Að finna sig ekki í tímanum

Um smásagnasafnið Sápufuglinn eftir Maríu Elísabetu Bragadóttur


Í Kynvillta bókmenntahorninu er skrifað um hinsegin bókmenntir og hinseginleikann í bókmenntum — við lesum á skjön, skyggnumst út fyrir síðurnar og skoðum það sem býr á milli línanna. Umsjón: Ásta Kristín Benediktsdóttir, lektor við Íslensku- og menningardeild: akb@hi.is.  


Unnur Steina K. Karls, meistaranemi í almennri bókmenntafræði, skrifar um smásagnasafnið Sápufuglinn (2022) eftir Maríu Elísabetu Bragadóttur.

Þegar fyrsta bók höfundar slær í gegn skapast oft mikil pressa á hann að koma með þá næstu. Fyrsta smásagnasafn Maríu Elísabetar Bragadóttur, Herbergi í öðrum heimi (2020), kom út við mikið lof. Það kom því eflaust mörgum á óvart að önnur bók hennar, Sápufuglinn (2022), er lítil og geymir aðeins þrjár smásögur. Þrátt fyrir að vera óvenju lítil fjallar bókin (sem virðist frekar eiga heima í jakkavasa en stórri bókahillu) um stór málefni. Eins og segir aftan á kápu Sápufuglsins fjalla sögurnar um „losta, valdadýnamík í samböndum, flókna kynverund og arfgengan hæfileika til að ferðast um í tíma“.[1] Sögurnar eiga það einnig sameiginlegt að fjalla á einn eða annan hátt um hinseginleika þar sem persónur þeirra eru flestar á einhvern hátt á skjön.

„Ertu eikynhneigð?“

Titilsagan segir frá nafnlausri aðalsögupersónu sem lifir fremur óspennandi lífi þar til hún kynnist Jóhönnu, konu sem er þrettán árum eldri en hún. Aðalsögupersónan finnur ekki fyrir kynferðislegri löngun og telur sig afbrigðilega vegna þess: „Ég hafði enga reynslu af því að laðast kynferðislega að annarri manneskju. […] Ekki einu sinni sem unglingur. Það gerðist bara ekki“ (44). Í fyrstu þorir hún ekki að bera þetta undir Jóhönnu þar sem hún hræðist höfnun en segir henni að lokum að hún búi ekki yfir kynhvöt. Jóhanna spyr hana þá hvort hún sé eikynhneigð (e. asexual) og fær aðalsögupersónan þar loksins orð sem nær yfir tilfinningar hennar. Áhugavert er að Jóhanna, sem einnig er hinsegin, sé sú færir henni þetta orð og ítrekar að það sé ekkert að aðalsögupersónunni, hún sé fullkomin eins og hún er.

Öðruvísi samband

Eftir fyrrgreint samtal býður Jóhanna aðalsögupersónunni að flytja inn til sín og þær byrja í einhvers konar sambandi: „Fyrstu næturnar sváfum við saman í óslitnu faðmlagi en hún kyssti mig ekki og ég kyssti hana ekki. Við þrýstum líkömunum saman af þrá sem var ekki af kynferðislegum toga“ (54). Þær eiga erfitt með að skilgreina samband sitt þar sem það er hvorki kynferðislegt né rómantískt en þó meira en „bara“ vinátta:

Núna sagði ég [pabba] að ég væri í rauninni byrjuð í sambandi. Það væri hægt að kalla það samband en í raun væri það handan skilgreininga, að minnsta kosti fyrir mér. Það væri mjög sérstakt. […] Ég sagði að við værum ekki bara vinkonur, við værum eitthvað annað og meira, í rauninni, og samt ekki, en samt (72-74).

Samband þeirra er því hinsegin á tvo vegu. Í fyrsta lagi eru þær báðar konur og því er sambandið samkynja og í öðru lagi fellur það utan almennra skilgreininga á samböndum. Það lýsir sér þó eins og hinseginplatónskt samband (e. queerplatonic relationship) en það hugtak hefur verið notað yfir sambönd sem fyrirfinnast einna helst innan samfélags eikynhneigðra. Þau einkennast af því að vera hvorki kynferðisleg né rómantísk en skuldbindingin og dýptin er meiri en gengur og gerist í hefðbundinni vináttu.[2] Þetta sambandsform er í eðli sínu hinsegin líkt og Julie Sondra Decker bendir á í bók sinni The Invisible Orientation: An Introduction to Asexuality en þar segir hún það vera „á einhvern hátt á skjön – ekki vinir, ekki rómantískir makar, heldur eitthvað annað“.[3]

Sápufugl sem er ekki sápa og ekki fugl

Þegar Ýr, gömul og góð vinkona Jóhönnu, fer að koma reglulega í heimsókn kemur óöryggi aðalsögupersónunnar aftur upp á yfirborðið. Henni líður illa með að Ýr sé að koma inn á heimili þeirra og finnst stafa ógn af henni: „Ýr vildi eiga í stöðugu trúnaðarsamtali og stundum heyrði ég Jóhönnu deila einhverju með henni sem hún hafði ekki sagt við mig“ (67). Einnig fer aðalsögupersónan að hafa áhyggjur af aldursmuninum á þeim Jóhönnu og hræðast að Jóhanna verði skotin í annarri stelpu, sé ósátt með að stunda ekki kynlíf og vilji binda enda á sambandið. Þetta óöryggi er beintengt bæði eikynhneigð aðalsögupersónunnar og nærveru Ýrar en hún óttast að Ýr muni hvetja Jóhönnu til að slíta sambandinu: „Það er ekki heilbrigt að vera í ástarsambandi og stunda ekki kynlíf, myndi hún segja“ (75).

Sápufuglinn sem aðalsögupersónan kaupir fyrir Jóhönnu verður hér meira en bara gjöf, hann verður tákn fyrir eitthvað sem getur bjargað sambandi þeirra: „Þetta var lítil tækifærisgjöf en ég var farin að mikla hana fyrir mér. Eins og það væri heilmikið í húfi og allt undir sápufuglinum komið“ (70). Sögunni lýkur þar sem sápufuglinn liggur brotinn í ruslinu því aðalsögupersónan telur ómögulegt að laga hann en því trúir hún mögulega líka um sjálfa sig sem eikynhneigðan einstakling og samband sitt við Jóhönnu.

Að eiga og að eiga ekki afmæli á sama tíma

„Til hamingju með afmælið“ fjallar um ónefnda aðalsögupersónu sem hittir ungan mann að nafni Högni. Þrátt fyrir að hann sé „alkahólisti og spíttfíkill, nýkominn úr meðferð“ er aðalsögupersónan heilluð af honum (12):

Það er yfirhöfuð ótrúlegt að hann hafi fæðst á þessum kalda útnára. Ég get ekki séð hann fyrir mér ganga niður Rauðarárstíg í blýgrárri norðanátt og slabbi. Hann gæti verið hálfguð (14).

Högni virðist vera á skjön við bæði samfélagið og tímann en hann spyr aðalsögupersónuna hvort hún eigi afmæli og þótt hún svari neitandi óskar hann henni til hamingju. Þessi furðulegheit virðast þó spennandi í augum aðalsögupersónunnar sem laðast að Högna ekki síst vegna þess að hún finnur sig sjálf ekki í lífinu: „[mér] líður eins og ég sé föst í gamalli lyftu en átti mig ekki á því hvort hún sé kyrrstæð, eða á hreyfingu og engin leið til að vita í hvaða byggingu“ (22).

Latar konur sem nenna ekki lífinu

Síðasta sagan, „Dvergurinn með eyrað“, fjallar um unga stúlku sem er lágvaxin og með stanslaust suð fyrir eyranu. Fær hún því viðurnefnið Dvergurinn með eyrað og verður þar fyrir öðrun (e. othering). Jafnframt er hún „löt í beinan kvenlegg“ en formæður hennar „að minnsta kosti fjóra ættliði aftur“ hafa deilt þessari leti (89). Í samfélagi eins og á Íslandi „þar sem dugnaður og vinnusemi er æðst dyggða“ er slæmt að vera latur og eru þær því á skjön við samfélagið (89).[4] Konurnar eru einnig tímaferðalangar en Dvergurinn með eyrað kemst ekki að því fyrr en á unglingsárunum. Líkt og kemur fram í sögunni er flakk í tíma „blygðunarhegðun, eins og klósettferðir og kynlíf“ (91). Dvergurinn með eyrað byrjar þrátt fyrir þessa skömm að ferðast um í tíma, í fyrstu í tilraunaskyni en síðar til þess að flýja raunveruleikann. Að lokum eyðir hún meiri tíma á tímaferðalagi heldur en í sínu eigin lífi.

Líkt og framangreind umfjöllun sýnir eiga allar aðalsögupersónur smásagnanna þriggja það sameiginlegt að finna sig ekki í heiminum, hvort sem það er í tíma, rúmi eða samfélaginu í heild sinni. Þær leita því í eitthvað sem þær telja vera lausn á vandamálum sínum, hvort sem það er manneskja eins og Högni, í sápufugl eða tímaflakk. Einnig er vert að benda á að aðalsögupersónurnar eru allar nafnlausar og það undirstrikar öðrun þeirra að enginn ávarpar þær með nafni. Þó að titilsagan sé sú eina sem fjalli um eiginlegan hinseginleika í tengslum við kynhneigð þá fjalla hinar sögurnar tvær einnig um persónur sem eru á skjön og því má segja að hinseginleikinn umlykji sögurnar allar. Það sama má segja um tímann en hann gegnir stóru hlutverki í bókinni. Hann kemur meðal annars fram í aldursmuni aðalsögupersónunnar og Jóhönnu í titilsögunni, hinseginleika Högna og tímaflakki Dvergsins með eyrað. Höfundur hefur því ekki látið pressuna á sig fá og ákveðið að fjalla um stór og flókin mál í sinni annarri bók. Bókinni sem passar varla sjálf í sitt eigið hlutverk þar sem hún er svo smá.


[1] María Elísabet Bragadóttir, Sápufuglinn(Reykjavík: Una útgáfuhús, 2022). Eftirleiðis verður vísað í þessa bók með blaðsíðutali í sviga á eftir tilvísun.

[2] Hér mætti nota fallega orðið „ástvinur“ í nýrri merkingu.

[3] Julie Sondra Decker, The Invisible Orientation: An Introduction to Asexuality (Bandaríkin: Skyhorse, 2014), bls. 25. „…it is ‘queered‘ in some way—not friends, not romantic partners, but something else.”

[4] Júlía Aradóttir og Jórunn Sigurðardóttir, „Ímyndurnarafl er svo dularfullt fyrirbæri,“ RÚV.is 14. September, 2022, https://www.ruv.is/frett/2022/09/14/imyndunarafl-er-svo-dularfullt-fyrirbaeri.

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3