Erum við hlynnt líknandi dauða?

[cs_text text_align=”none”]Af nýlega birtri könnun samtakanna Siðmenntar má ráða að þrír fjórðu hlutar svarenda séu því hlynntir að líknardauði verði lögleiddur hér á landi. Spurningu um þetta efni svöruðu 75% svo að þau væru því mjög eða frekar hlynnt, 18% voru óákveðin, 4% frekar andvíg en aðeins 3% mjög andvíg.[1] Ef svörin endurspegla í raun þjóðarviljann má halda fram að hér hafi orðið siðferðileg hvörf. Semsé að við Íslendingar höfum að þessu leyti snúið baki við klassískum „kristnum gildum“ sem mörgum hefur verið tíðrætt um á síðustu tímum aukinnar fjölmenningar í landinu. En er í raun svo?

Spurning Siðmenntar er orðuð á mjög varfærinn máta. Spurt er: „Ertu hlynntur eða andvígur því að einstaklingur geti fengi aðstoð við að binda endi á líf sitt ef hann er haldinn ólæknandi sjúkdómi (líknandi dauði)?“ Við fyrstu sýn virðist þurfa mikinn kjark, kalt hjarta og afdráttarlausa afstöðu til að svara þessari spurningu ekki játandi.

Við vitum að í aðdraganda dauðans getur fólk liðið óbærilegar líkamlegar og/eða andlegar kvalir sem enginn vill lengja ef hjá verður komist. Þess vegna tala ég um kalt hjarta. Við vitum ekki hvernig dauðastund okkar sjálfra verður né hvernig við bregðumst við okkar eigin dauða. Þess vegna tala ég um kjark. Til að vega upp þessar gildu, tilfinningalægu ástæður fyrir jákvæðu svari verður vitræn afstaða okkar, lífsskoðun eða trú, að vera mjög afdráttarlaus til að við getum með góðu móti svarað spurningunni neitandi og verið sæmilega sátt við sjálf okkur.

Tvö eftirminnileg dæmi

Fyrir skömmu sá ég kvikmyndina Stille hjerte eftir  Bille August. Þar ákveður ættmóðirin Esther (Gitte Nørby) sem haldin er hrörnunarsjúkdóminum MND að kveðja lífið með reisn meðan hún er enn til þess fær. Það gerir hún með of stórum skammti af svefnlyfjum og nýtur til þess aðstoðar manns síns, Pouls (Morten Grunwald) sem er læknir á eftirlaunum. Þau kynna yngri kynslóðunum þessa ætlun sína, fá samþykki þeirra, halda kveðjuhóf á ættarheimilinu og framkvæma loks áætlunina. Myndin er falleg, meistaralega gerð og vel farið með efnið. Áhorfandinn yfirgefur salinn fullur virðingar fyrir sögupersónunum og á ekki í miklum vanda við að svara jákvætt spurningu á borð við þá sem hér um ræðir.

Mynd Bille August rifjaði upp fyrir mér sjónvarpsviðtal sem ég sá fyrir (ótrúlega!) mörgum áratugum og lýsti sambærilegu atviki en úr raunveruleikanum. Eitt af höfuðskáldum og menningarvitum Svía á fyrri hluta aldarinnar sem leið þjáðist af svipuðum sjúkdómi og Esther í Stille hjerte. Í samráði við þáverandi lífsförunaut og með hjálp læknis úr vinahópnum fór hann líkt að og Esther en lagði til sunds í stöðuvatni eftir inntöku lyfjanna. Enginn vafi þótti því leika á að dauðann hefði borið að með náttúrulegum hætti. Auðvitað voru bæði konan og læknirinn sek um ólöglegt athæfi en áður en gripið var til þessa örþrifaráðs hafði skáldið oft og lengi legið ósjálfbjarga í öndunarvél. Þær voru að líkindum með nokkuð öðru móti fyrir 55 árum þegar atvikið gerðist en nú þekkist. Konan þagði yfir atburðinum í áratugi en í  ellinni skýrði hún þjóð sinni frá málsatvikum. Ákvörðunin var yfirveguð. Þau höfðu afráðið að eftir tiltekinn tíma gengi hún niður að vatninu, liti eftir honum og tilkynnti síðan um „slysið“. Hún var sátt og viðtalið bar ekki minnstu merki um tilfinningasemi eða samviskubit.[2]

Þetta eru tvö dæmi, annað úr lífinu sjálfu en hitt úr skáldaðri kvikmynd, sem valda því að sjálfur hef ég heilmikla samúð með meirihlutanum í könnun Siðmenntar. En þrátt fyrir það er hér vissulega mörgum spurningum ósvarað.

Hvað er líknandi dauði?

Meginspurning í þessu sambandi hlýtur að vera hvað við eigum í raun og veru við með „líknandi dauða“.

„Líknandi dauði“ getur ekki átt við það tilvik að við ákveðum sjálf að neyta þess réttar okkar að hafna fyrirfram aðgerðum sem aðeins eru til þess fallnar að lengja lífið en auka ekki lífsgæði.

„Líknandi dauði“ getur ekki heldur náð yfir það sem nefnt er líknarmeðferð og felst í að sjúklingi er aðeins hjúkrað og líknað, t.d. dregið úr verkjum og öðrum þjáningum, en ekki beitt aðgerðum sem aðeins lengja líf hans.

Sjálfur hef ég tilhneigingu til að skilja „líknandi dauða“ þröngum skilningi eða þeim sem áður fyrr kallaðist á ensku  „positive or active euthanasia“. Það felur í sér virka aðgerð, þ.e. lyfjagjöf, til að binda endi á líf sjúklings. Þetta mætti einnig kalla „líknardráp að ósk sjúklings“.

„Líknandi dauði“ getur svo aftur á móti ekki náð yfir það að beitt sé virkum aðferðum til að binda endi á líf einstaklinga sem ekki eru taldir geta lifað verðugu eða mannsæmandi lífi. Í slíkum tilvikum taka aðrir sér rétt til að meta forsendur þeirra til þess — í versta falli stjórnvöld. Slíkt ber frekar að nefna líknarmorð. Auðvitað snýst spurning Siðmenntar ekki um þann möguleika.

Ef til vill gengu ekki öll 75 prósentin í könnuninni út frá sama skilningi í þessu efni.[3] En það er einmitt í sambandi við nákvæma skilgreiningu á „líknandi dauða“ sem álitamálin taka að skjóta upp kollinum.

Áleitnar spurningar

Ef við óskum eftir löggjöf sem heimilar virka aðstoð heilbrigðisstarfsfólks til að binda enda á líf sjúklinga verðum við að svara ýmsum áleitnum spurningum: Hvenær á ósk um slíka aðstoð að koma fram? Á að krefjast þess að hún liggi fyrir í einhvers konar lífsskrá þegar áður en við erum greind með ólæknandi sjúkdóma en þá er helst að vænta að við tökum yfirvegaða afstöðu? Eða nægir að hún sé borin fram þegar ljóst er að dauðinn er skammt undan? Þá vaknar líka spurningar um hvaða skilyrðum þurfi að vera fullnægt til að óskin verði framkvæmd, ekki síst ef hún er seint fram komin og hugsanlega borin fram í angist áður en ljóst er orðið að sjúklingurinn eigi ekki einhvern innihaldsríkan tíma ólifaðan. Ber að skylda heilbrigðisstarfsfólk til að veita slíka aðstoð eða á að taka tillit til siðferðilegrar sannfæringar þess í málinu og samviskufrelsis?  Og hvað um afstöðu og óskir aðstandenda? Á að taka tillit til þeirra?

Vissulega ráðfæra Esther og Poul í Stille hjerte sig við dætur sínar áður en þau láta til skarar skríða. En myndin sýnir vel hvaða átök geta átt sér stað við þessar kringumstæður og hvernig ólíklegustu einstaklingar skipta um skoðun í allar áttir. Viljum við komast í slíkar aðstæður sjálf?

Áður en spurningum á borð við þá sem hér um ræðir er svarað á málefnalegan hátt verðum við að gera öll þessi mál upp við okkur. Upplýst umræða gæti valdið því að hlutfall hinna hlynntu lækkaði nokkuð yrði spurning Siðmenntar borin upp að nýju.

Helgi lífsins

Hér framar var tæpt á klassískum, kristnum gildum. Þau eru mjög eindregin í þá veru að sérhver eintaklingur sé ómetanlegur, heilagur, skapaður í Guðs mynd.[4] Þetta á við um alla án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti svo vitnað sé til jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar (65. gr.). Samkvæmt kristnum gildum getur því enginn tekið sér vald yfir lífinu, hvorki sínu eigin lífi né lífi annarra. Sem betur fer er kirkjan þó hætt að fordæma þau sem örmagnast og binda enda á eigið líf. Það er heldur ekki okkar að dæma í slíkum tilvikum, hvaða skoðun sem við kunnum að hafa á helgi lífsins.

Því miður er það svo að þrátt fyrir þetta hafa kristnir menn gegnum tíðina tekið sér mikið vald yfir lífinu og bundið enda á líf, jafnvel í nafni trúar sinnar. Hér fer því ekki alltaf saman kenning eða gildismat og breytni, fremur en á ýmsum öðrum sviðum. Það breytir þó engu um að okkur ber að taka afstöðu til grunnspurninga um helgi mannlegs lífs áður en svarað er spurningum á borð við þá sem hér um ræðir. Það má gera út frá kristnum gildum en einnig gildismati sem fremur má kenna við mannhelgi eða húmanisma. Hvaða gildi sem lögð eru til grundvallar er svo ljóst að svör okkar eða niðurstöður þurfa ekki endilega alltaf að verða hin sömu þótt gengið sé út frá svipuðu gildismati.

Hvernig svo sem á er litið er þó ljóst að afstaða okkar til lífsins og dauðans er háð samfélagi okkar og menningu. Um daga trúarmenningarinnar fyrr á öldum óttaðist fólk mest það sem kallað var „hinn vondi, bráði dauði“. Hann kom í veg fyrir að það gæti búið sig undir dauðann, kvatt sína nánustu, sæst við samferðafólkið, horfst í augu við sjálft sig og Guð sinn. Nú á dögum óska mörg okkar sér aftur á móti skyndilegs dauða en óttast langdregna banalegu. Það helst áreiðanlega í hendur við lífsform okkar og hugmyndir um lífsþægindi og lífsgæði sem mótaðar eru í neyslusamfélagi.

Hver sem afstaða okkar til lífsins og dauðans annars er og hvað sem okkur kann að finnast um „líknandi dauða“ er ljóst að við þurfum öll að læra listina að deyja, ars morendi, sem er náskyld listinni að lifa.

[line]

[1] Svarendur voru 821 á aldrinum 18–75 ára. Siðmennt: Lífsskoðanir Íslendinga og trú, nóv. 2015, bls. 61–63.

[2] Sjá Crister Enander, „Det finns en sjö…“, Ett skott i natten och andra litterära essäer, Stokkhólmi, Carlssons Bokförlag, 2007, bls. 105–116. Tommy Olofsson, Det finns en sjö och sedan aldrig mer.

[3] Gagnlegir tenglar: medical-dictionary.thefreedictionary.com/Euthanasy og www.visindavefur.is.

[4] Varðandi sköpun hér sjá pistil minn Guð eða Miklihvellur.[/cs_text]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

[cs_text text_align=”none”][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3