Nútímabókmenntafræði í fullu fjöri

[cs_text]
1.
Úlfhildur Dagsdóttir
Sjónsbók: Ævintýrið um höfundinn, súrrealisma og sýnir
JPV, 2016
„eins og Josh Toth bendir á þá er póstmódernisminn ekki horfinn þótt hann sé kannski dauður […]. Hann heldur áfram að virka sem ákveðið hreyfiafl“ (Sjónsbók, s. 323)

Þeir sem eru í tímaþröng að lesa ritdóma láta sér jafnan nægja að telja stjörnurnar eða, ef þeim er ekki til að dreifa, renna augum yfir lokaorðin þar sem dómurinn er felldur. Ég er ekki gefinn fyrir stjörnugjöf en mig langar að segja þetta strax: Sjónsbók: Ævintýrið um höfundinn, súrrealisma og sýnir eftir Úlfhildi Dagsdóttur er öndvegisrit. Hún varpar ekki bara nýju og heillandi ljósi á höfundarverk skáldsins Sjóns heldur einnig á íslenska bókmenntasögu, framúrstefnu og arfleifð póststrúktúralískra bókmenntakenninga á okkar dögum. Bókin er þar að auki skrifuð af þekkingu, andagift og ástríðu fyrir bæði skáldskap og fræðum.

2.
Allar götur síðan hefur Úlfhildur fjallað jöfnum höndum um nýrri og eldri verk Sjóns, bæði í ræðu og riti
Í októbermánuði síðastliðnum sendi Sjón frá sér skáldsöguna Ég er sofandi hurð, lokabindið í trílógíunni sem hófst með Augu þín sáu mig (1994) og var fram haldið með Með titrandi tár (2001). Allar bækurnar voru prentaðar á 562 blaðsíðum í einu bindi undir titlinum Codex 1962. Fræðirit Úlfhildar, sem er um það bil 100 síðum styttra, kom út svo að segja samhliða. Í viðtölum hefur skáldið rætt um langan meðgöngutíma verksins, hann spannar næstum aldarfjórðung, en með líkum hætti hefur Úlfhildur verið að móta efnið í sína bók enn lengur, eða allt frá því að hún skrifaði ritgerð um skáldsöguna Stálnótt  (1987) í námskeiði Ástráðs Eysteinssonar um módernisma veturinn 1988 til 1989. Tveimur árum síðar skrifaði hún lokaritgerð  í almennri bókmenntafræði um Sjón og erótík en efni úr henni birtist í tímaritunum Torfhildi og TMM í byrjun tíunda áratugarins.

Allar götur síðan hefur Úlfhildur fjallað jöfnum höndum um nýrri og eldri verk Sjóns, bæði í ræðu og riti, og hefur margt af því efni, eins og eðlilegt er, verið innlimað í Sjónsbók. Hér er þó ekki um greinasafn að ræða heldur heildstæða en um leið lagskipta rannsókn á ferli Sjóns frá því að hann kom fyrst fram sem súrrealískt skáld, aðeins 16 ára gamall, með ljóðabókinni Sýnir (1978) og þar til tólfta ljóðabók hans, gráspörvar og ígulker (2015) birtist fyrir ári síðan. Höfuðáhersla er lögð á ljóð og skáldsögur Sjóns en einnig vikið að margvíslegum öðrum verkum hans, svo sem handritum að leikritinum, óperutextum og kvikmyndum.

3.
Þetta er skemmtileg og frumleg nálgun, sem gaman væri að sjá fleiri glíma við í umfjöllun um einstaka höfunda eða listamenn.
Bók Úlfhildar skiptist í fimm meginkafla. Sá fyrsti, sem fjallar um feril skáldsins, kom mér að vissu leyti í opna skjöldu því að þar er umræðan um ferilinn fléttuð saman við almennara yfirlit um íslenska bókmennta- og menningarsögu tímabilsins. Þetta er skemmtileg og frumleg nálgun, sem gaman væri að sjá fleiri glíma við í umfjöllun um einstaka höfunda eða listamenn. Hér minnir Úlfhildur okkur á að þótt Sjón sé að mörgu leyti óvenjulegur höfundur, á sínum einstaka sporbaugi, þá er hann líka barn síns tíma. Reyndar fannst mér sögulega yfirlitið, sem var þétt og sannfærandi framan af, verða handahófskenndara eftir því sem nær dró okkar dögum. Slíkt liggur að nokkru leyti í hlutarins eðli; það er vandasamt og á köflum vanþakklátt starf að feta nýjar slóðir.[/cs_text]
 
[cs_text]Annar kaflinn fjallar um súrrealísk einkenni á ljóðagerðinni. Ég hef um árabil verið handgenginn skáldsögum Sjóns en aldrei náð neinu sérstöku sambandi við ljóðabækurnar hans, allra síst þær elstu. Lykilinn að þessum verkum dregur Úlfhildur upp úr hatti André Breton og fleiri aldargamalla súrrealista en í umfjöllun sinni byggir hún jöfnum höndum á skrifum erlendra og innlendra fræðimanna. Þessi kafli er jafnframt fullur af fjöri og leik. Úlfhildi er lagið að kryfja brothætta texta án þess að murka úr þeim líftóruna en hún endar umfjöllunina á þessari innblásnu niðurstöðu: „Ástin er blóðug og svo er einnig um skáldskapinn: sjálfsmyndin er í gröfinni og varúlfurinn gengur laus – gengur jafnvel eins og klukka. Allt eru þetta sjálfsagðir hlutir í undursamlegum óhugnaði hins súrrealíska ævintýris“ (s. 177). Þetta var kafli sem opnaði betur augu mín fyrir þeirri sérstöku tegund draumkenndrar hugsunar sem súrrealisminn ástundar. Strax að lestri hans loknum rann ósjálfrátt upp fyrir mér lausn á ráðgátunni sem ýmsir vinir mínir höfðu verið að klóra sér í kollinum yfir og varðar nýja bókartitilinn, Ég er sofandi hurð.

4.

Þriðji, fjórði og fimmti hluti Sjónsbókar eru helgaðir skáldsögum Sjóns. Í þeim þriðja ræðir Úlfhildur um Stálnótt  og Engil, pípuhatt og jarðarber (1989), í þeim fjórða um Augu þín sáu mig og Með titrandi tár, og í þeim fimmta um Skugga-Baldur (2003), Argóarflísina (2005) og Rökkurbýsnir (2008). Drjúgur hluti hvers kafla hefur reyndar að geyma forvitnilega og vekjandi umræðu um yngri og eldri fræðikenningar, sem Úlfhildur nýtir sér síðan til að varpa ljósi á fagurfræðileg einkenni og þemu viðkomandi skáldsagna.

Þessi umfjöllun er grundvöllur skarplegrar greiningar á höfundar-nærveru Sjóns í eigin verkum, sem birtist til að mynda í persónu Johnny Triumph (Jóns-Sigur) í Stálnótt.
Í þriðja kaflanum ræðir hún til dæmis um sígild skrif Wimsatts, Beardsleys, Barthes, Bakhtins og Foucaults um höfundarvirkni og meintan dauða höfundarins, en jafnframt hvernig ýmsir fræðimenn, lesendur og jafnvel höfundar hafa á síðari árum (sp)unnið úr þeirri umræðu. Þessi umfjöllun er grundvöllur skarplegrar greiningar á höfundarnærveru Sjóns í eigin verkum, sem birtist til að mynda í persónu Johnny Triumph (Jóns-Sigur) í Stálnótt. Úlfhildur bendir á, með tilvísun til skrifa Barthes, „að ef dauði höfundarins getur af sér fæðingu lesandans, þá leggur sá lesandi greinilega mikið á sig við að halda höfundinum á lífi“ (s. 190). Með líkum hætti fléttar hún fræðandi umræðu um sjálfsöguna (e. metafiction) saman við greiningu sína á skáldsögunum í fjórða kafla og í fimmta kafla gefur hún sér góðan tíma í að ræða skrif fræðimanna á borð við Fludernik, Rimmon-Kenan og Wessling um frásagnarfræði og sögulegu skáldsöguna áður en hún víkur að verkum Sjóns.

Þegar á allt er litið vegur þessi síðari hluti Sjónsbókar Úlfhildar salt á milli þess að vera fjölbreytt lýsing á þróun Sjóns sem skáldsagnahöfundar og gagnleg úttekt á skáldskaparfræði (e. poetics) á okkar síðmódernísku  tímum. Jafnhliða bendir Úlfhildur á að eftir því sem á höfundarverkið líður takist skáldið af vaxandi siðferðilegri alvöru á við samtíð okkar og sögu. Hún orðar það svo í lokaorðum bókarinnar, sem hafa einnig að geyma greiningu hennar á þarsíðustu skáldsögu Sjóns, Mánasteini (2013):

Eins og fram hefur komið hafa fræðimenn bent á að veruleiki sögunnar er málum blandinn og ennfremur að sögulegt skáldverk geti einmitt þjónað þeim tilgangi að sýna okkur söguna í nýju ljósi […] sérstaklega út frá skuggahliðum hennar, því sem fyrirfinnst á jaðrinum. En Sjón er ekki sagnfræðingur. hann er ekki að skrifa sögu samkynhneigðra, sögu kvikmyndarinnar, sögu spænsku veikinnar eða sögu fullveldisins […]. Mögulega vill Sjón leggja áherslu á að sagan á sér margs konar myndir og að ein þeirra sé skáldskapurinn. Þannig má hugsa sér að skáldsagan sé ekki síður mikilvæg rannsókn á sögu en sagnfræðin, og geri sams konar kröfu til ‘sannleika’ og ‘veruleika’, með öðrum orðum, að þó höfundur leyfi sér að fara frjálslega með efnið, þá sé honum jafnframt full alvara með verkinu (s. 390).

Sömu sögu má segja af Úlfhildi. Verk hennar einkennist á köflum af mælsku, þversögnum, endurtekningum og jafnvel ærslum en henni er þó alltaf full alvara.

5.

hugras-ulfhildur-dags3Sjónsbók Úlfhildar Dagsdóttur er þriðja fræðiritið sem hún sendir frá sér á fimm ára tímabili. Aðeins eru tvö ár liðin frá því að myndasöguforlagið Froskur gaf út rit hennar Myndasagan. Hetjur, skrýmsl og skattborgarar (2014). Þremur árum fyrr kom út eftir hana hjá Bókmennta- og listfræðastofnun hátt í 500 síðna rit sem ber titilinn Sæborgin. Stefnumót líkama og tækni í ævintýri og veruleika (2011). Þar fjallar Úlfhildur um vélmenni, klóna og gervimenni í bókmenntum og myndmáli (m.a. kvikmyndum, myndasögum og tónlistarmyndböndum) en varpar líka ljósi á hvernig allur þessi skáldskapur hefur mótað hugmyndir okkar um erfðafræði og líftækni (þau viðfangsefni eru raunar mjög til meðferðar í Ég er sofandi hurð).

Ef einhver lesandi þessara eldri fræðirita Úlfhildar hefur haft áhyggjur af því að hún væri horfin inn á víðar lendur myndmiðla og menningarfræði og hefði alfarið snúið baki við Bókmenntunum (með stóra B-inu) þá staðfestir Sjónsbók að svo er ekki. Enda þarf annað ekki að hafa hitt í för með sér.[/cs_text]

Um höfundinn
Jón Karl Helgason

Jón Karl Helgason

Jón Karl Helgason er prófessor í Íslensku sem öðru máli við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Hann hefur skrifað fræðibækur og -greinar, fengist við þýðingar og komið að ritstjórn tímarita, bóka og vefja á Netinu. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3