Salka í fortíð og nútíð

[cs_text]
Yana Ross setti upp eftirminnilega og bráðskemmtilega sýningu á Mávinum eftir Anton Chekhov í Borgarleikhúsinu í fyrra. Í þetta sinn er annar mávur á dagskrá, „Fuglinn í fjörunni“ heitir seinna bindið af Sölku Völku Halldórs Laxness.
Sýningin á Sölku er miklu róttækari uppskurður á eldra verkinu en sýningin á Mávinum var, enda aðlögun á skáldsögu fyrir svið.

Margar sögur í marg-miðlun

Fyrir leikgerð verksins skrifast þær Yana Ross og Salka Guðmundsdóttir, leikskáld Borgarleikhússins. Sýningin er þríþætt. Í fyrsta lagi eru leikin atriði úr sögunni og sögumaður les brot úr Sölku Völku Halldórs Laxness sem ramma inn atriðin og leyfa rödd Halldórs að hljóma. Í öðru lagi eru innskot þar sem leikarar ræða um Laxness, verk hans og sýninguna. Í þriðja lagi er eins konar rammafrásögn um sýninguna  þar sem kvikmyndagerðarkona sem kallast Halla er að gera kvikmynd um Sölku Völku með leikurum og tæknimönnum. Tökumenn á hennar vegum eru oftast á sviðinu og völdum senum er varpað á vegg Bogesen- hússins ásamt nokkrum ljósmyndum frá gamalli tíð. Umræður leikaranna eru raunar hluti af því efni sem á að vera tekið upp á staðnum. Myndavélinni er líka beint að áhorfendum og talað til þeirra svo fjórði veggurinn er rofinn. Sýningin er þannig svolítið flókin en leikmynd Micheƚ Korchowiec býr til rými fyrir allt þetta.

hugras-salka-valka_3

Leikmyndin er þrískipt – í stóra villu Bogesen kaupmanns fyrir miðju sviði, sem jafnframt er aðsetur kvikmyndagerðarmanna og hótel fyrir túristahópa, í hljóðver fyrir sögumann og  loks opið rými sem sýnir gám eins og vera ber í sjávarþorpum, kirkjugarð, bekki sem gegna ýmiss konar hlutverkum og nokkra gamla húsmuni. Leikmyndin er kuldaleg og hrá en vinnur á þegar frá líður. Yfir þessum opna hlut rýmisins gnæfir mikil stálgrind sem erfitt er að ráða í eins og annað í leikmyndinni, gagnrýnendur eru ekki sammála um hvað sé hvað, hver eigi húsin og hvort grindin mikla hafi vísun til Leifsstöðvar og vísun til kvikmyndavers eða skemmu.

Stóra húsið tekur mikið til sín í sviðsmyndinni en framhlið þess er jafnframt notað eins og tjald fyrir myndbönd og ljósmyndir sem varpað er á það.  Ansi mikið er í lagt þegar sett er stórt hljóðver utan um Guðna Kolbeinsson sem les nokkur textabrot Halldórs Laxness, fallega eins og hans er von og vísa.

hugras-salka-valka_2

Lokuðu rýmin í sýningunni, villa Bogesen, hljóðverið og gámurinn, eru opnuð að vissu leyti með því að myndavélarfólkið eltir persónurnar inn í húsið og „streymir myndum“ þaðan á vegginn í Bogesen húsinu, röngunni er þannig snúið út, ef svo mætti að orði komast. Myndbandshönnuður var Algirdas Gradauskas. Notkun myndbanda og myndavéla á staðnum skapaði mikla möguleika og var mjög áhugaverð en blöndun þessara listforma getur verið ágeng og er vandmeðfarin.

Salka Valka og Sigurlína

Salka Valka er ein af elskuðustu bókum Halldórs Laxness og mjög margir áhorfendur hafa lesið hana, í skóla eða seinna, og séð fyrri leikgerðir. Um hana hefur verið deilt og hún túlkuð margvíslega. Það er erfitt að átta sig á því hvaða mynd þeir áhorfendur sem ekki hafa lesið bókina fá af þessari sýningu.

Persóna Sölku Völku ber söguna uppi. Hún er afar flókin og samsett manneskja, óvelkomið stúlkubarn fátækrar móður. Hún verður í sögunni fórnarlamb barnagirndar stjúpföður síns, Steinþórs, og flækist inn í samband hans og móðurinnar á herfilegasta hátt. Það skapar mikla reiði og átök í persónunni sem Halldór lýsir af mikilli næmi. Girnd karla til hálfvaxinna stúlkubarna er raunar endurtekið þema í verkum Halldórs Laxness, mikilvægt í Sjálfstæðu fólki, Ljósvíkingnum, Paradísarheimt og Brekkukotsannál.

hugras-salka-valka-4

Samband þeirra Sigurlínu og Sölku er ein sterkasta lýsing íslenskra bókmennta á sambandi móður og dóttur. Steinþór tekur dótturina fram yfir móðurina, gerir hana að ást-konu sinni og ábyrgðinni á sorg og að lokum dauða móðurinnar er velt yfir á barnið. Þetta er myndrænt í leiksýningunni í afar fallegum þætti barnsins sem leikið var af Auði Aradóttur. Hún birtist okkur fyrst í barnslegum kjól eða serk, en næst við sjórekið lík Sigurlínu þar sem hún klæðir sig í sjóblautan kjól móðurinnar og tekur þannig á sig dauða hennar og hlutverk. Í síðasta sinn sem barnið birtist, undir lokin, er hún klædd í fornlegan svartan kjól sem gæti verið stúlkukjóll frá 18. öld. Búningarnir upphefja þannig tímann og sýna að fórnarlömb sifjaspella og misnotkunar eru tímalaus. Það er Filippía Elísdóttir sem gerir búningana og þetta er eitt af mörgum fínum smáatriðum í sýningunni sem vert er að gefa gaum.

[pullquote]Það er Filippía Elísdóttir sem gerir búningana og þetta er eitt af mörgum fínum smáatriðum í sýningunni sem vert er að gefa gaum.[/pullquote]Það er ekki auðvelt fyrir hina ungu leikkonu Þuríði Blæ Jóhannsdóttur að leika Sölku þegar svo mikið vantar af undirbyggingu persónunnar úr skáldsögunni og ekki heldur þá reyndu og flínku leikkonu Halldóru Geirharðsdóttur að leika Sigurlínu því að dýptina í hana vantar líka, ris hennar og fall í bókinni er nefnilega ekki bara persónulegt og bundið Steinþóri heldur einnig félagslegt og trúarlegt og því verður sjálfsmorðið enn harmrænna í bókinni.  Það eru að vísu ýmsar speglanir milli Sigurlínu og hinnar vel lukkuðu og glæsilegu kvikmyndagerðarkonu Höllu sem Halldóra leikur líka, vandræðagangur með sjálfstraust, karlamál og fleira.

Steinþór

Endurtekin svik Sigurlínu við Sölku verða til þess að hún hafnar kynferði sínu sem stelpa og neitar að klæða sig í annað en karlmannsföt. Sjúk athygli Steinþórs gerir síðar sambönd hennar við karlmenn mjög erfið og kynlíf nánast ómögulegt framan af sambandi þeirra Arnalds. Í sýningunni er hún hins vegar klædd í kvenleg pils og kjóla og víðar er skapað misræmi milli þess sem sagt er í texta Halldórs og þess sem er gert á sviðinu. Tilgangurinn er mér hulinn. Hið stríða  samband mæðgnanna, Sigurlínu og Sölku er undirskipað ástar- og haturssambandi Sölku og Steinþórs. Það er aftur vel unnið og sýnt hvernig hann merkir sér hana barnunga og bindur hana við sig að eilífu, táknað á sviðinu með böndum og leikjum, fuglafit, teygjutvisti og öðrum hæpnari og langsóttari leikjum með beisli og svipur.

Hilmir Snær var áhugaverður Steinþór, sjálfumglaður ruddi, haldinn af sinni óleyfilegu þrá. Fátt í texta Halldórs hefur staðist tímans tönn eins illa og einræðurnar sem hann leggur Steinþóri í munn og ekki sakna ég þeirra í þessari sýningu. Þó texti Steinþórs væri skorinn niður við trog tókst Hilmi Snæ að gera Steinþór að þeirri orkumiðju sem þær mæðgurnar snúast kringum.

Andstæða hans var Jukki sem Halldór Gylfason gerði afar sannfærandi í vonbrigðum sínum og hallærisgangi.

hugras-salka-valka-5

Þorpið

Þorpið Óseyri við Axlarfjörð er næst á eftir Sölku meginpersóna í verki Halldórs Laxness. Lýst er fátæklingum á kreppuárunum sem þræla linnulaust fyrir útgerðarmanninn og hafa svo lág laun að fólk sveltur og börnin deyja. Þetta samfélag er fámennt og kyrrstætt í fyrri hluta sýningarinnar. Athyglin beinist öll að ástarþríhyrningi Sölku litlu, Steinþórs og Sigurlínu sem voru oft jafnframt í nærmynd á stóra skjánum á meðan hinir leikararnir sátu á bekkjum til hliðar og í bakgrunni.  Kvikmyndavinnslan, sem fram átti að fara samtíma sviðsvinnslunni, var hugmyndarík, frumleg og oft skemmtileg eins og þegar hið fræga byltingarmálverk Delacroix: Frelsið leiðir þjóðina (1830) er endurskapað á sviðinu af leikarahópnum og varð virkt í sýningunni, sú sena varð morðfyndin.

salka-valka-frelsid-leidir-thjodina

Salka og Arnaldur eru einna verst settu börnin í þessu þorpi  og eina leiðin sem Salka kann til að berjast til sigurs er að breytast í Bogesen, kaupa hlut í bát, stofna stéttarfélag og verða útgerðarmaður. Það gerir hún en notar til þess peninga Steinþórs sem getur hvenær sem er kippt til sín kapítalinu og gerir það að lokum til að kúga hana. Salka missir allt, skiptir um pólitíska skoðun og segir „hef ég kannski ekki leyfi til að vera skynsamari en í fyrra“ og við vitum að byltingarandinn er betur kominn hjá henni en Arnaldi þegar hún kveður hann af ást sinni, í bókarlok.

Hvernig hún birtist í lokahluta sýningarinnar í buxnadrakt og á pinnahælum, orðin innsti koppur í búri í nýju fjármálafyrirtæki í eigu Steinþórs og fleiri klækjarefa, er væntanlega hluti af sögn sýningarinnar um að spillingin vinni sitt verk og allt sé falt fyrir peninga – ef ég hef skilið hina hröðu atburðarás undir lokin rétt. Niðurstaða sýningarinnar er þá sú að aðeins þannig komi Salka standandi niður í samtímanum. Eða hvað?

Hlutverk Arnaldar í leikgerð og sýningu varð mjög óskýrt. Hann verður flagari og hentistefnumaður, allt sem lætur Sölku elska hann í skáldsögunni er horfið en sýningin setur ekkert í staðinn. Hilmar Guðjónsson átti erfitt með að gera persónuna áhugaverða framan af en náði vopnum sínum í lokin og nærmyndin af síðasta ástarfundi þeirra Sölku sýndi okkur sterkan og áhrifamikinn leik þessara ungliða í rústunum af æskuástinni.

Að lokum
[pullquote]Það var margt fallegt í þessari sýningu, í leik, hugmyndum og úrvinnslu. Hún er skemmtileg en gerir alltof margt í senn, fókus hennar dreifist og verður yfirborðslegur.[/pullquote]Það var margt fallegt í þessari sýningu, í leik, hugmyndum og úrvinnslu. Hún er skemmtileg en gerir alltof margt í senn, fókus hennar dreifist og verður yfirborðslegur. Ég vil undirstrika að ósætti mitt við leikgerðina þýðir ekki að ég hefði viljað sjá raunsæilega, epíska leikgerð á Sölku Völku fjórða áratugarins og ég er ekki að biðja um melódramatískt „tilfinningaklám“. Þó ég hafi lagt fram minn skilning á því hver séu aðalatriði Sölku Völku hefði ég haldið þeim fyrir mig ef mér fyndist sýningin hafa teflt fram magnaðri  mótmynd við verkið. Þegar leikhúsið velur jafn sterkt bókmenntaverk og þessa sögu Halldórs Laxness og færir það yfir í nýjan miðil eða nýja miðla er það ljóst að það verður að „beita verkið ofbeldi“ eins og bandaríski leikstjórinn John Collins orðar það. Ef það er ekki gert af fyrirlitningu heldur virðingu fyrir stærð gamla verksins reynir leikhúsið að búa til sitt eigið verk, verk sem vinnur úr því stórkostlega í gamla verkinu og endurskapar það í nýrri sýningu sem talar við gamla verkið yfir gjá tímans.

Ljósmyndir: Grímur Bjarnason[/cs_text]

Um höfundinn
Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir er prófessor emeríta í íslenskum nútímabókmenntum við Íslensku­- og menningardeild Háskóla Íslands. Sérsvið hennar er íslensk bókmenntasaga, kvennabókmenntir, barnabókmenntir, kynjafræði og sálgreining. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3