Litbylgjukliður á ljósaskiltunum

Gunnar Harðarson, prófessor í heimspeki við Háskóla Íslands skrifar um ljósmyndaverkefnið Upplausn eftir Hrafnkel Sigurðsson í tilefni þess að Hrafnkell var nýverið valinn myndlistarmaður ársins á Íslensku myndlistarverðlaununum.*

Þýski heimspekingurinn Hegel heldur því fram í bók sinni, Drög að alfræði heimspekilegra vísinda, að það fyrsta sem hægt sé að segja um hlutina sé einmitt þetta: að þeir séu. Á hinn bóginn er sögnin „að vera“ svo almenn að hana er hægt að segja um hvað sem er. Hún er öllu sameiginleg. Í rauninni segir hún ekki neitt, því að við getum ekki greint einn hlut frá öðrum með því að styðjast við það sem er öllum hlutum sameiginlegt. Það kemur því upp úr dúrnum að hugtakið vera reynist innantómt hugtak sem afmarkar ekkert í veruleikanum og leiðir okkur þannig út í andstæðu sína, hugtakið ekkert. Þar með er hægt að segja um hlutina bæði að þeir séu og að þeir séu ekki. Það hljómar satt að segja eins og mótsögn. Höfum við þá ratað í ógöngur? Er ekki til neitt fyrirbæri sem felur í sér einingu veru og neindar? Þetta höfum við reyndar daglega fyrir sjónum, fullyrðir Hegel, því að það fyrirbæri sem upphefur mótsagnirnar, en varðveitir samt andstæðurnar milli þess að vera og vera ekki, er það sem bæði varir og líður í senn, en það er verðandin, sem á sér tilveru sína í hinu hverfula.[1] Myndlistin, kannski ekki síst ljósmyndin, er að sínu leyti eins konar tilraun til að yfirstíga verðandina og fanga það sem birtist í henni á meðan það varir og áður en það líður, festa það í eitthverju sem er og varir, á tvívíðum, tímalausum fleti – ljósmynd.

Við tölum umhugsunarlaust um ljósmyndir og lítum svo á að þær varðveiti augnabliksmynd af því sem ber fyrir sjónir hverju sinni. En hvað eru ljósmyndir? Færð hafa verið rök fyrir því að í rauninni sé ekki til neitt sem svari til þess sem við köllum ljósmynd.[2] Það sem við nefnum ljósmynd í daglegu tali er þegar allt kemur til alls ekki annað en afþrykk, eftirmynd, afrit – en afrit af hverju? Ljósmyndin sjálf er ekki glerplatan, filman eða minniskubburinn sem verða fyrir áhrifum af ljósinu og hin framkallaða eða prentaða ljósmynd er einungis kópía, eitt eintak af mörgum mögulegum. Hvar er þá ljósmyndin sjálf? Hún virðist ekki vera neitt annað en handhægur talsmáti, aðferð til að tala um tæknilegt ferli og afurðir þess með einföldum og skýrum en þó ónákvæmum hætti.

Séu filmur stækkaðar í framköllun kemur í ljós ýmiss konar gróm sem er ekki hluti af því sem ætlunin var að sýna þegar myndin var tekin. Stafrænar myndir eru aftur á móti ýmist í góðri eða slæmri upplausn, þ.e. einingarnar, sem eftirmyndin er samansett úr, eru misstórar. Myndavél sem hefur til að bera margar slíkar einingar og er beint að stjörnuhimninum sýnir skýrt á eftirmyndinni það sem hún er mynd af, en sé upplausnin lélegri myndast ferningar og ýmiss konar mynstur á myndfletinum og séu þeir stækkaðir fer útkoman að líkjast abstrakt málverki. Ljósmyndir eru því ekki hrein endurspeglun þess sem þær sýna, þær eru háðar tæknilegum forsendum og með þessum tækjum er hægt að afrita misnákvæmlega það sem linsu ljósmyndavélarinnar er beint að.

Með ljósmyndatækninni er hægt að gera fleira en að taka staka mynd af því sem fyrir ber. Það er líka hægt að setja myndirnar saman til þess að ná stærri og öflugri mynd af fyrirbærunum. Dæmi um þetta má sækja í geimvísindin. Eins og kunnugt er hafa stjörnufræðingar um langan aldur reynt að ráða í óravíddir himingeimsins og með nýjum og öflugri tækjum og úrvinnslutækni hefur þeim tekist að ná ljósmyndum af áður óþekktum hlutum geimsins. Þannig tókst með Hubble-geimsjónaukanum, sem skotið var upp fyrir gufuhvolfið, að ná svonefndum djúpmyndum af nokkrum svæðum himingeimsins. Djúpmyndirnar eru einmitt samsettar úr allt að því 2000 myndum sem teknar hafa verið yfir langt tímabil. Í framhaldinu var svo búin til svonefnd ofurdjúpmynd sem er fengin með því að beita nýrri tækni til að magna upp lítið svæði í fyrri djúpmynd þar sem áður hafði virst vera tóm á milli stjarna, en þetta svæði reyndist innihalda þúsundir vetrarbrauta.

Tæknin gerði það sem sé að verkum að þar sem áður virtist vera tómið eitt mátti nú sjá fjöldann allan af mjög fjarlægum vetrarbrautum. En vegna þess hversu fjarlægar þessar vetrarbrautir eru hefur ljósið frá þeim verið afar lengi á leiðinni gegnum geiminn. Ljósið í djúpmyndunum er því aldagamalt. Spurningin er auðvitað sú hvað þetta forna ljós gefur til kynna. Ef ljósið er ævafornt getum við þá vitað nokkuð um þau fyrirbæri sem ljósið stafar frá? Reyndar getum við það og einmitt vegna þess hversu langan tíma það hefur tekið ljósið að ná til okkar: Ljósið í djúpmyndunum gefur okkur vísbendingar um heiminn eins og hann var í árdaga, einungis 500 milljón árum eftir Miklahvell (alheimurinn er talinn um 14 milljarða ára gamall).[3]

Hugmyndin að ljósmyndaverkefninu Upplausn, sem Hrafnkell Sigurðsson sýndi á veggjum Hverfisgallerís í maí 2018 og birtist reykvískum vegfarendum á ljósaskiltum borgarinnar í janúar 2022, var innblásin af aðferð stjörnufræðinganna við að taka myndir með Hubble-sjónaukanum. Ætlunin var að halda rannsókninni áfram, ef svo má segja, og endurtaka ferlið, þó ekki með vísindalegum aðferðum, heldur með listrænum og huglægum hætti, og fyrir atbeina ímyndunaraflsins. Rannsóknin verður þá að myndrænni tilraun um ljós, tíma og tómarúm. Útgangspunkturinn er djúpmynd af geimnum, tekin með Hubble-sjónaukanum, og verkin verða til með því að feta sig lengra út í geiminn, lengra aftur í tímann, í átt að upphafinu, með því að beina sjónum að stöðum sem virðast auðir og tómir í sjálfum djúpmyndunum.

Myndirnar sem sýndar voru í Hverfisgalleríi voru gerðar með því að taka skjáskot af örlitlu svæði, tómarúmi milli stjörnuþoka í djúpmyndinni, stækka það upp, taka síðan annað skjáskot af því svæði og endurtaka síðan ferlið aftur og aftur.[4]  Með þessu kemur listamaðurinn auga á ný form og ný mynstur með hliðstæðum hætti og stjörnufræðingarnir fundu áður óþekktar stjörnuþokur þegar þeir stækkuðu upp það sem þeir sáu í sjónaukanum þegar honum hafði verið beint að því sem virtist vera auður og tómur hluti geimsins. Hann stækkar upp eins konar stjörnuþokur sem koma þannig í ljós upp úr tóminu, dregur fram útlínur, skerpir þær, ýkir andstæður, stillir litina, skapar mynd upp úr því sem virtist ekki vera annað en ósjálegt og tómt örsvæði.

Verk eftir Hrafnkel Sigurðsson. Myndin er fengin af hverfisgalleri.is.

Að sögn listamannsins á verkefnið rót sína að rekja til óljósrar tilfinningar sem tók á sig form spurningarinnar: „Hvað liggur í hinu djúpa tómi?“[5] Er það eitthvað eða ekkert? Við erum vön að hugsa okkur tómarúm sem nákvæmlega það, kyrrstætt og algerlega tómt rúm þar sem ekkert er að finna. En frá sjónarhóli vísindanna er tómarúmið langt frá því að vera tómt. Það sveigist vegna áhrifa frá þyngdaraflinu og auk þess verða í sífellu til í því eindir og andeindir sem hverfa jafnóðum. Tómarúmið er því leyndardómsfullur veruleiki sem stendur í sambandi við efnið og orkuna í alheiminum. Áður fyrr var talið að sérstakt efni, sem Jónas Hallgrímsson kallaði ljósvaka, fyllti allan geiminn. Eftir sú hugmynd gufaði upp tók við hugtakið tóm, en nú ríkir hálfgerð óvissa um hvað eigi í rauninni að kalla þetta fyrirbæri.[6]  

Fyrri tíðar heimspekingar voru reyndar ekki alveg vissir um hvort tómarúm væri raunverulegt. Þannig skrifar Immanuel Kant á einum stað:

„Því að milli sérhvers gefins stigs ljóss og myrkurs, milli sérhvers stigs hita og fullkomins kulda, milli sérhvers stigs þyngdar og algjörs léttleika, sérhvers stigs á fyllingu rúmsins og hins algjöra tómarúms má ævinlega hugsa sér ennþá minni stig. Með sama hætti … er hægt að hugsa sér minni stig milli vitundar og vitundarleysis (sálarlegs myrkurs). Þess vegna getur engin skynjun sannað algeran skort.“[7]

Þótt hér sé nokkuð myrkt að orði kveðið þýðir þetta að skynjunin sjálf getur ekki haft algjört tóm að viðfangi sínu, vegna þess að hún sjálf er eitthvað. Jafnvel þótt við þurrkum burt allt efnislegt inntak verður eftir einhvers konar hreint form skynjunarinnar. Þetta form er eins og linsa sem staðsett er milli okkar og heimsins og það þýðir að við getum aldrei upplifað heiminn óháð því hvernig okkar eigin huglægu skynjunarform nema hann. Þau eru eins og tæknibúnaður ljósmyndavélar sem ákvarðar hvernig útkoman verður, til dæmis hvort myndin verður svart-hvít eða í lit.[8]

Önnur hugmynd sem tengist þessum verkum er sú að efniðviður þeirra sé ævagamalt ljós frá því í árdaga geimsins. Listamaðurinn endurvinnur þetta ljós og gefur því efnislegan og skynrænan veruleika á myndfleti ljósmyndarinnar. Þeir eiginleikar ljósmyndarinnar sem kenndir hafa verið við gegnsæi og hlutlægni, gera það að verkum að okkur finnst ósjálfrátt að við séum eða ættum að horfa gegnum myndina á sjálfan hlutinn eða fyrirbærið sem myndin sýnir. En það má velta því fyrir sér hvort úrvinnsla listamannsins í verkunum sýni okkur raunverulega afsprengi djúpmyndarinnar eða hvort það sé íhugun og sköpunargleði listamannsins sem búi til mynstur þar sem ekki er neitt annað að sjá. Sumar myndirnar virðast reyndar gegnsæjar en aðrar virka þykkar eins og salúnofið teppi og beina athygli áhorfandans að yfirborði og að því er virðist áferð myndflatarins sem er þó, eins og gegnsæið, ekki annað en sjónblekking.

Þriðja hugmyndin sem greina má að baki verkunum er eins konar huglægt ferðalag, annars vegar út á við, í áttina að upphafinu, en hins vegar inn á við í átt að íhugun um tóm og kyrrð, veru og ekkert, hið stóra og hið smáa. Kannski var það einmitt sú hugsun að okkur stæði til boða einhvers konar ferðalag um víddir himingeimsins, handan stjörnuþoka, í leit að nýrri sjónrænni reynslu sem dró okkur fyrst að þessum myndum. En í þeim má einnig greina hugmyndir um annars konar rými, því að bæði skali og fjarlægð eru innbyggð í hugmyndina að baki myndverkunum. Þar er bæði um að ræða smáheiminn, nanó-rýmið, þar sem farið er niður í örsmæðina og hún sýnd í stærðahlutföllum sem svara til vídda himingeimsins og einnig hið innra rými, sem skoða má í yfirfærðri merkingu, rými íhugunarinnar, sem felur í sér innra listrænt og huglægt ferðalag gegnum heiminn, sjálfið og tímann.

Þýski heimspekingurinn Hegel, sem vitnað var í hér að framan, varpaði einhvers staðar fram þeirri tilgátu að listaverk megi skoða sem hugmynd í skynjanlegu formi. Það felur í sér að listaverk er aldrei hægt að skynja sem efnislegan hlut eingöngu, heldur er alltaf einhver hugsun í verkinu, einhver hugmynd sem býr því að baki eða komið er á framfæri í því eða með því. Þar með er jafnframt kominn mælikvarði á gildi verksins: það veltur á því hvernig til tekst við útfærslu hugmyndarinnar hvort verkið er vel heppnað eða ekki. Ef útfærslan samsvarar hugmyndinni gengur verkið upp og reyndar er það einmitt með því að huga að samræminu milli hugmyndar og tjáningar eða útfærslu sem unnt er að meta fagurfræðilegt gildi verksins. Eins og fram hefur komið voru hugmyndirnar að baki ljósmyndaverkunum sem sýnd voru í Hverfisgalleríi allt í senn, tæknilegar, listrænar og heimspekilegar. Verkin kalla því á skoðun út frá tæknilegum og fagurfræðilegum eiginleikum jafnt sem heimspekilegum spurningum. Þeim er þar með einnig ætlað að vekja áhorfendur til umhugsunar og umræðu, bæði um myndefnið og miðilinn, um hugmyndina og útkomuna, og koma því í kring með eins konar skynrænni íhugun á tvívíðum fleti ljósmyndarinnar.

Gunnar Á. Harðarson, prófessor í heimspeki við Háskóla Íslands.

* Ég þakka Birni Þorsteinssyni heimspekingi og Einari H. Guðmundssyni stjarneðlisfræðingi fyrir yfirlestur og góðar ábendingar.

[1] Það sem sagt er að ofan er ónákvæm kópía af umfjöllun Hegels um veruhugtakið í Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften, Heidelberg: Osswald, 1817 (önnur útgáfa 1827, þriðja útgáfa 1830), hér tekið úr G.W.F. Hegel (1990). Encyclopedia of the Philosophical Sciences in Outline, þýð. Ernst Behler. New York: Continuum, 68–72.

[2] Jiri Benovsky (2010). Qu’est-ce qu’une photographie ? París: Vrin.

[3] Sævar Helgi Bragason (2015). Hubble geimsjónaukinn. Stjörnufræðivefurinn. https://www.stjornufraedi.is/alheimurinn/rannsoknir/hubble-geimsjonaukinn

[4] Verkin má skoða á vef Hverfisgallerís: https://hverfisgalleri.is/exhibition/upplausn-resolution/works/ og á heimasíðu listamannsins: https://www.hrafnkellsigurdsson.com

[5] Hrafnkell Sigurðsson (2018). Upplýsingar/Introduction. Hverfisgallerí. https://hverfisgalleri.is/exhibition/upplausn-resolution/bio/

[6] Viðar Guðmundsson (2001). Hvað er milli atóma fyrir utan efnatengi? Er til algert tómarúm? Vísindavefurinn. http://visindavefur.is/svar.php?id=1539

[7] Immanuel Kant (2008). Forspjall að frumspeki, þýð. Skúli Pálsson. Reykjavík: Heimspekistofnun, 108.

[8] Samkvæmt kenningu Kants eru tíminn og rúmið þessi frumskilyrði skynjunarinnar, en þau vísa ekki til þess hvernig heimurinn er úr garði gerður heldur lýsa þau sambandi okkar við hann, eru í vissum skilningi huglægir eiginleikar okkar, en ekki hlutlægir eiginleikar heimsins.

Mix Parlay


yakin jp

yakin jp

yakin jp

rtp yakinjp

yakinjp

Togel Online Resmi

pola ritme turbo stop go rahasia sopir angkot cuan 95 juta

strategi kode kuno petugas arsip bongkar rahasia 120 juta otomatis

karyawan minimarket temukan jam hoki pola tap cepat saldo meledak

trik tahan putar penjual mainan cuan 78 juta tanpa boncos

analisis frekuensi wild tukang fotokopi berbuah jackpot ratusan juta

timing free spin anti rungkad kunci kemenangan maksimal

pola step bet mikro desainer interior jaga profit stabil 65 juta

strategi gacor juru parkir manfaatkan jam sepi raih big win

ahli kopi reset modal cerdas saat multiplier drop wd pasti

kombinasi bet anti zonk pelayan restoran menu kombo hasilkan 110 juta

deteksi server hoki montir ac bawa pulang maxwin sebelum siang

ritme putaran beruntun guru ngaji pecahkan jackpot x500

pola turbo jeda pedagang kain kelola volatilitas tetap untung

taktik push berjenjang skema 3 2 1 barista kafe cuan 82 juta

manajemen dana anti rugi penjahit jas modal kecil untung besar

pola simbol berbaris petani padi ciptakan combo wild raksasa

kondektur bus uji frekuensi scatter akurat wd 135 juta

trik tumpuk wild pola sisir vertikal tukang cukur bonus berantai

sinkronisasi jari dan rtp teknisi lift profit tetap melejit

deteksi akurat server rungkad penjaga toko anti boncos total

kombinasi jam hoki dan pola khusus pedagang buah anti zonk x1000

mahasiswi desain mode pola putaran bintang paling gacor auto maxwin

penjual hewan trik scatter emas jitu cuan 450 juta sekejap

ahli geologi temukan urutan permata jackpot 85 juta kaya mendadak

seniman tato pahami ritme jarum pola putaran cepat maxwin tanpa batas

nelayan malam pola penyebaran hitam viral waktu hoki terbongkar

admin medsos filter real time analisis akurat rtp live tembus x500

strategi sultan agen properti fitur spin turbo cuan cepat anti rugi

petugas keamanan pola anti rungkad saat server padat wd aman

manajemen risiko saldo besar sopir truk logistik sebelum pecah maxwin

konsultan pajak pola penggandaan profit tanpa limit cuan fantastis

akuntan publik deteksi akurat waktu terbaik free spin auto sultan

buruh pabrik lacak mesin panas jam hoki terbaru pola spin jebol maxwin

karyawan bank uji skema kredit cepat kuasai fitur beli putaran anti zonk

juru masak deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk hadiah x500

pedagang pulsa cadangkan saldo dana mini recovery anti boncos total

teknisi listrik trik petir x500 anti rungkad bawa pulang maxwin besar

pekerja konstruksi fondasi step up bet anti ambruk jackpot beruntun

penjual tanaman hias siraman interval timing spin tumbuh jackpot ratusan juta

nelayan pagi strategi ikan hoki anti rungkad bawa pulang 150 juta

cleaning service reset modal cerdas saat multiplier mandek wd cepat

juru pijat refleksi pola putaran cerdas x1000 anti rungkad terbaru

strategi jam hoki terbaik penjaga kolam ikan cuan 120 juta sekejap

penulis novel gunakan plot twist analisis pola terbaru pasti untung

guru les musik skema nada 3 5 7 pola push bertahap tingkat pengembalian 99

pedagang kopi keliling pola putaran cerdas untung 80 juta seminggu

montir mobil uji sprint spin 15 menit cetak big win cuan 90 juta

reset modal cerdas sapu bersih cleaning service wd cepat

penjaga toko buku uraikan indeks simbol free spin naikkan untung 50 juta

teknisi drone pola stabil bet terbang rendah pecah maxwin 800 juta

desainer grafis grid tempo pola turbo pause jaga volatilitas cuan x1000

penjual emas strategi sultan kombinasi spin cerdas anti boncos total

tukang sayur pola 3 baris wild emas modal 50 ribu langsung sultan

koki restoran deteksi bumbu rahasia kombinasi bet anti zonk 400 juta

pedagang asongan trik putaran maut 9 jitu scatter emas nembak

petugas pemadam kebakaran deteksi server panas pecah jackpot 750 juta

sopir taksi online buktikan cuan besar pola simbol khusus biru jaminan wd

tukang kebun raup ratusan juta analisis pola anti rungkad auto sultan

pegawai negeri ubah nasib trik buy spin cerdas perkalian x1000 berkali kali

pemuda desa buktikan pola 7 baris wild biru raup 950 juta tidak masuk akal

karyawan swasta 650 juta pola lonceng emas mahjong ways 2 scatter hijau

ibu rumah tangga x1000 sweet bonanza analisis maxwin

mahasiswa 888 juta pola bintang jatuh wild emas starlight princess

pemain medan pola batu petir gates of olympus jackpot 15 miliar

tukang ojek waktu emas scatter 5 baris wild west gold

pebisnis 788 juta pola keberuntungan game dewi fortuna x500

sopir ojol rahasia mahjong ways 1 spin otomatis

tukang sayur pola simbol khusus sugar rush cuan 90 juta

fotografer freelance shutter pace vs rtp gates of olympus wd konsisten

penata rias layer wild starlight princess bonus berantai auto jackpot

operator pabrik shift malam cooldown 7 10 profit maksimal

pedagang ikan kelola gelombang multiplier tarik profit aman anti boncos

petugas keamanan cek area gelap pola anti rungkad wd terjamin

karyawan toko pola 4 simbol merah kemenangan puncak bocoran resmi

pemain bali bongkar jam hoki wild emas ajaib auto sultan 999 juta

mahasiswa kedokteran taktik scatter emas kombo liar cuan 180 juta

ibu rumah tangga kaya raya pola ikan hoki scatter hijau terbukti akurat viral

pemuda desa mengubah nasib kisah bayaran x100 modal receh cuan maksimal

pemain jakarta berhasil trik spin turbo kemenangan puncak 1 miliar

pedagang ikan gelombang multiplier profit mahjong ways sebelum drop

auto sultan strategi gol juventus 750 juta trik ampuh

cuan mendadak pola kemenangan roma 650 juta tukang kopi fenomenal

starlight princess pola bet kecil wd trik bintang x200 beruntun

stop rungkad rtp live habanero terbaik pola putaran otomatis

mahjong ways 3 pola scatter hitam bocor analisis maxwin 777 juta

wild west gold jackpot miliar slow spin 3 baris emas kaya mendadak

gates of olympus pola batu petir x500 tersembunyi mahasiswa maxwin

aztec gems pola quick spin cuan 100 juta tanpa rungkad anti buntung

koi gate fenomena wild gold trik manajemen modal mini jackpot 95 juta

sweet bonanza pola permen bergaris mega jackpot jam hoki buy spin

starlight princess wild emas berantai gamer profesional cuan 170 juta

mahjong ways 2 kunci utama wd trik spin santai pegawai minimarket

bukan isapan jempol rtp live pragmatic play malam ini pola bet efektif

the dog house megaways maxwin instan sopir ojol ubah nasib

gates of olympus pola petir merah terbukti akurat jam gacor jitu

wild west gold scatter biru viral bet naik turun cuan 60 juta

sweet bonanza pola permen manis x500 anti rungkad ibu beli mobil

mahjong ways 1 rahasia kuno pola spin manual jebol jackpot

starlight princess petir bintang x100 tiap jam pola putaran cerdas

aztec bonanza cuan maksimal taruhan minimalis pekerja pabrik 280 juta

koi gate trik simbol hoki tercepat pola spin turbo 15 kali auto jackpot

klaim jackpot joker jewels malam ini trik jam hoki mahasiswa cuan x100

tukang cukur teknik spin halus mahjong ways anti boncos

terapis pijat pola bet mahjong ways mengalirkan jackpot

pilot drone atur batas rugi mahjong ways aman

arsitek metode buy free spin mahjong ways 2 stabil modal

kasir baca pola simbol mahjong ways turbo spin

resepsionis transisi spin mahjong ways 4 manual ke auto

programmer kode pola binary ritme bet mahjong ways 3

pustakawan pilih jam hoki mahjong ways royal

sales timing tarik dana mahjong ways sebelum drop

montir kapal selam batas maksimal putaran mahjong ways 1

mahjong ways 2 pola wild berantai tukang ojek mega jackpot

starlight princess anti rungkad petir bintang x1000 wd pasti

stop boncos wild west gold buy spin cerdas karyawan cuan 90 juta

maxwin pengali x1000 sweet bonanza terbaru

waktu emas wild west gold scatter 5 baris

pola sayap kupu kupu mahjong ways 3 wd pasti

strategi bet stabil gerbang ikan koi rtp 99

pola bintang jatuh princess starlight 888 juta

trik putaran turbo permen manis cuan x500

petir biru x500 olympus waktu gacor terkini

pola sinar bulan putri bintang jackpot instan

jam keberuntungan harta karun aztec 400 juta

pola 4 simbol merah gerbang kaca terbaru

jackpot 999 juta gold bonanza spin cerdas

strategi naga hitam raja kerbau scatter wild

pola mekanik emas hoki nexus untung besar

maxwin simbol biru emas koboi liar terjitu

analisis rtp langsung jam gacor slot pragmatic

koi gate viral pola ikan tersembunyi pemuda desa maxwin 180 juta

aztec gems maxwin trik spin manual 5 detik jackpot 70 juta

naga emas mahjong ways 3 pola bet kecil cuan miliar

joker jewels anti zonk strategi bet minimalis menang 99 persen

sweet bonanza xmas pola scatter kombo ibu rumah tangga 200 juta

gates of gatot kaca pecah analisis jam hoki sopir taksi x500

the dog house mega jackpot pola spin turbo pelajar sma 110 juta

mahjong ways scatter kombo gila teknik wild emas 420 juta

tercepat pola putaran maut starlight princess x500 nonstop

wild west gold gacor malam ini scatter emas anti rungkad sultan

koi gate pola naga biru terbongkar rtp 98 persen anti boncos

kisah pedagang sayur maxwin 150 juta pola bet stabil aztec bonanza

mahjong ways 2 pola naga hitam viral jackpot 600 juta otomatis

petir biru x1000 meledak jam gacor terbaru gates of olympus

sweet bonanza rahasia multiplier emas waktu hoki auto sultan

starlight princess anti rungkad rtp live 98 pola gacor

aztec gems trik bet minimalis jackpot 90 juta

rahasia sultan trik spin cepat the dog house maxwin

analisis pg soft pola spin cerdas mahjong ways 3 jackpot

kisah viral karyawan toko cuan 75 juta pola habanero anti rugi

panduan rtp slot pyramid bonanza kemenangan 99 persen

power of thor megaways trik gelegar x500 pola profesional

modal receh cuan maksimal pola great rhino megaways hoki

analisis jam hoki pragmatic pola spin normal jackpot

pola scatter hitam gates of olympus viral waktu hoki zeus

rahasia tersembunyi joker jewels trik keuntungan 50 juta

bocor tuntas analisis persentase menang sweet bonanza xmas

pola rahasia mahjong ways 1 sopir ojol cuan miliaran spin otomatis

jebol jackpot ratusan juta pola scatter merah wild west gold

strategi sultan trik spin turbo gems bonanza

pola gajah wild biru great rhino kaya mendadak

panduan rtp live aztec gems trik anti rungkand

bocoran pola scatter dog house anti boncos

trik buy feature buffalo king megaways x500

pola wild komplit madame destiny megaways maxwin

strategi anti gagal sugar rush tercepat wd

jam gacor poseidon megaways perkalian akurat

pola scatter koin money train 3 cuan menggila

taktik pola scarab emas legacy of dead receh untung

strategi putaran maut wild kraken release the kraken

Suara Cilok Scatter

Jam Hoki Petani Kopi

Gerakan Kipas Sate

RTP Wild West Gold

Teknik Tambal Ban

Prediksi Real Madrid

Manchester City vs Bournemouth

Barcelona vs Elche

Arsenal vs Burnley

Man United vs Forest

The Dog House Megaways Viral

Psikologi Warna Candy Bonanza

Mitos vs Fakta Justice League

Trik Skip Intro Playboy Gold

Moon Princess 1000 Cetak Rekor

Pola Triple Hot Hot Fruit

Zeus Howling Thunder CQ9

Pola Efisien Wild Safari

Strategi Ritme Dog House

Mekanik Rahasia Candy Bonanza

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Derby London Chelsea vs Spurs

Taktik Atletico vs Sevilla

Expected Goals Haaland

Analisis 15 Menit Terakhir

Analisis Mahjong Ways 3

Pola Ngantuk Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam

Taktik Rahasia RTP

Panduan Tukang Parkir

Pep Guardiola City

Arsenal vs Burnley

Tottenham vs Chelsea

Derby London Chelsea Spurs

Trik Menang Pragmatic

Analisis Data Akurat Mahjong Ways

Pola Ngantuk Satpam Mahjong Ways

Ritual Kucing Hitam Mahjong Wins

Taktik Rahasia Pola RTP Jember

Panduan Spin Turbo Tukang Parkir

Sistem Xavi Anti Kebobolan Barca

Kontroversi Kartu Merah Derby London

Filosofi Sepak Bola Modern London

Prediksi Liverpool vs Aston Villa

Statistik Clean Sheet Barcelona Elche

Mode Hemat Data Scatter

Filosofi Ngopi Hitam Pro

Pola Spin Tukang Ojek

Pola Scatter Koi Gate

Taktik Cuci Piring Spin

Misteri Anfield Liverpool

Arsenal vs Burnley 22 Menit

Pelatih Tertekan Ten Hag

Ketergantungan Gol Madrid

Tottenham vs Chelsea Modern