Sambúðarvandi þjóðar og lands

[cs_text]
Ari Trausti Guðmundsson
Veröld í vanda. Umhverfismál í brennidepli
Umhverfisrit Bókmenntafélagsins
Hið íslenska bókmenntafélag, 2016
Það var lofsvert framtak hjá Hinu íslenska bókmenntafélagi er það hóf útgáfu Umhverfisrita Bókmenntafélagsins (2007). Þar með tók það að láta ábyrgar raddir heyrast í þeirri brýnu umræðu um umhverfismál sem okkur ber öllum að fylgjast með og helst að taka þátt í hvert út frá sínum sjónarhóli. Með þessu er HÍB líka upphafsmarkmiðum sínum trútt. Líta má á það sem arftaka Lærdómslistafélagsins og Landsuppfræðingarfélagsins sem stofnuð voru á 18. öld og höfðu að markmiði að fræða landsmenn um öll þau nýju og oft hagnýtu fræði sem þá voru að ryðja sér til rúms og stuðla þannig að framförum meðal þjóðarinnar. Í heiti HÍB merkja bókmenntir í raun bókleg fræði almennt og yfirleitt en ekki það sem við í dag teljum til bókmennta en í nútímamerkingu gætir tilhneigingar til að takmarka bókmenntahugtakið við fagurbókmenntir einar.

Umhverfisrit HÍB eru nú orðin alls fimm og eru þau raunar eins ólík og þau eru mörg. Höfundarnir koma einnig að hinu sameiginlega viðfangsefni, umhverfismálunum, hver úr sinni átt. Höfundar þriggja eru vissulega raunvísindamenn. Fyrsta ritið í flokknum, Náttúra, vald og verðmæti, er á hinn bóginn eftir Ólaf Pál Jónsson heimspeking. Þá er eitt ritanna, Þar sem fossarnir falla, eftir sagnfræðinginn Unni Birnu Karlsdóttur.

Með bókaflokknum er því leitast við að halda uppi víðfeðmri, þverfræðilegri umræðu um þennan málaflokk sem hvað heitast brennur á samtímanum. Það er tvímælalaust rétt aðferð.

Of stór titill?

Nýjasta umhverfisrit HÍB kom út fyrr á þessu ári og ber titilinn Veröld í vanda. Umhverfismál í brennidepli. Við lestur þess leitaði sú tilfinning þó oftlega á þennan lesanda að titillinn væri misvísandi og hugsanlega of stór miðað við meginviðfangsefni bókarinnar.

Rit Ara Trausta er sannarlega þarft innlegg í umræðuna um hina hnattrænu loftslagsvá og þau mál sem henni tengjast beint en hún er óhjákvæmilega það viðfangsefni sem fyrst hlýtur að koma upp í hugann þegar bryddað er upp á þemanu „veröld í vanda“. Loftslagsváin er líka vissulega alls staðar nálæg í bakgrunni ritsins og sumir kaflar þess fjalla beinlínis um hana.  Á það ekki síst við um lokakaflann sem fjallar um „opnun norðursins“.

Hið eiginlega viðfangsefni Ara Trausta snýst þó fyrst og fremst um sambúð okkar við landið sem við byggjum og þann vanda sem þar er við að glíma. Það er auðvitað mikilvægt umhugsunar- og umræðuefni fyrir okkur og viðráðanlegur hluti af umhverfisumræðunni. Þá eru innlend umhverfismál á ábyrgð okkar einna og þar verðum við að taka upplýstar, yfirvegaðar og framsýnar ákvarðanir. Hugsanlega hefði skírskotun bókarinnar orðið beinni og afdráttarlausari ef þetta umræðuefni hefði verið dregið fram í titlinum.

Mikilvægt umhugsunarefni

Áríðandi er að við hugleiðum hvernig sambúð þjóðarinnar við landið hefur verið háttað frá upphafi mannvistar hér til okkar daga og hver áhrif búsetan hefur haft á gróðurfar landsins og umhverfið að öðru leyti.

Hugsanlega má skipta þessari sögu í þrjú skeið: tímabilið frá landnámi fram á 20. öld, miðbik og síðari hluta 20. aldar og loks samtímann. Líkt og í ýmsum öðrum tilvikum væri ekki fráleitt að líta á síðari heimsstyrjöldina sem skil milli fyrsta og annars skeiðsins. Umfram allt ber þó að hafa í huga að skipting í tímabil er aldrei hnífskörp og oftast er frjórra að líta svo á að tímaskeið skarist.

Áríðandi er að við hugleiðum hvernig sambúð þjóðarinnar við landið hefur verið háttað frá upphafi mannvistar hér til okkar daga
Frá landnámi fram á 20. öld var hér við lýði kvikfjárræktarsamfélag á járnaldarstigi. Í lok þessa tímabils var landið verr farið en dæmi eru um í nálægum löndum þar sem gróður- og jarðvegseyðing hafði orðið mikil og landið víða orðið örfoka. Hér var vissulega ekki mannvistinni einni um að kenna heldur koma einnig náttúrufræðilegar ástæður við sögu eins og hrakandi loftslag á litlu ísöldinni (ca. 1450–1900), eldgos og ágangur stórfljóta. Þjóðin ber þó sína ábyrgð eins og fram kom í ofbeit og framræslu lands langt umfram þörf áður en „heimsmynd“ (paradigm) þessa tímabils lét undan síga. Hér ber þó að hafa í huga að á löngum tímabilum allt fram undir 1900 varð þjóðin að neyta allar ráða til að halda velli í harðbýlu landi og á tímabilum svarf verulega að henni. Tímabilinu lauk þó með offramleiðslu landbúnaðarafurða, þ.e. kjöt- og smjörfjöllunum frægu, og þurrkunarátakinu sem Laxness nefndi „hernaðinn gegn landinu“. Ef til vill réði úrslitum á þessum tíma að þjóðin var aðflutt og stundaði hér landbúnað frá upphafi en gat á engu skeiði talist frumbyggjar og lifði hér hvorki söfnunar- né veiðimannastig. Hefði sú verið raunin kann afstaða okkar til landsins og náttúrunnar að hafa verið allt önnur og umgengnin um landið varfærnari.

Annað tímabilið einkennist af hraðri þróun samfélagsins inn í nútímann sem knúin var áfram af sífellt stærri orkuverum á jörðum hálendisins sem mestmegnis voru reist til að knýja stóriðju oftar en ekki í eigu útlendinga.  Um þetta tímabil er vel að merkja fjallað í Umhverfisriti Unnar Birnu Karlsdóttur (sjá framar). Vonandi er þessu skeiði nú lokið en áður en yfir lauk vorum við komin að ýtrustu mörkum og e.t.v þegar farin að ganga á þá virkjunarkosti sem okkur bar að láta ónýtta bæði með komandi kynslóðir og náttúruna sjálfa í huga.

Þriðja tímabilið stendur nú yfir. Það einkennist af því að við, eins og allar þjóðir heims, erum knúin til að staldra við og gera okkur grein fyrir að sambúð okkar við landið sem núlifandi kynslóðum er falið um stundarsakir hefur oftar en ekki óafturkræfar afleiðingar fyrir heimsbyggðina alla og ókomnar kynslóðir. Hingað til höfum við leyft okkur að stefna einkum að því markmiði að nýta okkur þá möguleika sem í náttúrunni felast til að auka velferð og hagsæld í landinu til skamms tíma. Við höfum látið stjórnast af hagvaxtarhugarfarinu sem einkenndi 20. öldina en er nú líklega að renna sitt skeið — af illri nauðsyn.

Boðskapur Ara Trausta

Bók Ara Trausta er mikilvægt vegarnesti inn í þetta nýja skeið í sambúðarsögu okkar við landið. Undir lok bókarinnar segir hann m.a.:

Flestum hrýs hugur við að breyta um lífsstíl eða afla sér velsældar með nokkuð öðru innihaldi og að hluta á annan hátt en oft áður. Minni orkunotkun, jafnvel orkuskömmtun, færri ferðir innan samgöngukerfisins, minna af lúxus, meira af heimafengnum matvörum, flutningar til nýrra búsvæða og fleira í þessum dúr verður nær örugglega hlutskipti næstu einnar til tveggja kynslóða (bls. 277).

Þetta eru alvarleg orð sem þó láta lítið yfir sér vegna lágstemmds stíls höfundarins. Þau minna okkur á að framundan er alvarlegra uppgjör kynslóða en nokkru sinni áður, þ.e. þegar arfurinn eftir okkur sem nú erum komin á miðjan aldur verður gerður upp. Við erum nú þegar að ganga á yfirdrátt sem börn okkar og barnabörn verða að taka skellinn af ef við „[…] tökum ekki ráð okkar saman í tíma […]“ eins og skáldið sagði.

Ari Trausti skilur lesendur sína þó ekki eftir í örvæntingu heldur bendir á eftirfarandi:

Tækifæri til þess að lifa friðsælu og ríku lífi, hafa vel í sig og á, geta alið sómasamlega upp börn, menntast og unnið verða ekki færri en áður, eða verri kostir, aðeins breyttir. Sú þróun er þegar hafin með sókn til aukins lýðræðis og mannréttinda víða um heim en um leið með andófi gegn fáveldi, misskiptingu auðs og spillingu (bls. 277).

Þarna er vakin athygli á að minni (hag-)vöxtur felur ekki í sér endalok alls. Það er mögulegt að lifa góðu og verðugu lífi þrátt fyrir samdrátt. Þarna er líka bent á hinn raunverulega vanda sem við er að glíma þegar um framtíðarkjör mannkyns er að ræða. Umhverfisvandinn sem veröldin stendur nú frammi fyrir er ekki aðeins náttúrufræðilegur. Hann á sér fyrst og fremst félagslegar skýringar. Við höfum látið fáveldi, misskiptingu og spillingu viðgangast og lengi. Nú er kominn tími til að snúa af þeirri braut.

Framsetningin er víðast lágstemmd, hófstillt og undirbyggð staðgóðum upplýsingum.
Í Veröld í vanda reifar Ari Trausti ýmsar hliðar á sambúð okkar við landið en það er auðvitað sá umhverfisvandi sem stendur okkur næst. Stundum er sjónarhornið hnattrænt líkt og í lokakaflanum um opnun norðurslóða. Í öðrum er það aftur á móti  mjög þröngt, t.d. þegar fjallað eru um eyðingu refa. Ari Trausti fjallar annars um landnytjar af ýmsu tagi, landbúnað, sjávarnytjar, skógrækt og ferðamennskuna margumræddu en auðvitað líka um orkuframleiðslu og orkuflutninga svo nokkuð sé nefnt.

Framsetningin er víðast lágstemmd, hófstillt og undirbyggð staðgóðum upplýsingum.  Ari Trausti bendi á raunyrkju, sjálfbærni og endurnýtingu sem þær lausnir sem helst standi til boða og leitast við að útlista þær á hinum ýmsu sviðum. Oftast ræðir hann kosti og galla á ólíkum útfærsluleiðum án þess að taka eindregna afstöðu í heitum deilumálum. Það kemur t.d. vel í ljós þegar hann ræðir stóra ágreiningsefnið um flutning raforku um landið, þ.e. kosti og galla loftlína og jarðstrengja (bls. 83–100).

Með þessu hvetur Ari Trausti okkur sem sé til að velja ekki einföldustu leiðirnar til að halda áfram óbreyttu lífsmunstri 20. aldarinnar heldur að sýna aga og ábyrgð vegna framtíðar heimsins
Raunar tekur hann afdráttarlausa afstöðu aðeins í tveimur málum en þau eru þannig vaxin að þau munu án nokkurs vafa kljúfa þjóðina í andstæðar fylkingar á komandi árum árum og áratugum. Hann leggst sem sé eindregið gegn útflutningi raforku um sæstreng og olíuvinnslu á Drekasvæðinu. Þar með afneitar hann þeirri mýtu sem margir hafa haldið svo mjög á lofti að Ísland og svæðið umhverfis það sé ótakmörkuð og óþrjótandi orkulind fyrir Evrópu ef ekki heimsbyggðina alla!

Með þessu hvetur Ari Trausti okkur sem sé til að velja ekki einföldustu leiðirnar til að halda áfram óbreyttu lífsmunstri 20. aldarinnar heldur að sýna aga og ábyrgð vegna framtíðar heimsins, komandi kynslóða og náttúrunnar. En auðvitað mun stefnubreyting á borð við þessar setja áframhaldandi (hag-)vexti þröngar skorður. Hver getur á hinn bóginn lokað augum fyrir þeim hættum sem skapast  ef við höldum beint af augum?

Umræðubók

Með bók sinni vill Ari Trausti vekja umræður enda kallar hann rit sitt umræðubók. Þetta gerir hann auðvitað með viðfangsefninu sjálfu og efnistökunum sem hann beitir. Þá fær hann í lok hvers kafla „viðmælanda“, sérfræðing, hagsmunaaðila eða áhugamann, til að bregðast við efninu. Loks dregur hann líka fram lykilspurningu fyrir hvern kafla sem nota má til áframhaldandi samræðu um efnið í umræðu- eða leshópi og auðvitað nám og kennslu sem mögulegt er að byggja á efni bókarinnar.

Deila má um hvernig til hafi tekist og hve góður grunnur bókin sé að slíku samtali. Flest viðbrögðin eru í fullu samræmi við sjónarmið Ara Trausta sjálfs og koma ekki augljóslega inn með annað sjónarhorn. Helsta undantekingin frá því er „trúarjátning“ Heiðars Guðjónssonar hagfræðings og stjórnarformanns Eykon Energy (bls. 254–255). Hann leggur áherslu á að þvert á spár manna hafi mannfjölgun ekki dregið úr vaxtarmöguleikum og þar með skert lífskjör fólks. Hann bendir á að mannkyn sé nú fjölmennara en nokkru sinni og að lífskjör hafi aldrei verið betri. Hér má spyrja: Lífskjör hverra? — Tæplega þeirra fjölmörgu sem nú eru á vergangi vegna afleiðinga sem rekja má beint eða óbeint til hnattrænna verðurfarsbreytinga.  Þá varar Heiðar við „tilraunum til að hemja náttúruna“ núna — væntanlega með því að fara að ráðum Ara Trausta — því það muni „bitna harðast á þeim sem vanþróaðastir eru“. Er það alveg víst? Hefur hagvöxtur á Vesturlöndum reynst þeim svo vel hingað til? Eru jafnvel líkur á að þau sem verst eru sett nú muni e.t.v. verða fyrir minnstum skelli við þá kollsteypu sem bíður handan við hornið ef okkur tekst ekki í tíma að hægja á hlýnun jarðar? — Þau sem aldrei njóta góðæris og þenslu sleppa stundum best við Hrunin.

Hugsanlega hefði Ari Trausti getað vakið kröftugri umræðu með því að kalla fram fleiri mótpóla af þessu tagi meðal viðmælenda sinna. Hann hefði líka víða getað stytt mál sitt, skerpt framsetninguna og gert hið brýna viðfangsefni sitt þannig ágengara en raun ber vitni. Það er á hinn bóginn ljóst að Ari Trausti vill halda umræðunni á hófstilltum, upplýstum nótum. Auðvitað er það allrar virðingar vert þegar tekið er tillit til ríkjandi umræðuhefðar okkar Íslendinga — ekki síst hefðarinnar sem tíðkast hefur á þeirri samkomu sem Ari Trausti stefnir nú ótrauður inn á, þ.e. hinu háa Alþingi.[/cs_text]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3