Það ætlar ekki af Íhaldsflokknum breska að ganga, fjórði forsætisráðherrann þeirra í röð er fallinn (tímaspursmál með May) vegna þess að hluti flokksins þolir ekki Evrópusamstarfið, sem var í raun hugmynd Winstons Churchills yfir rústum Evrópu eftir síðari heimsstyrjöld. Örðugt er að skilja hvers vegna þessi hluti flokksins er svo andvígur Evrópusamstarfi, sem sýnt hefur að það er flestum til hagsbóta sem þátt í því taka. Það hefur líka stuðlað að langvarandi friði í álfunni meðan lífskjör hafa batnað jafnt og þétt, lengst af. Kannski er þetta einhver heimsveldislíkami Breta sem finnur ennþá svo til í limum sem teknir hafa verið af honum eftir þessa sömu heimsstyrjöld. Þó voru það íhaldsmenn sem leiddu Breta inn í Evrópusamstarfið undir stjórn Edwards Heaths 1975.
Vandræðin hófust í valdatíð Margaretar Thatcher. „Nei, nei, nei,“ varð að einkunnarorðum Breta í samningum og samskiptum við Evrópu og í framhaldinu fengu þeir ýmsar sérlausnir í krafti valda sinna og frekju. Það er kannski ekki að ástæðulausu að sumir, sem til þekkja, segja að menn hafi varpað öndinni léttar í Brussel þegar Bretar kusu sig úr samstarfinu á síðasta ári, menn höfðu fengið nóg af sjálfumgleði þeirra og yfirgangi, líkt og þeir væru ennþá heimsveldi sem máli skipti. En Thatcher galt þess líka dýru verði heima fyrir, því stór hluti flokks hennar var alveg á sama máli og Churchill um samstarf í Evrópu og sá hópur áttaði sig á því það væri miklu frekar leið til áhrifa í heiminum en einangrun í draumórum um að heimsveldið væri ennþá til. Þannig má til að mynda lesa fræga afsagnarræðu Geoffreys Howes 13. nóvember 1990, en hún var áreiðanlega upphafið að falli Thatcher.
Eftirmaður hennar var John Major, einn af arkitektum Maastricht sáttmálans. Hann samdi um sérlausnir (opt-out) fyrir Breta vegna sameiginlegrar myntar og félagmálahluta sáttmálans. Hann átti einnig erfiða daga vegna Evrópumála alla sína forsætisráðherratíð og þótt hann hafi ekki beinlínis fallið með braki og brestum vegna leiðtogakjörs út af Evrópu eins og Margaret Thatcher, eða tapað þjóðaratkvæðagreiðslu eins og David Cameron eða kosningum eins og Theresa May, þá voru það Evrópumálin sem eyðilögðu valdatíð hans og leiddu til þess að Tony Blair gjörsigraði hann í kosningum 1997, m.a. með loforði um að skrifa undir félagsmálahluta Maastricht sáttmálans.
Tony Blair átti miklu auðveldara með samskiptin við kollega sína í Evrópu þótt hann hafi líka á stundum viðhaldið kröfum Breta um sérlausnir fyrir þá. Hann sat á stóli forsætisráðherra til 2007 þegar Gordon Brown tók við af honum allt til kosninganna 2010 þegar David Cameron sigraði, án þess að fá hreinan meirihluta. Hann lenti í sömu hremmingum og John Major, og barðist auk þess við nýjan flokk á hægri vængnum, UKIP, sjálfstæðisflokk Bretlands sem barðist með oddi og egg fyrir því að Bretland gengi úr Evrópusambandinu. Cameron gafst loks upp á að sætta andstæðurnar innan eigin flokks og biðlaði til þjóðarinnar í þjóðaratkvæðagreiðslu að hún gerði út um málið. Áður var hann búinn að semja um einhverjar frekari sérlausnir fyrir Breta. Þó að Cameron og hans vængur í flokknum væri fylgjandi áframhaldandi veru í ESB og einnig Verkamannaflokkurinn, þá upphófst mikið áróðursstríð, byggt á lygum og goðsögnum um Evrópusambandið sem birtust í gulu pressunni, sem var mestmegnis í eigu Ástralans Ruperts Murdochs, og það fór sem fór. 23. júní 2016 kusu 52% Breta að yfirgefa ESB. Cameron var fallinn á eigin veðmáli.
Við tók Theresa May, sem hafði reyndar verið fylgjandi áframhaldandi veru í ESB, en hún byrjaði sína vegferð á að gera áróðursmeistarann Boris Johnson að utanríkisráðherra og lýsa því yfir að „Brexit þýðir Brexit“, hvað svo sem það þýddi. Hún ætlaði sér svo að festa völd sín í sessi áður en hún færi í samningaviðræður við ESB um „skilnaðinn“ og kallaði til snemmbærra kosninga, enda virtist standa vel á; Jeremy Corbin, vinstrisinnaður formaður Verkamannaflokksins, var umdeildur og óvinsæll í eigin flokki og skoðanakannanir bentu til þess að hún myndi gjörsigra hann í kosningum. Kosningarnar áttu að snúast um „Brexit“, en Corbyn tókst að láta þær snúast um félagsmál og samfélagsástandið, mennta- og heilbrigðismál. Hann höfðaði til unga fólksins sem vildi halda dyrunum til Evrópu opnum. Hann vann ekki beinlínis sigur, en hann jók fylgi flokks síns umtalsvert, svo mikið að Theresa May stendur núna yfir rústum ferils síns, enn einn forsætisráðherra Íhaldsflokksins sem ekki ræður við draugaverki heimsveldisins í sínum eigin flokki, ræður ekki við hugsjón sín frægasta formanns, Winstons Churchills. Er það er ekki töluverð kaldhæðni sögunnar?
Um höfundinn
[fblike]
Deila