Um samtíma og sögu Rómönsku Ameríku: „Öll erum við ryk …“

[cs_text]Hólmfríður Garðarsdóttir, prófessor við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands, hefur nýverið flutt fjóra pistla á Rás 1 um málefni Rómönsku Ameríku. Hugrás fékk leyfi til að birta pistlana og í þeim fyrsta fjallar Hólmfríður m.a. um ljóðskáldið Pablo Neruda, mótmæli í Síle og stelpurnar í La Yeguada.

Síleska ljóðskáldið Pablo Neruda, sem fæddist árið 1904 og lést á því róstursama ári 1973, rétt eftir valdatöku hersins í Síle, segir í ljóðinu „Demasiados nombres“ eða „Öll erum við ryk …“ í þýðingu Hrafnhildar Schram:

Mánudagar hafa blandast þriðjudögum
og vikan við allt árið.
[…] Vorið er svo langt
það endist allan veturinn.
Tíminn týndi skónum
árið er fjórar aldir.

Neruda lifði viðburðaríku lífi á langri ævi. Hann byrjaði ungur að yrkja, gerðist starfsmaður utanríkisþjónustu heimalandsins og ferðaðist víða starfs síns vegna. Borgarastyrjöldin sem braust út á Spáni árið 1936 og morðið á vini hans skáldinu Federico Garcia Lorca hafði afgerandi áhrif á viðhorf hans til stjórnmála, réttlætis og eigin hlutverks í lífinu. Og þótt Neruda tæki ekki þátt í vopnaðri baráttu þá voru orðin hans skotfæri. Í sjálfævisögu sinni Confieso que he vivido, Ég votta að hafa lifað, segir hann – í þýðingu Guðrúnar H. Tuliníus:

Tungumál mitt er málfarið sem við höfum erft frá landvinninga-mönnunum… […]. Af stígvélum þessarra villimanna hrundu orðin, úr skeggi þeirra, af hjálmunum, af vopnunum eins og steinvölur, tindrandi orðin sem sátu eftir og ljómuðu … tungumálið. Við vorum sigraðir … Við vorum sigri hrósandi… Þeir tóku gullið og gáfu okkur gullið … þeir tóku allt og skildu allt eftir … Þeir gáfu okkur orðin (40).[1]

Pablo Neruda, Hafið starfar í þögn minni. Ritstjóri Hólmfríður Garðarsdóttir, Reykjavík: Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur og Háskólaútgáfan, 2018.

Með þessum látlausu en um leið margbrotnu orðum vísar Neruda til þess hvernig íbúar Síle og Rómönsku Ameríku allrar eru – enn þann dag í dag – mótaðir af sögu nýlendustefnunnar. En það er ekki bara tungumálið sem ber þess vott. Ofbeldið sem mótaðist af þvingaðri samþættingu menningar frumbyggja, afkomenda evrópumanna og blökkumanna af þrælakyni, kraumar enn undir.

Um það vitna róstrin sem brutust enn og aftur út á árinu sem var að líða.

Ástæðurnar eru margvíslegar og ekki alls staðar eins, en stéttskiptingin sem nýlendustefnan festi í sessi á þar stóran hlut að máli – því „árið eru fjórar aldir“ eins og Neruda orðaði það. Nýlenduherrarnir iðkuðu fátt annað en að skipa fólki fyrir og ráðskast með það og náttúruauðlyndir álfunnar einnig. Það fyrirkomulag hefur orðið eins konar sniðmát stjórnarhátta. Í því felst að þeir sem komast til valda og áhrifa viðhalda sömu stjórntækni og taka til sín flest það sem hönd á festir. Og spillingin grasserar nú sem endranær!

Undir kraumar svo óánægjan og særð réttlætiskennd þeirra sem minna mega sín. Samfélagssáttin má því gjarnan við ákaflega litlu. Hér skiptir hægri og vinstri ekki endilega öllu máli – heldur þaulsetnir karlfauskar sem neita að láta frá sér völdin. Um það votta uppþotin jafnt í Níkaragúa, Venesúela og Kólumbíu hvað best. Jafnvel í smáríkinu Ekvador, þaðan sem fátt hafði heyrst um árabil – að undanskyldum fréttum af því að frumbyggjar áttu enn og aftur undir högg að sækja vegna sóknar erlendra olíufyrirtækja inn á lönd þeirra á Amazonsvæðinu. Eða þegar bandarískir eigendur risastórra skemmtiferðaskipa ásóttust aðgengi að Galapagos eyjum – nokkuð sem tekist hefur að afstýra enn sem komið er. En af öllum þessum róstrum komu uppþotin í Síle s.l. haust og „entust svo allan veturinn“ – eins og Neruda orðaði það – flestum hvað mest í opna skjöldu.

Öll byrjuðu lætin þegar hækka átti gjöld í almenningssamgöngur. Í fyrstu voru það notendur þjónustunnar, aðallega námsmenn og verkafólk, sem safnaðist saman á Plaza Italia – stóru opnu almenningssvæði í miðborg höfuðborgarinnar Santiago. En brátt bættust kennarar, ellilífeyrisþegar, heimavinnandi húsmæður og atvinulaus ungmenni í hópinn og allt fór úr böndunum. Það sauð uppúr. „Chile despertó“ – eða „Síle vaknaði“ hrópaði fólkið sem kom saman svo hundruðum þúsunda skipti, dag eftir dag, viku eftir viku.

Í framhaldi af þessum aðfaraorðum mætti fara löngu máli um stjórnmálasögu Síle, stöðu efnahagsmála, ágreining ólíkra þjóðfélagshópa, ræða stöðu kynjanna og tangarhald feðraveldisins, stéttskiptingu, afleiðingar nýfrjálshyggjunnar og einkavæðingu allra auðlynda landsins – meira að segja vatnsins, en það ætla ég ekki að gera því um það má m.a. fræðast á kvikmyndadögum námsbrautar í spænsku við Háskóla Íslands næstu miðvikudaga í Veröld – húsi Vigdísar.

Ég ætla heldur að beina sjónum að þeim nýsköpunarkrafti sem losnar úr læðingi við aðstæður sem þessar. Því frá fyrsta degi spruttu upp aðgerðarhópar af öllum mögulegum stærðum og gerðum. Slagorðasmíð var áberandi, vegglist – og veggjakrot – blómstraði. Tónlistarfólk samdi nýja baráttusöngva, um leið og það dustaði rykið af framlagi söngvaskálda frá sjöunda og áttunda áratugnum. Aðrir sáu um að dreifa blautum klútum til manndjöldans til að verjast því að fá táragasið í öndunarfærin. Úðabrúsar gengu manna á milli því skola þurfti óþverran úr augunum. Unga fólkið myndaði „öyggissveitir“ utanum hópa eldri borgara. Tjaldbúðum læknanema sem sinntu fyrstu hjálp var komið á lagginar og það var auvitað bakað og eldað því fæða þurfti þá sem stóðu í eldlínunni.

Það var einhver sérstök tegund áræðis í loftinu, sem á stundum varð til þess að sló í brínu en það gerðist alla jafna undir kvöld, eftir sólsetur og þegar flestir höfðu haldið heim á leið – gangandi því lengi vel voru engar almenningssamgöngur virkar. Öll starfssemi hins opinbera lamaðist og fólk hafði tíma og orku til að fá nýjar hugmyndir. Fyrst í stað var reynt að mála yfir veggjakrotið en það var ekki við neitt ráðið – brot úr ljóðum Neruda, tilvitnanir í söngva Vicktors Jara og Violetu Parra mátti sjá víða. Fánar Mapuche – indjána blöktu við húni og frjálsir leikhópar settu saman stutta einþáttunga sem fluttir voru hér og hvar á götum úti. Mesta athygli hafa stelpurnar í La Yeguada eða Hryssunum eða Bykkjunum vakið. Yfirskriftin vísar til lögreglusveita á hestbaki sem farið hafa um borgir landa álfunnar allt frá tímum yfirráða Evrópumanna. Þær hæðast að valdboðstilburðum lögreglumannanna sem gnæfa yfir mergðinni á stórvöxnum gæðingum sínum. Samtímis því að afhjúpa á ákaflega myndrænan hátt þá nauðgunarmenningu sem viðgengst og enginn virðist bera ábyrgð á né vera nokkru sinni ákærður fyrir. Þær birtast óvænt 10 – 20 saman, stilla sér upp fyrir framan raðir lögreglumanna – flokk sem gætir e.t.v. opinberra bygginga eða myndar múr fyrir framan mótmælendur. Þær klæðast þröngum kjólum úr hermannagrænu efni og á milli fóta sér hafa þær komið fyrir síðu tagli. Þær ýmist krækja saman handleggjum og fykra sig alveg upp að skjöldum lögreglunnar og kyrja texta um kynbundið ofbeldi, eða þær þylja upp nöfn stúlkna sem hafa horfið, verið nauðgað eða látist í umsjón yfirvalda.

Þær kalla gjörningana að „poner el cuerpo“ – að nota líkamann í pólitískum tilgangi. Stelpurnar í La Yeguada, rétt eins og stelpurnar frá Valparaíso sem áttu hugmyndina að gjörningnum um ofbeldismennina á leið þinni – og farið hefur eins og eldur í sinu um allan heim – sækja afl til orða Neruda þegar hann í pistlinum sem ég vitnaði til hér að framan segir: „Heil hugmynd breytist af því að eitt orð fluttist úr stað …“[2]. Og um leið og aðgerðahópar ungra kvenna í Síle nota orð og tungumálið til að tjá sig þá er það líkaminn, kvennlíkaminn, sem þær „flytja úr stað“ – bæði í orðsins fyllstu merkingu og táknrænt.

Þær færa hann á nýjar slóðir til að hugmyndir breytist.

[1]  Pablo Neruda, Hafið starfar í þögn minni. Ritstjóri Hólmfríður Garðarsdóttir, Reykjavík: Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur og Háskólaútgáfan, 2018, bls. 40.

[2] Sama heimild, bls. 39.[/cs_text]

Um höfundinn
Hólmfríður Garðarsdóttir

Hólmfríður Garðarsdóttir

Hólmfríður Garðarsdóttir er prófessor í spænsku við Mála- og menningardeild Háskóla Íslands. Í rannsóknum sínum hefur hún lagt áherslu á bókmenntir Rómönsku Ameríku og um þessar mundir vinnur hún að nýrri bók um málefni minnihlutahópa við Karíbahafsströnd Mið-­Ameríkuríkja. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3