Hvers vegna kjósum við forseta?

[cs_text]
Wahlwerbung_Innsbruck
Auglýsingaspjöld frá fyrstu umferð forsetakosninganna í Austurríki. Hofer, Hundstorfer, Khol, Van der Bellen. Mynd fengin að láni héðan.

Athygli Evrópubúa hefur beinst að Austurríki undanfarna daga. Þar munaði litlu að kjósendur veldu sér róttækan hægri mann sem forseta. Eins og Helgi Skúli Kjartansson bendir á í grein í Kjarnanum réði þar nokkru að forseti er kosinn í tveimur umferðum, en ekki forgangsvali eins og gert er ráð fyrir í tillögum Stjórnlagaráðs. Helgi Skúli skrifar að gefnu tilefni því það hefur komið til tals að taka upp á Íslandi forsetakjör í tveimur umferðum eins og gert er í Austurríki. Í
sland og Austurríki eiga það annars sameiginlegt að vera þingræðisríki með þjóðkjörinn forseta. Í þingræðinu felst að ríkisstjórn sækir vald sitt til þjóðkjörins þings og þjóðhöfðingi hefur lítil eða engin völd. Mörg þingræðislönd eru konungsríki, en í lýðveldum með þingræðisfyrirkomulagi hefur meginreglan verið sú að þjóðhöfðingjar eru kjörnir af þingmönnum.

Austurríki 1929 og Ísland 1944
[pullquote type=”left”]Þjóðkjör forseta átti að vera liður í því að styrkja framkvæmdarvaldið eftir róstusama tíma sem meðal annars einkenndust af harðvítugum átökum milli stjórnmálafylkinga.[/pullquote]Í fyrstu stjórnarskrá austurríska lýðveldisins frá árinu 1920 var kveðið á um að þingið kysi forseta. Með stjórnarskrárbreytingu árið 1929 var ákveðið að forseti skyldi þjóðkjörinn (þótt atvikin hafi hagað því þannig að ekki var gengið til forsetakosninga fyrr en austurríska lýðveldið hafði verði endurreist eftir seinni heimsstyrjöld). Eftir því sem næst verður komist með nokkuð yfirborðslegum lestri á sögu austurríska stjórnkerfisins var það ekki síst fyrir áhrif frá róttækum hægri öflum að ákveðið var að gera breytingar á forsetaembættinu árið 1929. Þjóðkjör forseta átti að vera liður í því að styrkja framkvæmdarvaldið eftir róstusama tíma sem meðal annars einkenndust af harðvítugum átökum milli stjórnmálafylkinga.

Íslenska ákvæðið um þjóðkjör forseta er að einhverju leyti sprottið úr hliðstæðum jarðvegi. Fyrstu drög að lýðveldisstjórnarskránni urðu til í upphafi seinni heimstyrjaldar og þegar stjórnarskrármálið kom til umræðu á Alþingi var gert ráð fyrir að þingið kysi lýðveldisforsetann. Þessu var breytt í meðförum þingsins og niðurstaðan var sú að forseti skyldi þjóðkjörinn.

Hálfkarað forsetaembætti?

Það er ekki hlaupið að því að átta sig á því hvað vakti fyrir íslenska stjórnarskrárgjafanum þegar ákveðið var að kjósendur veldu forseta en ekki þingið.[1] En það má færa rök fyrir því að í ákvörðun Alþingis hafi falist vilji til þess að koma til móts við kröfur utan þings um að forseti ætti að vera eins konar umboðsmaður þjóðarviljans og þess vegna þjóðkjörinn.[pullquote type=”left”]En það má færa rök fyrir því að í ákvörðun Alþingis hafi falist vilji til þess að koma til móts við kröfur utan þings um að forseti ætti að vera eins konar umboðsmaður þjóðarviljans og þess vegna þjóðkjörinn.[/pullquote]Að baki þeirri hugmynd lá meðal annars þjóðernisleg heildarhyggja, eða með öðrum orðum hugmynd um samstæðan þjóðarvilja og forseta sem þjóðkjörinn fulltrúa hans. Þá töldu sumir þingmenn æskilegt að fela forseta tiltekinn hluta ríkisvaldsins, jafnvel að hann yrði handhafi framkvæmdarvaldsins eins og í Bandaríkjunum. Líklega voru þó flestir talsmenn þess að halda í þingræðisfyrirkomulagið. Ekki er að sjá á umræðum á Alþingi eða nefndaráliti sem fylgdi stjórnarskrárdrögunum að þingmenn hafi talið sig vera að gera breytingar á grunnþáttum stjórnskipunarinnar. Og sumir þingmenn tóku það beinlínis fram að þeir væru andvígir því að færa forseta eitthvað af því valdi sem þingi (og ríkisstjórn í umboði þess) væri falið samkvæmt stjórnarskrá.

Fyrsti forseti Íslands, Sveinn Björnsson var kjörinn af þinginu. Skjáskot úr myndskeiði RÚV.
Fyrsti forseti Íslands, Sveinn Björnsson var kjörinn af þinginu. Skjáskot úr myndskeiði RÚV.
[pullquote type=”right”]Kjarni málsins er hins vegar sá að breytingarnar voru til bráðabirgða.[/pullquote]Kjarni málsins er hins vegar sá að breytingarnar voru til bráðabirgða. Þótt margir hafi verið þeirrar skoðunar að lýðveldisstofnun gæfi tilefni til þess að ræða framtíðarstjórnskipun landsins var ákveðið að gera engar breytingar á stjórnarskránni aðrar en þær sem beinlínis leiddi af því að Ísland varð lýðveldi í stað konungsríkis. Umræður um stjórnarskrána innan þings og utan bera þess merki að málið yrði ekki útrætt að svo stöddu. Margir þingmenn litu svo á að þrátt fyrir stofnun forsetaembættisins 1944 væri enn eftir að taka endanlega ákvörðun um valdsvið forseta og hlutverk.

[pullquote type=”left”]Í vissum skilningi hafa Íslendingar því allt frá lýðveldisstofnun setið uppi með hálfkaraðar breytingar á hlutverki þjóðhöfðingjans.[/pullquote]Þótt endurskoðun stjórnarskrárinnar hafi verið sett á dagskrá svo að segja um leið og lýðveldið hafði verið stofnað – endurskoðun stjórnarskrárinnar var á verkefnalista nýsköpunarstjórnarinnar sem tók við völdum í október 1944 – hafa ákvæðin um verksvið forseta ekki verið endurskoðuð. Í vissum skilningi hafa Íslendingar því allt frá lýðveldisstofnun setið uppi með hálfkaraðar breytingar á hlutverki þjóðhöfðingjans. Líklega er það ein ástæða þess að þeir eru ekki alveg vissir um hvers vegna og til hvers þeir kjósa forseta.

[line]

[1] Um þetta fjalla ég í 6. kafla bókarinnar Þingræði á Íslandi. Samtíð og saga (Reykjavík, 2011).[/cs_text]

Um höfundinn
Ragnheiður Kristjánsdóttir

Ragnheiður Kristjánsdóttir

Ragnheiður Kristjánsdóttir er dósent í sagnfræði og forstöðumaður Sagnfræðistofnunar við Háskóla Íslands. Sjá nánar

[cs_text][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3