt með að velja á milli.

Glöggir lesendur hafa ef til vill komið auga á það sem er í senn kannski einn helsti kostur og löstur þessa leikverks: Söguþráðurinn er algjör steypa og persónusköpunin mjög einföld. Gamanleikir þrífast gjarnan á slíku og það er gott og vel — ég efast um að nokkur fari í leikhús að sjá gamansöngleik frá sjötta áratug síðustu aldar með þá von í brjósti að kynnast djúpum og flóknum persónum. Húmor er hins vegar vandmeðfarinn og í raun er talsverð áhætta fólgin í því að setja upp svona gamalt verk sem byggir fyrst og fremst á gríni sem mörgum gæti þótt úrelt. Ég hef til dæmis ekki sérstaklega gaman af klisjukenndum gagnkynhneigðum ástarsögum sem enda með uppskrúfuðu brúðkaupi og mér finnst ekki fyndið að Gunnar leigubílstjóri sé luralegur og stirður í bakinu, sem er hans helsta karaktereinkenni. Sessunautar mínir, bláókunnugt fólk, voru mér hins vegar greinilega mjög ósammála og engdust um af hlátri.

(Höskuldarviðvörun! Í næstu efnisgrein er fjallað um sögulok sem lesendur gætu viljað forðast að vita nokkuð um.)

Þaðan af síður hef ég húmor fyrir því að verkið endi á fullnaðarsigri spilltu kapítalistanna og að undirmálsfólkið fái enga uppreist æru. Áhugaverðasta persónan í verkinu að mínu mati er Sigga (Sólveig Guðmundsdóttir) en hún er sviðsmaður í Djáknanum á Myrká og í algjöru aukahlutverki. Hún er þó einhvern veginn alltaf nálæg, bæði á heimili fjölskyldunnar og í átökum vonbiðlanna um ástir Guðrúnar, hjálparhella sem er alltaf til staðar en fær ekki aðrar þakkir en þær að vera rekin. Hún á vissulega stóran þátt í að afhjúpa spillinguna í lokin en í staðinn fyrir að auðmennirnir falli taka þeir höndum saman og veldi þeirra er enn sterkara en áður þegar lokadansinn er stiginn — og Gunnar greyið er þar að auki þvingaður til að selja R9. Hvar er ádeilan í þessum sögulokum, má spyrja?

Dans- og söngskemmtun hin besta

Á móti kemur að það er ekki söguþráður, persónusköpun eða boðskapur Deleríum búbónis sem laðar fólk í leikhús, líklega hvorki þá né nú, heldur tónlistin og skemmtunin, söngurinn og dansinn. Og þar verður enginn svikinn í Borgarleikhúsinu árið 2023. Tónlist þeirra bræðra Jóns Múla og Jónasar er löngu orðin klassík og í þessu verki eru lög sem hafa öðlast tryggan sess á dægurlagalistum þjóðarinnar, svo sem Einu sinni á ágústkvöldi og Úti er alltaf að snjóa (Söngur jólasveinanna). Söngatriðin eru mörg (fleiri en í upprunalega handritinu, skilst mér) og dans er stór hluti af uppsetningunni sem er glæsileg. Hér tekst leikstjóranum Bergi Þór Ingólfssyni og öllu hans fólki, danshöfundinum Unni Elísabet Gunnarsdóttur, tónlistarstjóranum Agnari Má Magnússyni, Heimi Sverrissyni sem sér um leikmynd og Stefaníu Adolfsdóttur búningahönnuði, virkilega vel upp, svo ekki sé talað um leikarana og hljómsveitina sem var á sviðinu allan tímann.

Ásthildur og Sigurður Þór bera hitann og þungann af söngnum og dansinum sem elskendurnir Gunna og Leifur og standa sig prýðilega, ekki síst Sigurður sem dansar um sviðið hvort sem tónlist leikur undir eða ekki og er unun á að horfa. Esther er frábær söngkona og túlkar hina drykkfelldu og kynferðislega þurfandi forstjórafrú mjög vel — og flutningur hennar á laginu Ljúflingshóll er að mínu mati hápunktur verksins. Halldór og Valur eru góðir í hlutverkum máganna spilltu en mér fannst samt vanta dálítinn kraft í söng- og dansatriðin þeirra. Villi Neto lætur Gunnar leigubílstjóra hrista af sér hlekki bakverkjanna í dansi og Sólveig er mjög góð í hlutverki sviðsmannsins. Björn kemur lítið við sögu sem Einar í Einiberjarunni nema rétt í lokin og hlutverkið býður því miður ekki upp á mikil afrek. Haraldur syngur ekki mikið eða dansar sem atómskáldið Unndór en er stórgóður í því hlutverki engu að síður. Kannski má segja að sjálfhverfa, afkáralega nútímaskáldið sem fyrirlítur dægurlist og borgaralegt líf sé gömul klisja en ég verð samt að viðurkenna að mér fannst ég þekkja margt í honum úr menningarheimi samtímans — í það minnsta hló ég dátt.

Vandmeðfarið efni

Ég gekk spennt inn í Borgarleikhúsið á frumsýningarkvöldi og skemmti mér konunglega framan af. Þrátt fyrir að vera fædd norður í landi rúmum tveimur áratugum eftir að Deleríum búbónis sló í gegn í Reykjavík þekkti ég efnið ágætlega, enda alin upp af afa og ömmu í ungmennafélags- og áhugaleikhúsanda. Deleríum hefur margoft verið flutt í útvarpsleikhúsútgáfu á RÚV og sett upp ótal sinnum hjá áhugaleikfélögum um land allt. Sjálf tók ég þátt í uppsetningu leikdeildar Eflingar í Reykjadal árið 2001 á Augun þín blá, skemmtidagskrá sem byggði á lögum og textum Jónasar og Jóns Múla úr Deleríum og fleiri söngleikjum.

Það er gaman að hverfa inn í heim söngskemmtunar en til þess að það gerist þarf maður að tengjast tónlistinni, hrífast af henni við fyrstu kynni eða þekkja hana vel fyrir. Ég er því miður ekki viss um að Deleríum búbónis nái til fólks ef það hefur ekki þessa tengingu fyrir og finnur ekki nostalgíuna — og enn síður ef húmorinn nær ekki til þess eða endaslappur söguþráðurinn skemmir upplifunina eins og í mínu tilfelli. Þarna gæti með öðrum orðum verið talsverður kynslóðamunur. Stemmningin í salnum á frumsýningunni var hins vegar mjög góð og sýndi að verkið höfðar til margra, sem er gott. Við höfum jú ekki öll sama smekk, sérstaklega ekki fyrir gríni.

Ásta Kristín Benediktsdóttir, lektor í íslenskum samtímabókmenntum við Íslensku- og menningardeild HÍ.

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3