Íslensk miðaldasaga í nýju ljósi

[cs_text]
Sverrir Jakobsson
Auðnaróðal
Sögufélag, 2016
Óhætt er að mæla eindregið með nýrri bók Sverris Jakobssonar, en hún fjallar á aðgengilegan hátt um pólítíska atburðasögu Íslands frá setningu tíundarlaga undir lok 11. aldar þar til landsmenn samþykktu lögbók Magnúsar konungs lagabætis árið 1281, nærri tveimur öldum síðar. Ritið er í alla staði mjög vel heppnað. Stíll Sverris er knappur og markviss en einnig lipur og læsilegur. Hann gjörþekkir allar þær fjölskrúðugu heimildir sem varðveist hafa um þetta tímabil og hann nýtir þær til að smíða samfellda og spennandi frásögn af mönnum og átökum þeirra í millum á tímum mikilla og örlagaríkra breytinga. Margir lesendur hafa vafalaust lesið Sturlungu, auk biskupasagna og konungasagna sem greina frá atburðum þessara tæplega tvö hundruð ára. Sumir munu hafa kynnt sér annála og fornbréf sem einnig varða þennan tíma. Einhverjir þekkja auk þess rit eldri fræðimanna um tímabilið. Hvort sem þeir hafa lesið meira eða minna, munu allir hafa gagn og ánægju af bók Sverris því í henni er bryddað upp á margvíslegum nýjungum bæði í framsetningu en þó sérstaklega í skilningi á íslenskri miðaldasögu.

Hvort sem þeir hafa lesið meira eða minna, munu allir hafa gagn og ánægju af bók Sverris því í henni er bryddað upp á margvíslegum nýjungum bæði í framsetningu en þó sérstaklega í skilningi á íslenskri miðaldasögu.
Val höfundar á heiti bókarinnar ber með sér vísbendingu um túlkun hans á sögu tímabilsins. Samsetta orðið „auðnaróðal“ kemur hvergi fyrir nema í Konungs skuggsjá, sem rituð var í Noregi í kringum 1250. Þar er það notað yfir ríki þar sem margir konungar í senn hafi verið „skrýddir konungstign“, þ.e. valdir til að stýra því. Af því getur ekki annað en hlotist ógæfa. Titillinn gefur því til kynna að rótin að ófriði þeim sem einkenndi síðari hluta tímabilsins sem um ræðir hafi verið sú að margir töldu sig geta náð æðstu völdum í landinu og þeir kepptu um það sín á milli. Þetta má til sanns vegar færa, því ekki er hægt að túlka skilgreiningu Konungs skuggsjár á auðnaróðali öðruvísi en svo að það sé betra ef konungur ræður, enda mótast hugmyndafræði ritsins af þeirri hugmynd. Það er hins vegar ekki niðurstaðan sem lesa má úr þeirri sögu sem Sverrir segir okkur. Bókin hefst á sameiginlegri ákvörðun kirkjunnar og leikmanna um að taka upp tíundina árið 1096, en endar á því að Ísland verður formlegur hluti af ríki norska konungsins sem setur landsmönnum lög í formi Jónsbókar. Þrátt fyrir þessa niðurstöðu byggja þessi lög—og raunar samfélagsfriðurinn eins og hann leggur sig—enn á gagnkvæmri málamiðlun leikmanna (höfðingja og bænda), leiðtoga kirkjunnar og konungsins. Þó breytingin í millitíðinni sé sú að norski konungurinn hefur komist til einhverra valda á Íslandi, hafa höfðingjar, bændur og sérstaklega kirkjan enn í bókarlok töluverð áhrif á gang mála. Sagan sem Sverrir segir okkur er því umfram allt saga af uppstokkun á því hvernig völdum er skipt í samfélaginu, en henni fylgja mikil átök.

Ein markverðasta nýjung bókarinnar felst í því hvernig höfundurinn rammar inn tímabilið. Valið á samþykkt tíundarlaga sem upphaf og á setningu Jónsbókar sem endi dregur athyglina að mikilvægri breytingu sem olli straumhvörfum. Opinber gjaldheimta kirkjunnar hófst og þá skapaðist möguleiki á samþjöppun valds í hendur færri höfðingja. Loka­niður­staðan, tveimur öldum síðar, er að íslenskir höfðingjar og bændur samþykkja að greiða konungi skatt. Í millitíðinni hefur hlutdeild eigenda kirkjustaða í tíundinni, en flestir eru þeir goðorðs­menn, gert þeim kleift að safna í kringum sig fleiri fylgismönnum og auka völd sín og áhrif. Þannig breyta aukin áhrif kirkjunnar í samfélaginu högum leikmanna og valddreifingu í þeirra röðum. Á miðju tímabilinu, undir 1200, raskar nýtt inngrip kirkjunnar valdajafnvæginu í höfð­ingja­stétt, þegar vígðir menn mega ekki lengur fara með goðorð. Þá fer það að tíðkast í meira mæli að einstakir menn safni mörgum goðorðum og samþjöppun valds hefst til muna, en um leið samkeppni nýrra héraðshöfðingja. Um svipað leyti styrkist konungsvald í Noregi og Noregskonungar sjá sér leik á borði að bæta Íslandi við ríki sitt sem þá nær til annarra norrænna byggða í Norður-Atlantshafi. Enn skapar kirkjan umgjörð utanum þessa þróun, því erkibiskups­dæmið í Niðarósi í Noregi samanstendur einmitt af Noregi og þessum byggðum, þ. á m. Íslandi.

Sverrir tekur þá afstöðu að konur hljóti að hafa haft umtalsverð óformleg áhrif.
Með því að setja bók sinni þessi tímamörk dregur Sverrir fram bakgrunn átakasögunnar sem hann er að segja og með því verður framvindan skýrari og auðskiljanlegri. En það eru fleiri nýjungar á ferðinni í riti hans. T.d. leggur hann sig fram um að sýna þátt kvenna í þeim atburðum sem hann lýsir. Konur eru afar fyrirferðarlitlar í þeim heimildum sem hann vinnur úr, enda áttu þær lítinn sem engan aðgang að þeim vettvangi þar sem bitist var um völdin: á þingum, á víg­völlum, við konungshirðina, svo ekki sé talað um kirkjuna og stofnanir hennar. Sverrir tekur þá afstöðu að þær hljóti að hafa haft umtalsverð óformleg áhrif og teflir fram sögu kvenna eins og Þuríðar Snorradóttur, heimildarmanns Ara fróða, Guðnýjar Böðvarsdóttur, móður Sturlu­sona, Vigdísar Gilsdóttur sem hvatti til hefnda eftir Örlygsstaðabardaga, Steinvarar Sig­hvats­dóttur og Randalínar Fillipusdóttur svo nokkrar séu nefndar. Með því að flétta þeim inn í frásögn sína tekst honum að gæða þær lífi en einnig að gera mynd sína af atburðunum trúverðugri.

Eins og fyrr sagði, þá hefur höfundur yfirburða þekkingu á heimildunum. Þó þær séu miklar að vöxtum og fjölbreyttar, gefa þær að sjálfsögðu takmarkaða mynd af mönnum og athöfnum þeirra, auk þess sem á stundum gætir misræmis í vitnisburði þeirra. Því þarf að meta þær, vinna úr þeim og láta þær tala saman, ekki síst til að geta í eyðurnar eftir því sem tök eru á. Þetta gerir Sverrir með ágætum.

Sverrir gjörþekkir allar þær fjölskrúðugu heimildir sem varðveist hafa um þetta tímabil og hann nýtir þær til að smíða samfellda og spennandi frásögn.
Slík vinna með heimildir, sé hún gerð mjög sýnileg í textanum með efnis­miklum neðanmáls­greinum eða löngum bollaleggingum um ólíkar túlkanir, getur dregið úr læsi­leika rita sem þessara. Hér hlífir höfundur lesendum með tilvísanakerfi sem vísar aftan­máls til þeirra heimilda sem vitnað er til á hverri síðu og með sérstakri ritaskrá um hvern kafla þar sem sérstaklega er bent á þau rit sem gagnlegast er að hafa til hliðsjónar. Einhverjum gæti fundist að með þessari aðferð sé gert lítið úr vafaatriðum ýmiss konar, en sá sem þetta ritar telur að hún vegi þetta upp með því að rjúfa síður einbeitingu lesandans og beina sjónum hans að þeirri framvindu sem verið er að lýsa. Í lok hvers hluta bókarinnar eru svo gagnlegir yfir­lits­kaflar þar sem höfundur dregur fram helstu einkenni þeirrar þróunar sem hann hefur verið að lýsa.

Það er af mörgu að taka í svo langri og viðburðaríkri sögu. Benda má á nokkur atriði þar sem höfundur varpar nýju ljósi á hana. a.m.k. fyrir þann sem þetta ritar. Þáttur Gissurar Hallssonar og nánustu afkomenda hans í þessari þróun, einkum á síðustu áratugum 12. aldar verður skýrari. Gissur er valdamikill leikmaður, eigi að síður áhrifamaður innan kirkjunnar og hefur auk þess sterk tengsl við norsku hirðina. Hann hefur mikil umsvif í samtíma sínum og börn hans giftast inn í valdaættir víða um land. Athafnir hans undirbjuggu að umtalsverðu leyti valda­samrunann sem í hönd fór.

Átökin á Eyjafjarðarsvæðinu í kringum 1200 verða einnig auðskiljanlegri í endursögn Sverris. Mörg goðorð skipta um hendur og því verður töluverð röskun á valdajafnvæginu á þessum slóðum. Ættirnar sem áður fóru með goðorðin hafa þó enn sterka stöðu. Því ber að skilja átökin í kringum Guðmund biskup góða á fyrstu áratugum 13. aldar einnig út frá þeirri staðreynd en ekki einvörðungu út frá átökum kirkju og leikmanna, en Guðmundur er af fornum goðaættum í Eyjafirði.

Margt fleira verður ljósara eftir lestur á bók Sverris, t.d. hið mikilvæga hlutverk sem Hrafn Oddsson gegnir í endatafli þjóðveldis­aldar. Hann virðist hafa svo góð tök á fylgismönnum sínum á Vesturlandi að norska konungsvaldið getur ekki gengið framhjá honum. Hann er gott dæmi um að íslensk yfirstétt finnur sér leiðir til að viðhalda áhrifum sínum þrátt fyrir breytt stjórnarfar. Það sést meðal annars af því að Hrafn verður mikilvægur gæslumaður hagsmuna íslenskrar höfðingjastéttar í átökum við kirkjuna í staðarmálunum síðari undir lok þess tímabils sem er til umfjöllunar í bókinni.

Í einstökum tilfellum hefur sá sem þetta ritar aðra sýn á atburðina en kemur fram í riti Sverris. Þannig má túlka víg Hrafns Sveinbjarnarsonar 1213 og sáttina eftir það á annan hátt. Sverrir sér átök þeirra Hrafns og Þorvalds Vatnsfirðings í ljósi yfirburðarstöðu Þórðar Sturlusonar á Breiðafjarðarsvæðinu og kallar Hrafn „lepp Sturlunga“ (bls. 121). Ekki er ástæða til að draga í efa að Hrafn hafi verið mikilvægur bandamaður þeirra Sighvats og Þórðar Sturlusonar framan af, en einnig má sjá víg hans og eftirmálin eftir það í ljósi harðnandi átaka milli íslenskra höfð­ingja eftir því hvaða afstöðu þeir tóku til deilnanna við Guðmund biskup á Hólum. Þorvaldur tók einarða afstöðu með Haukdælum, Ásbirningum og Sighvati Sturlusyni en þeir Hrafn og Þórður drógu heldur taum biskupsins. Mér finnst líklegt að Hrafn hafi fremur hikað við að láta skeika að sköpuðu í deilum þeirra Þorvalds vegna þess að hann taldi líklegt að hann gæti misst goðorð sín í sáttargerð ef hann léti drepa Þorvald. Heldur hallaði á þá sem studdu Guðmund biskup á þessum árum og því er sennilegt að Hrafn hefði ekki fengið jafn hagstæða niðurstöðu og Þorvaldur fékk, en hann hélt goðorði sínu þrátt fyrir tímabundinn útlegðardóm.

Það hefði verið gagnlegt fyrir lesendur að lýsa því nánar hvernig þróunin á Íslandi fylgdi í meginatriðum þeirri sem átti sér stað víða í Evrópu á 12. og 13. öld.
Þessi smávægilegi áherslumunur í túlkun einstakra atburða dregur alls ekki úr því að bókin sem hér er til umfjöllunar er í senn vel úr garði gerð og merkileg. Hún dregur upp efnismikla en jafn­framt skýra mynd sem gerir lesendum kleift að skilja betur mennina sem uppi voru á þessum tímum og athafnir þeirra. Þó má koma með eina ábendingu að lokum. Það hefði verið gagnlegt fyrir lesendur að lýsa því nánar hvernig þróunin á Íslandi fylgdi í meginatriðum þeirri sem átti sér stað víða í Evrópu á 12. og 13. öld. Saga flestra Evrópuþjóða á þessum tíma einkenndist annars vegar af því að kirkjan styrktist sem stofnun og breytti skipulagi lands og ríkis og hins vegar af miklum átökum meðal leikmanna í ráðandi stétt, m.a. innan ætta og hafði giftinga­pólítík þar töluverð áhrif. Við þessar aðstæður styrktist konungsvaldið víðast hvar í Evrópu og kirkjan gerði að lokum bandalag við konunganna. Af því öðlaðist konungdómurinn smám saman eins konar helgi sem kemur fram í því að fyrirmenn kirkjunnar krýndu konunganna, að fyrirmynd spámannsins Daníels í Gamla testamentinu sem smurði Davíð konung.

Það leikur enginn vafi á því að túlkun Sverris á því sem var að gerast á Íslandi frá lokum 11. aldar þar til Ísland varð hluti af norska konungsríkinu mótast af þessum meginlínum í þróun samfélaga í Evrópu á sama tíma. Eins og fyrr sagði er titillinn á bók hans fenginn úr Konungs skuggsjá sem túlkar vel konunglega hugmyndafræði sem verður ofan á í Evrópu um miðbik 13. aldar. Þó hefði hann mátt gera þessum skilningi hærra undir höfði í texta sínum, því að mörgu leyti sker Ísland sig ekkert sérstaklega úr öðrum löndum. Þannig hefði bókin gert meira til að leiðrétta útbreitt viðhorf til íslenskrar miðaldasögu sem einblínir um of á sérstöðu Íslands og horfir framhjá því að Íslendingar voru á þessum tímum eins og nú á dögum hluti af stærri heild Evrópuþjóða.[/cs_text]

Um höfundinn
Torfi Tulinius

Torfi Tulinius

Torfi H. Tulinius er prófessor í íslenskum miðaldafræðum við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á íslenskum miðaldabókmenntum og samfélagi, en einnig fengist við franskar bókmenntir og almenna bókmenntafræði. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3