Heimsstyrjöld orðanna

Vöðvastælt hetjan felur sig fyrir ófreskjunni í frumskóginum en allt kemur fyrir ekki. Ófreskjan finnur ávallt hetjuna og núna steypist hún ofan af bjargi í vatn eftir áflog þeirra. Hetjan, sem er gallalaust afsprengi hins aríska kynstofns, er að niðurlotum komin þegar hún klöngrast forug upp á árbakkann, reiðubúin að mæta dauða sínum. En ófreskjan sér hetjuna ekki vegna þess að leðjan sem þekur hana hylur líkamshitann. Þar með er hetjan endurfædd með nýja þekkingu í farteskinu. Næst verða leikar jafnir.

Þetta er ekki þáttur úr Darkest Hour (2017, Joe Wright) sem fjallar um fyrstu daga Winstons Churchill (Gary Oldman) í embætti forsætisráðherra Bretlands í miðju falli Vestur-Evrópu fyrir herjum Nasista heldur er þetta úr hasarmyndinni Predator (1987, John McTiernan) með Arnold Schwarzenegger í hlutverki hetjunnar vöðvastæltu. Þó svo að um gjörólíkar myndir virðist vera að ræða þá fylgja þær sömu söguuppbyggingu og tilheyra þar að auki sömu kvikmyndagrein. Líkt og Predator er Darkest Hour hasarmynd; þar eru menn hins vegar skotnir í kaf með orðum frekar en vopnum. Winston Churchill hefur enga þá mannkosti sem hasarhetjan Schwarzenegger býr yfir; hann er feitur, keðjureykir vindla og drekkur frá morgni til kvölds, góða fólkinu til mikillar hneykslunar. Í stað frumskógarins eru Lundúnir sögusviðið og í stað hergagna er barist með tungumálinu. Vígvöllurinn er svo breska þingið þar sem menn deila um hvort semja eigi við Hitler eina ferðina enn. Þar stendur hið góða orð – viðnám gegn Þriðja ríkinu – gegn hinu slæma – friðarumleitan og uppgjöf – og talsberi þess fyrra er Churchill sem er illa liðinn af samflokksmönnum en þó hælt af einu; hann er leikrænn og kann vel að fara með enska tungu.

Vígreifur situr hann fyrir framan bókaskáp; vopnabúrið hans, þar sem hann leitast við að vitna í merka menn í von um að knýja hersveitir sínar, bresku þjóðina, áfram til stríðs sem margir telja fyrir fram tapað. Churchill veit að svo er ekki en skortir hins vegar réttu orðin en helsti óvinurinn er einmitt orðleysið sem háskalegar aðstæður sem þessar valda – sem og umtalsverð dagdrykkja. Félagi hans, Anthony Eden (Samuel West), gerir til dæmis grín að konungnum, Georg fimmta (Ben Mendelsohn), fyrir það eitt að stama. Þegar Churchill á að halda sína fyrstu ræðu í embætti týnir hann einni af bókunum sínum og ræðan fer ekki eins og hún átti að fara. Þegar bækurnar hverfa er Churchill berskjaldaður og þegar hann er einn er hann valdlaus því enginn heyrir orð hans. Tungumálið er það sem heldur Breska heimsveldinu saman og með tungumálinu skal því bjargað. Svo vitnað sé í heimspekinginn Emil Cioran: „Maðurinn býr ekki í landi, maður býr í tungumáli. Það er okkar land, okkar föðurland, og ekkert annað“.

Þegar Churchill ferðast einn og yfirgefinn í lyftu er skotlengdin eins mikil og mögulegt er sem gerir það að verkum að utan lyftunnar myndast svartur afgrunnur þar sem engin orð lifa. Það sama gildir þegar hann hringir í forseta Bandaríkjanna, Franklin D. Roosevelt, og biður hann um hjálp. Fjarlægðin er gríðarleg og hyldýpi umlykur kamarinn þar sem Churchill heldur á símanum – ásamt flösku af viskíi. Því meiri sem skotlengdin verður breytist rödd Churchill í símarödd, líkt og áhorfendur heyri í honum í gegnum símtólið. Orðin og röddin eru því skuggar af sjálfu sér þegar Bandaríkin neita Bretlandi um aðstoð. Þetta er aðeins forsmekkurinn af því hvernig leikstjóranum Joe Wright tekst að gera einn áhrifamesta mann síðustu aldar valdalausan með úthugsaðri myndatöku og hljóðvinnslu.

Vindur nú aftur að hetjunni sem kemur forug upp úr vatninu. Hasarmyndir eiga það til að sækja innblástur í myndmál Biblíunnar og þegar hetjan fellur í vatn kemur hún ætíð tvíefld til baka; endurfædd. Erfiðara er segja til um Churchill sem er síblautur. Að niðurlotum kominn fer hann í neðanjarðarlestina og ráðfærir sig við almúgann sem kennir honum að fögrum orðum verður að fylgja eldmóður. Þegar hann stígur upp úr skírn alþýðunnar í lestinni stendur hann svo frammi fyrir þingi og mælir að lokum hin heimsfrægu orð: „Við munum aldrei gefast upp“. Til að kóróna þetta allt saman þá gerðist ofurhetjan sjálf, Arnold Schwarzenegger, ríkisstjóri Kaliforníu og er hans helsti löstur víst að reykja of mikið af vindlum. Orð eru sterkari en stæltir vöðvar sem hnyklast hressilega við minnsta tilefni og ofurhetjan sjálf vill frekar vera eins og Winston Churchill.

Um höfundinn
Vilhjálmur Ólafsson

Vilhjálmur Ólafsson

Vilhjálmur Ólafsson er nemandi í kvikmyndafræði við Íslensku– og menningardeild Háskóla Íslands.

[fblike]

Deila