Guð blessi Ísland

Borgarleikhúsið frumsýndi þann 20. október nýtt íslenskt leikverk sem ber heitið Guð blessi Ísland. Eins og nafnið gefur til kynna þá er heitið tilvitnun í fyrrum forsætisráðherra þegar hann ávarpaði þjóðina og ljóst var að fjármálahrun væri yfirvofandi árið 2008. Verkið er byggt á rannsóknarskýrslu alþingis sem gefin var út í 9 bindum 12. apríl árið 2010 og fjallaði um aðdraganda hrunsins og orsakir falls íslensku bankanna. Handritshöfundar sýningarinnar eru þeir Mikael Torfason og Þorleifur Örn Arnarsson en sá síðarnefndi er jafnframt leikstjóri sýningarinnar.

Það verður að viðurkennast að í fyrstu þótti mér þetta ekki spennandi efni. Nú átti enn einu sinni að fjalla um hrunið og þá ógæfu sem fylgdi í kjölfarið. En leikritið kom mér skemmtilega á óvart. Vissulega er djarft að taka 9 binda skýrslu og ætla að gera henni skil á fjölum leikhússins. Aðferð þeirra félaga, Mikaels og Þorleifs, er eins konar rannsókn leikhússins á því hvernig skal farið að þessu, hvar skal byrja að segja söguna. Þeir nota beinar tilvitnanir héðan og þaðan úr skýrslunni, skrifa og spinna í kringum hvern atburð á fætur öðrum. Úr verður kraftmikið ádeiluverk þar sem fáum er hlíft. Sýningin tekur einnig á málefnum líðandi stundar og er ekki einvörðungu að velta sér upp úr vandamálum fortíðarinnar þrátt fyrir efniviðinn. Tekið er á málum eins og #metoo sem tröllreið fésbók um allan heim fyrir örfáum dögum. Það verður að segjast eins og er að gengið er ansi langt í sumum atriðum og maður spyr sig hvort réttlætanlegt sé að fjalla um einstaka persónur á þann hátt sem gert er í verkinu. Mörg atriði sýningarinnar eru hárbeitt og fyndin, önnur eru langdregin eins og ekki hafi verið ákveðið hvenær komið væri nóg og enn önnur eru þannig að vandræðalega er nánast vegið að þjóðþekktum persónum.

Leikarar sýningarinnar bregða sér í fjölmörg hlutverk. Mörg þeirra varða persónur sem koma við sögu í aðdraganda hrunsins. Þarna sjá áhorfendur m.a. Björgúlf Thor, Jón Ásgeir, Ólaf Ólafsson, Ingibjörgu Sólrúnu o.fl. Dúettinn Halldóra Geirharðsdóttir og Halldór Gylfason leiða sýninguna ef svo má segja. Þau eru á sviðinu bæði sem þau sjálf og aðrar persónur, eins er með aðra leikara. Þeir brjóta fjórða vegginn ítrekað enda er það eðli sýningar eins og þessarar, svokallaðs „samsköpunar” leikhúss. Halldóra og Halldór standa sig mjög vel og maður hefur á tilfinningunni að þau hafi farið ansi langt í túlkun sinni á þessu ástandi sem sýningin lýsir. Annar dúett, ekki síðri, er leikinn af Brynhildi Guðjónsdóttur og Kristínu Þóru Haraldsdóttur. Þær stöllur eru frábærar í hlutverkum Davíðs Oddssonar og Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar. Davíð og Hannesi er brugðið upp beint og óbeint sem Don Kíkóta og hans trygga vini Sancho Panza.

Þótt þessar persónur séu eftirminnilegar þá eru aðrir leikarar einnig að gera magnaða hluti á sviðinu. Maríanna Clara Lúthersdóttir hefur gamanleik á valdi sínu, Hjörtur Jóhann Jónsson er geysilega kraftmikill sem Björgúlfur Thor, Hilmar Guðjónsson túlkar Ólaf Ólafsson skemmtilega og Aðalheiður Halldórsdóttir er afskaplega fjölhæf í leik, dansi og söng, Arnmundur Ernst Backman ljáir Jóni Ásgeiri líkama og rödd og á hann góða spretti og Örn Árnason þarf ekki að kynna áhorfendum enda vanur í spaugstofugríni eins og við þekkjum vel.

Allir leikarar standa sig frábærlega. Það er ótrúlegt hvernig þeir hafa vald á textaflóðinu í leik, dansi og söng.

Leikmynd Ilmar Stefánsdóttur er táknræn og mjög vel heppnuð, ekki síst þegar búningar Sunnevu Ásu Weisshappel fullkomna verkið. Útsjónarsemi, fagurfræði og fáránleiki verða að stórkostlegu sjónarspili þar sem tónlist, ljós og hljóð eru til fyrirmyndar.

Handritið er nokkuð vel heppnað og leikstjóranum tekst að vinna vel úr því. Hann er með gríðarlega sterkt teymi með sér, leikara og listræna stjórnendur.

Það er eðli listarinnar að spyrja spurninga, velta hverjum steini á leið að einhvers konar listrænum sannleika.

Guð blessi Ísland er sterk sýning, óþægileg á köflum, bráðfyndin og nauðsynleg.

[fblike]