Hvað á að gera við sjötíu ára gamlan húmor?

Ásta Kristín Benediktsdóttir, lektor í íslenskum samtímabókmenntum við Íslensku- og menningardeild, skrifar um uppsetningu Borgarleikhússins á söngleiknum Deleríum búbónis.

Í tilefni 125 ára afmælis Leikfélags Reykjavíkur er nú settur upp í Borgarleikhúsinu gamansöngleikurinn Deleríum búbónis eftir Jónas og Jón Múla Árnasyni en fyrsta uppsetning hans í Iðnó árið 1959 er ein sú vinsælasta í íslenskri leiklistarsögu. Mér skilst að sýningarnar hafi orðið um 150 og gengið í tvö ár — og þeim vinsældum hafi í raun ekki verið skákað hjá LR fyrr en með Níu lífum, söngleiknum um Bubba Morthens sem er nýbúinn að rjúfa 200 sýninga múrinn. Það eru því sögulegar ástæður fyrir því að leikhúsið setur Deleríum búbónis á dagskrá nú en fleira kemur til.

Afmæli LR var í janúar 2022 og ákvörðunin því væntanlega tekin í miðjum heimsfaraldri, „Deleríum búbónis“ er veira (reyndar búfjárveira en látum það liggja milli hluta) og sóttkví af völdum hennar setur líf aðalpersónanna á annan endann rétt eins og í samtímanum en nýjustu uppsetningu Deleríum búbónis var jú frestað vegna COVID-19. Aðalumfjöllunar og -ádeiluefni þessa farsakennda gamanleiks er enn fremur kapítalísk spilling — auðmenn og pólitíkusar sem taka ákvarðanir um líf þjóðarinnar eftir eigin hentisemi — sem líka er kunnuglegt stef. Það má því geta sér þess til að efniviðurinn hafi þótt tala til samtímans. Að einhverju leyti má segja að það sé rétt en þó er einnig margt sem gengur ekki alveg upp.

Spilling, spilling!

Deleríum búbónis fjallar um auðuga fjölskyldu í Reykjavík á sjötta áratug síðustu aldar. Heimilisfaðirinn, Ægir Ó. Ægis (Halldór Gylfason), er forstjóri fyrirtækis sem meðal annars græðir á að selja landanum ávexti fyrir jólin. Eiginkona hans, Pálína (Esther Talía Casey), er mikill listunnandi og það sama má segja um dótturina, hina ungu og fögru Guðrúnu (Ásthildur Úa Sigurðardóttir), sem er dansari og æfir stíft fyrir frumsýningu á ballettinum Djáknanum á Myrká. Uppsetningin er fjármögnuð af Ægi sem gerir sitt besta til að uppfylla þarfir konu og dóttur með því að ausa úr vösum sínum. Honum gengur það þó ekki alltaf vel, til dæmis þráir Pálína ekkert heitar en að eignast bílnúmerið R9 en það er í eigu Gunnars Hámundarsonar leigubílstjóra (Vilhelm Neto) sem vill alls ekki selja Ægi númerið þar sem 9 er happatala hans og konunnar hans.

Aðalsöguþráðurinn hverfist um vandamál sem Ægir og mágur hans, jafnvægismálaráðherrann (Valur Freyr Einarsson), standa frammi fyrir þegar skip fyrirtækisins sem þeir eiga í sameiningu er sett í sóttkví í höfninni, fullt af ávöxtum, og keppinauturinn Einir í Einiberjarunni (Björn Stefánsson) velgir þeim undir uggum. Jólin nálgast og þeir sjá fram á stórfellt tap, frumsýningu Djáknans á Myrká er frestað og í krafti valdsins reyna þeir að fresta sjálfum jólunum. Til hliðar við þessa spillingarsögu vindur síðan fram ástarsögu Guðrúnar en hún á tvo vonbiðla, dægurlagasöngvarann og dansarann Leif (Sigurður Þór Óskarsson) og atómskáldið Unndór Andmar (Haraldur Ari Stefánsson), sem hún á erfitt með að velja á milli.

Glöggir lesendur hafa ef til vill komið auga á það sem er í senn kannski einn helsti kostur og löstur þessa leikverks: Söguþráðurinn er algjör steypa og persónusköpunin mjög einföld. Gamanleikir þrífast gjarnan á slíku og það er gott og vel — ég efast um að nokkur fari í leikhús að sjá gamansöngleik frá sjötta áratug síðustu aldar með þá von í brjósti að kynnast djúpum og flóknum persónum. Húmor er hins vegar vandmeðfarinn og í raun er talsverð áhætta fólgin í því að setja upp svona gamalt verk sem byggir fyrst og fremst á gríni sem mörgum gæti þótt úrelt. Ég hef til dæmis ekki sérstaklega gaman af klisjukenndum gagnkynhneigðum ástarsögum sem enda með uppskrúfuðu brúðkaupi og mér finnst ekki fyndið að Gunnar leigubílstjóri sé luralegur og stirður í bakinu, sem er hans helsta karaktereinkenni. Sessunautar mínir, bláókunnugt fólk, voru mér hins vegar greinilega mjög ósammála og engdust um af hlátri.

(Höskuldarviðvörun! Í næstu efnisgrein er fjallað um sögulok sem lesendur gætu viljað forðast að vita nokkuð um.)

Þaðan af síður hef ég húmor fyrir því að verkið endi á fullnaðarsigri spilltu kapítalistanna og að undirmálsfólkið fái enga uppreist æru. Áhugaverðasta persónan í verkinu að mínu mati er Sigga (Sólveig Guðmundsdóttir) en hún er sviðsmaður í Djáknanum á Myrká og í algjöru aukahlutverki. Hún er þó einhvern veginn alltaf nálæg, bæði á heimili fjölskyldunnar og í átökum vonbiðlanna um ástir Guðrúnar, hjálparhella sem er alltaf til staðar en fær ekki aðrar þakkir en þær að vera rekin. Hún á vissulega stóran þátt í að afhjúpa spillinguna í lokin en í staðinn fyrir að auðmennirnir falli taka þeir höndum saman og veldi þeirra er enn sterkara en áður þegar lokadansinn er stiginn — og Gunnar greyið er þar að auki þvingaður til að selja R9. Hvar er ádeilan í þessum sögulokum, má spyrja?

Dans- og söngskemmtun hin besta

Á móti kemur að það er ekki söguþráður, persónusköpun eða boðskapur Deleríum búbónis sem laðar fólk í leikhús, líklega hvorki þá né nú, heldur tónlistin og skemmtunin, söngurinn og dansinn. Og þar verður enginn svikinn í Borgarleikhúsinu árið 2023. Tónlist þeirra bræðra Jóns Múla og Jónasar er löngu orðin klassík og í þessu verki eru lög sem hafa öðlast tryggan sess á dægurlagalistum þjóðarinnar, svo sem Einu sinni á ágústkvöldi og Úti er alltaf að snjóa (Söngur jólasveinanna). Söngatriðin eru mörg (fleiri en í upprunalega handritinu, skilst mér) og dans er stór hluti af uppsetningunni sem er glæsileg. Hér tekst leikstjóranum Bergi Þór Ingólfssyni og öllu hans fólki, danshöfundinum Unni Elísabet Gunnarsdóttur, tónlistarstjóranum Agnari Má Magnússyni, Heimi Sverrissyni sem sér um leikmynd og Stefaníu Adolfsdóttur búningahönnuði, virkilega vel upp, svo ekki sé talað um leikarana og hljómsveitina sem var á sviðinu allan tímann.

Ásthildur og Sigurður Þór bera hitann og þungann af söngnum og dansinum sem elskendurnir Gunna og Leifur og standa sig prýðilega, ekki síst Sigurður sem dansar um sviðið hvort sem tónlist leikur undir eða ekki og er unun á að horfa. Esther er frábær söngkona og túlkar hina drykkfelldu og kynferðislega þurfandi forstjórafrú mjög vel — og flutningur hennar á laginu Ljúflingshóll er að mínu mati hápunktur verksins. Halldór og Valur eru góðir í hlutverkum máganna spilltu en mér fannst samt vanta dálítinn kraft í söng- og dansatriðin þeirra. Villi Neto lætur Gunnar leigubílstjóra hrista af sér hlekki bakverkjanna í dansi og Sólveig er mjög góð í hlutverki sviðsmannsins. Björn kemur lítið við sögu sem Einar í Einiberjarunni nema rétt í lokin og hlutverkið býður því miður ekki upp á mikil afrek. Haraldur syngur ekki mikið eða dansar sem atómskáldið Unndór en er stórgóður í því hlutverki engu að síður. Kannski má segja að sjálfhverfa, afkáralega nútímaskáldið sem fyrirlítur dægurlist og borgaralegt líf sé gömul klisja en ég verð samt að viðurkenna að mér fannst ég þekkja margt í honum úr menningarheimi samtímans — í það minnsta hló ég dátt.

Vandmeðfarið efni

Ég gekk spennt inn í Borgarleikhúsið á frumsýningarkvöldi og skemmti mér konunglega framan af. Þrátt fyrir að vera fædd norður í landi rúmum tveimur áratugum eftir að Deleríum búbónis sló í gegn í Reykjavík þekkti ég efnið ágætlega, enda alin upp af afa og ömmu í ungmennafélags- og áhugaleikhúsanda. Deleríum hefur margoft verið flutt í útvarpsleikhúsútgáfu á RÚV og sett upp ótal sinnum hjá áhugaleikfélögum um land allt. Sjálf tók ég þátt í uppsetningu leikdeildar Eflingar í Reykjadal árið 2001 á Augun þín blá, skemmtidagskrá sem byggði á lögum og textum Jónasar og Jóns Múla úr Deleríum og fleiri söngleikjum.

Það er gaman að hverfa inn í heim söngskemmtunar en til þess að það gerist þarf maður að tengjast tónlistinni, hrífast af henni við fyrstu kynni eða þekkja hana vel fyrir. Ég er því miður ekki viss um að Deleríum búbónis nái til fólks ef það hefur ekki þessa tengingu fyrir og finnur ekki nostalgíuna — og enn síður ef húmorinn nær ekki til þess eða endaslappur söguþráðurinn skemmir upplifunina eins og í mínu tilfelli. Þarna gæti með öðrum orðum verið talsverður kynslóðamunur. Stemmningin í salnum á frumsýningunni var hins vegar mjög góð og sýndi að verkið höfðar til margra, sem er gott. Við höfum jú ekki öll sama smekk, sérstaklega ekki fyrir gríni.

Ásta Kristín Benediktsdóttir, lektor í íslenskum samtímabókmenntum við Íslensku- og menningardeild HÍ.

Mix Parlay


yakin jp

yakin jp

yakin jp

rtp yakinjp

yakinjp

Togel Online Resmi

terbaru pola scatter x500 gates of olympus jam hoki zeus legit

auto sultan sweet bonanza multiplier x100 modal receh maxwin

mahjong ways 2 pola wild berantai tukang ojek mega jackpot

starlight princess anti rungkad petir bintang x1000 wd pasti

stop boncos wild west gold buy spin cerdas karyawan cuan 90 juta

koi gate viral pola ikan tersembunyi pemuda desa maxwin 180 juta

aztec gems maxwin trik spin manual 5 detik jackpot 70 juta

naga emas mahjong ways 3 pola bet kecil cuan miliar

joker jewels anti zonk strategi bet minimalis menang 99 persen

sweet bonanza xmas pola scatter kombo ibu rumah tangga 200 juta

gates of gatot kaca pecah analisis jam hoki sopir taksi x500

the dog house mega jackpot pola spin turbo pelajar sma 110 juta

mahjong ways scatter kombo gila teknik wild emas 420 juta

tercepat pola putaran maut starlight princess x500 nonstop

wild west gold gacor malam ini scatter emas anti rungkad sultan

koi gate pola naga biru terbongkar rtp 98 persen anti boncos

kisah pedagang sayur maxwin 150 juta pola bet stabil aztec bonanza

mahjong ways 2 pola naga hitam viral jackpot 600 juta otomatis

petir biru x1000 meledak jam gacor terbaru gates of olympus

sweet bonanza rahasia multiplier emas waktu hoki auto sultan

starlight princess pola bet kecil wd trik bintang x200 beruntun

stop rungkad rtp live habanero terbaik pola putaran otomatis

mahjong ways 3 pola scatter hitam bocor analisis maxwin 777 juta

wild west gold jackpot miliar slow spin 3 baris emas kaya mendadak

gates of olympus pola batu petir x500 tersembunyi mahasiswa maxwin

aztec gems pola quick spin cuan 100 juta tanpa rungkad anti buntung

koi gate fenomena wild gold trik manajemen modal mini jackpot 95 juta

sweet bonanza pola permen bergaris mega jackpot jam hoki buy spin

starlight princess wild emas berantai gamer profesional cuan 170 juta

mahjong ways 2 kunci utama wd trik spin santai pegawai minimarket

bukan isapan jempol rtp live pragmatic play malam ini pola bet efektif

the dog house megaways maxwin instan sopir ojol ubah nasib

gates of olympus pola petir merah terbukti akurat jam gacor jitu

wild west gold scatter biru viral bet naik turun cuan 60 juta

sweet bonanza pola permen manis x500 anti rungkad ibu beli mobil

mahjong ways 1 rahasia kuno pola spin manual jebol jackpot

starlight princess petir bintang x100 tiap jam pola putaran cerdas

aztec bonanza cuan maksimal taruhan minimalis pekerja pabrik 280 juta

koi gate trik simbol hoki tercepat pola spin turbo 15 kali auto jackpot

klaim jackpot joker jewels malam ini trik jam hoki mahasiswa cuan x100

tukang cukur teknik spin halus mahjong ways anti boncos

terapis pijat pola bet mahjong ways mengalirkan jackpot

pilot drone atur batas rugi mahjong ways aman

arsitek metode buy free spin mahjong ways 2 stabil modal

kasir baca pola simbol mahjong ways turbo spin

resepsionis transisi spin mahjong ways 4 manual ke auto

programmer kode pola binary ritme bet mahjong ways 3

pustakawan pilih jam hoki mahjong ways royal

sales timing tarik dana mahjong ways sebelum drop

montir kapal selam batas maksimal putaran mahjong ways 1

prediksi el clasico real madrid vs barcelona taktik pesta gol

trik pola bunga liar mahjong ways 2 surabaya

bukti pola petir ungu starlight princess 1000 jackpot

rahasia tiga simbol emas gold bonanza modal kecil

gates of olympus anti buntung pola 15 spin cepat

jam gacor wild west gold palembang trik

wild emas mahjong black scatter analisis jackpot

pola scatter kombo mahjong ways 3 jaminan wd

pola lonceng emas queen of bounty taruhan receh

analisis jam hoki aztec gems deluxe bocoran

trik naikkan bet bertahap sweet bonanza perkalian x500

strategi beli fitur great rhino modal minim

analisis pola simbol merah dewa petir x1000

trik rahasia scatter hijau mahjong ways fenomena

analisa akurat rtp raja kerbau pola putaran maut

bongkar pola hoki petir merah zeus 1000

strategi pola 4 baris wild emas mahjong ways 3

pengali x250 pyramid bonanza sopir taksi kaya mendadak

analisis waktu emas the dog house megaways taruhan minimalis

strategi naikkan persentase kemenangan lucky neko anti boncos

rahasia pola bet kecil starlight princess strategi sultan

petir biru x500 gates of olympus waktu hoki anti rugi

modal minimal untung maksimal bounty gold

bocoran rtp malam ini buffalo king paling untung

bongkar pola rahasia wild bandito simbol wild liar

pola kombo liar wild west gold bet kecil

analisis waktu hoki bet receh gerbang olympus x1000

trik jitu mahjong ways pola scatter hitam anti rugi

pola multiplier sweet bonanza hadiah milyar viral

analisis jackpot gates of olympus 1000 trik spin manual

pola ikan hoki scatter hijau koi gate ibu rumah tangga kaya sekejap

rahasia anti buntung rtp live sweet bonanza trik bet kecil mega jackpot

analisis pola habanero anti rungkad tukang kebun raup ratusan juta

perkalian 1000 pegawai negeri gates of olympus trik buy spin cerdas

jebol jackpot pola scatter hitam mahjong ways 3 kemenangan 480 juta

tercepat wd strategi anti gagal mahjong ways 2 wild emas maxwin 300 juta

bocoran jam gacor starlight princess akurat perkalian bintang 500

pola 3 baris wild emas gold bonanza tukang sayur gondol 250 juta

taktik pola petir biru gates of olympus modal receh untung ribuan kali

pola scatter kombo hoki mahjong ways 2 jackpot 550 juta otomatis

strategi putaran maut 9 jitu scatter emas koi gate nembak berkali kali

rekaman jackpot terbesar sweet bonanza permen merah 100 pecah 750 juta

jam hoki gold bonanza pemain bali kantongi 999 juta wild emas ajaib

pola 7 baris wild biru mahjong ways 3 pemuda desa raup 950 juta

kemenangan spektakuler gates of olympus 1000 1 2 miliar petir hitam

pola ikan emas koi gate gacor strategi bet minimalis 350 juta

analisis kemenangan puncak starlight princess 1 miliar trik spin turbo

jam gacor wild west gold karyawan toko kantongi 600 juta putaran santai

analisis pola keberuntungan dewi fortuna 500 pebisnis bawa pulang 788 juta

kunci maxwin pola naga emas mahjong ways 1 spin lambat wild komplit

fenomena wild permata aztec viral trik jitu raih hadiah 500

analisa rtp live gatot kaca pola spin manual anti rugi

modal receh jadi bos bongkar trik buy scatter wild west gold cuan puluhan juta

rahasia pola rtp mahjong ways 3 belum bocor multiplier 300 beruntun

petir hitam 1000 meledak waktu hoki gates of olympus jam gacor akurat

pola batu petir olympus jackpot 1 5 miliar

jam hoki starlight princess cuan x500

pola lonceng emas mahjong ways 2 jackpot

strategi anti rungkad naga emas liar beli putaran

pola segitiga permata aztec modal receh

maxwin pengali x1000 sweet bonanza terbaru

waktu emas wild west gold scatter 5 baris

pola sayap kupu kupu mahjong ways 3 wd pasti

strategi bet stabil gerbang ikan koi rtp 99

pola bintang jatuh princess starlight 888 juta

trik putaran turbo permen manis cuan x500

petir biru x500 olympus waktu gacor terkini

pola sinar bulan putri bintang jackpot instan

jam keberuntungan harta karun aztec 400 juta

pola 4 simbol merah gerbang kaca terbaru

jackpot 999 juta gold bonanza spin cerdas

strategi naga hitam raja kerbau scatter wild

pola mekanik emas hoki nexus untung besar

maxwin simbol biru emas koboi liar terjitu

analisis rtp langsung jam gacor slot pragmatic

trik gol real betis hancurkan atletico madrid pemain kantongi 999 juta

starlight princess anti rungkad rtp live 98 pola gacor

aztec gems trik bet minimalis jackpot 90 juta

rahasia sultan trik spin cepat the dog house maxwin

analisis pg soft pola spin cerdas mahjong ways 3 jackpot

kisah viral karyawan toko cuan 75 juta pola habanero anti rugi

panduan rtp slot pyramid bonanza kemenangan 99 persen

power of thor megaways trik gelegar x500 pola profesional

modal receh cuan maksimal pola great rhino megaways hoki

analisis jam hoki pragmatic pola spin normal jackpot

pola scatter hitam gates of olympus viral waktu hoki zeus

rahasia tersembunyi joker jewels trik keuntungan 50 juta

bocor tuntas analisis persentase menang sweet bonanza xmas

pola rahasia mahjong ways 1 sopir ojol cuan miliaran spin otomatis

jebol jackpot ratusan juta pola scatter merah wild west gold

strategi sultan trik spin turbo gems bonanza

spin manual vs auto spin efek jackpot mahjong

peta lokasi wild mahjong ways anti boncos

pelajar drop out mahjong ways dana kuliah

pola turbo spin mahjong ways mirip resep rahasia

analisa kualitas server mahjong peluang maxwin

filosofi mahjong ways pelajaran ambil risiko bisnis

panduan anti kalah reset modal mahjong ways

trik pancingan multiplier emas mahjong free spin

petani sukses mahjong ways penghasilan sampingan 180 juta

membaca ritme jarak buy spin strategi cooldown mahjong

Suara Cilok Scatter

Jam Hoki Petani Kopi

Gerakan Kipas Sate

RTP Wild West Gold

Teknik Tambal Ban

Prediksi Real Madrid

Manchester City vs Bournemouth

Barcelona vs Elche

Arsenal vs Burnley

Man United vs Forest

The Dog House Megaways Viral

Psikologi Warna Candy Bonanza

Mitos vs Fakta Justice League

Trik Skip Intro Playboy Gold

Moon Princess 1000 Cetak Rekor

Pola Triple Hot Hot Fruit

Zeus Howling Thunder CQ9

Pola Efisien Wild Safari

Strategi Ritme Dog House

Mekanik Rahasia Candy Bonanza

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Derby London Chelsea vs Spurs

Taktik Atletico vs Sevilla

Expected Goals Haaland

Analisis 15 Menit Terakhir

Analisis Mahjong Ways 3

Pola Ngantuk Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam

Taktik Rahasia RTP

Panduan Tukang Parkir

Pep Guardiola City

Arsenal vs Burnley

Tottenham vs Chelsea

Derby London Chelsea Spurs

Trik Menang Pragmatic

Analisis Data Akurat Mahjong Ways

Pola Ngantuk Satpam Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam Mahjong Wins

Taktik Rahasia Pola RTP Jember

Panduan Spin Turbo Tukang Parkir

Sistem Xavi Anti Kebobolan Barca

Kontroversi Kartu Merah Derby London

Filosofi Sepak Bola Modern London

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Statistik Clean Sheet Barcelona Elche

Mode Hemat Data Scatter

Filosofi Ngopi Hitam Pro

Pola Spin Tukang Ojek

Pola Scatter Koi Gate

Taktik Cuci Piring Spin

Misteri Anfield Liverpool

Arsenal vs Burnley 22 Menit

Pelatih Tertekan Ten Hag

Ketergantungan Gol Madrid

Tottenham vs Chelsea Modern