Guð eða Miklihvellur?

[cs_text text_align=”none”]
Lífsskoðunarfélagið Siðmennt birti nýverið könnun um lífsskoðanir og trú Íslendinga sem Maskína vann í nóvember á nýliðnu ári. Hér verður vikið að tveimur spurningum sem fremur lúta að heimsmynd en trú, a.m.k. eins og ég skil það orð. Það eru spurningarnar „Hvernig heldur þú að heimurinn hafi orðið til?“ (sp. 3) og „Ertu sammála eða ósammála því að trú og vísindi fari saman í leit að sannleikanum um lífið og tilveruna?“ (sp. 16). Síðar kann að verða vikið að fleiri spurningum úr könnuninni.

Úr könnun Siðmenntar

Fyrri spurningunni er væntanlega ætlað að tefla saman vísindum og trú þar sem afmarkaðir svarmöguleikar eru aðeins tveir: „Heimurinn varð til í Miklahvelli (Big bang)“ og „Guð skapaði heiminn“. Auk þess gafst svarendum kostur á að merkja við „Annað, hvað?“[1] Tæp 62% aðhylltust Miklahvell en tæp 18% sköpun. Þau sem völdu aðrar skýringar slöguðu hátt upp í hina síðarnefndu en rúm 12% aðhylltust ýmsa aðra möguleika. Rúm 8% höfðu ekki skoðun. Svarendum gafst þó ekki kostur á að svara með þeim hætti en hópurinn var kallaður fram eftir á, líklega til að þrengja hóp þeirra sem tilgreindu aðrar skýringar en möguleikana tvo sem boðið var upp á. Einfalda ályktunin sem draga má af þessari dreifingu er að Íslendingar, eða a.m.k þeir sem svöruðu spurningunni, séu efnis- og vísindahyggjufólk.

Í því sambandi er áhugavert að 38% eru sammála því að trú og vísindi fari saman í leit að sannleikanum um lífið og tilveruna en aðeins 28% eru því ósammála. Þriðjungur svarenda tók ekki afstöðu. Af þessum tölum verður sú ályktun alls ekki dregin að við Íslendingar séum vísindahyggjufólk. Svörin við spurningunum tveimur eru því ærið misvísandi eða verður ekki að líta svo á að spurningin um „upphaf heimsins“ sé hluti af leyndardóminum um „lífið og tilveruna“, í það minnsta í því samhengi sem hér um ræðir?

Annars hefur spurningin um tilurð heimsins kallað fram mikla gagnrýni hjá fjölmörgum sem ég hef heyrt tjá sig um könnunina. Mörg sem játa trú hafa t.d. sagt að hefðu þau svarað könnuninni hefðu þau viljað veðja á Miklahvell. Þá hefði svar þeirra aftur á móti verið túlkað sem höfnun á sköpunartrú. Því getur verið að einhver hafi af „strategískum“ ástæðum merkt við möguleikann „Guð skapaði heiminn“ sem skori þá hærra en ella og að fylgjendur Miklahvells séu enn fleiri en könnunin gefur til kynna. Vera má að fáir og hugsanlega vanhugsaðir svarmöguleikar við spurningunni hafi líka valdið því að margir hafi valið „annað“ (þ.e. 20% áður en hinir hlutlausu voru kóðaðir).

Andstæður eða ekki?

Hér skiptir sem sé máli hvort svarmöguleikarnir séu sambærilegir og útiloki hvorn annan eða hvort þeir liggi í raun á mismunandi sviðum og séu því samrýmanlegir. Séu svör þeirra sem völdu „Annað, hvað?“ skoðuð má enda sjá ýmsar útgáfur af því að Guð hafi skapað heiminn með Miklahvelli. Presturinn Gunnar Jóhannesson reifaði og þá afstöðu einnig í grein í Fréttablaðinu 16. jan 2015, „Unga fólkið hafnar sköpunarsögunni“. Þá afstöðu má einnig sjá í ljóðinu „Upphafsorðið“ eftir Vilborgu Dagbjartsdóttur sem er tileinkað Stephen W. Hawking:

Upphafið var dauðakyrrt
autt og tómt

Svartamyrkur
grúfði yfir tóminu

Tómið var ekki galtómt.
Það var ljósvaki í því.
Hann bærði á sér
og til varð kraftur
þyngdarkrafturinn.

(Við megum
ef við viljum
kalla hann Guð)

Fyrir tilverknað þyngdarkraftsins
hóf ljósvakinn upp raust sína
og sagði

VERÐI LJÓS!
Þegar ljósið sprakk út
verð mikill hvellur!

Við heyrum enn
daufan enduróminn.[2]

Hugsanlega verður spurningunum um tilurð heimsins og lífið og tilveruna ekki svarað öllu skynsamlegar. Ég hallast alla vega að þeirri skoðun að spurningin um upphaf heimsins eins og hún var borin fram í könnun Siðmenntar gefi afar takmarkaða vitræna niðurstöðu.

Í mínum huga er þó áleitnara álitamál hvort spurning um upphaf heimsins eigi eitthvert sérstak erindi í könnun um lífsskoðanir og trú. Hér skal ekki svarað fyrir munn veraldlegra lífsskoðana heldur aðeins trúar: Er spurningin um hvernig alheimurinn varð til virkilega trúarleg spurning? Er hún ekki fyrst og fremst náttúruvísindaleg? Er t.a.m. líklegt að hún hvíli þyngst á okkur þegar við liggjum banaleguna? Er ekki líklegra að við spyrjum þá hver hafi verið tilgangurinn með þessu öllu saman, hvort okkur hafi tekist að lifa sem skikkanlegar manneskjur og hugsanlega komið einhverju góðu til leiðar í heiminum? Allt eru þetta trúarlegar spurningar í eðli sínu þótt svör okkar við þeim þurfi vissulega ekki að vera það.

Vélrænn Guð á útleið

Ég viðurkenni að hér greinir fólk á. Í fyrrnefndri grein sinni gengur Gunnar Jóhannesson t.a.m. nokkuð langt að mínum dómi, vissulega með hjálp eðlisfræðinga en ekki guðfræðinga, í að skýra hvernig Guð hafi skapað heiminn í Miklahvelli og geri spurninguna þar með trúarlega. Álitamál er þó hvort þar marseri ekki deus ex machina eða hinn vélræni guð sem varð t.d. þýska andspyrnuguðfræðinginum Dietrich Bonhoeffer (1906–1945) svo mikill þyrnir í augum í síðari fangelsisbréfum hans. Árið áður en hann var skotinn reit hann t.d.:

Hinir trúuðu [en þann hóp fyllti Bonhoeffer sjálfur] tala um Guð þegar mannlega þekkingu þrýtur (oft reyndar hugsanaleti) eða þegar mannlegir kraftar duga ekki lengur — það er eiginlega alltaf deus ex machina sem marserar þá fram á sviðið, annaðhvort til sýndarlausnar óleysanlegra vandamála eða sem kraftur þegar kraftar mannsins nægja ekki, sem sagt til þess að misnota veikleika mannsins, […].[3]

Bonhoeffer bendir svo á ógöngurnar sem í þessu felast fyrir trúna. Þegar þekking mannsins eykst eða honum tekst með hjálp nýrrar tækni að leysa áður óleysanleg vandamál ýtir hann Guði stöðugt lengra út á jaðarinn „uns Guðs sem deus ex machina verður ekki lengur þörf […]“.[4] Á þessari leið erum við ef við mörkum Guði bás innan heimsmyndar og kenningasmíðar raunvísindanna. Þá verður umræðan um Guð og Miklahvell aðeins næsti kafli í hinni löngu orðræðu um þróun og sköpun sem Darwin hratt af stað og tæplega mikið frjórri en sú samræða reyndist. Í því sambandi má raunar benda á að viðfangsefnin sem glímt er við í upprunasögnunum í Gamla testamentinu voru ugglaust allt önnur en náttúruvísindi á síðari öldum hafa glímt við. Þeir sem þær rituðu virðast hafa verið uppteknastir af ýmsum þverstæðum sem við þeim blöstu í daglegu lífi.

Mismunur trúar og vísinda

Er þá ekki betra að viðurkenna forskot vísindanna við kenningarsmíð um uppruna alheimsins og lífsins á jörðinni, en mikilvægi trúar og þess vegna guðfræði þegar um er að ræða vangaveltur um tilgang, gildi og markmið þessa alls, hlutverk okkar og köllun í alheiminum eða okkar litla hversdagslega umhverfi? Að mínu mati væri a.m.k. skaði ef gölluð spurning í skoðanakönnun Siðmenntar yrði til að etja enn einu sinni saman trú og vísindum líkt og hlutverk þeirra væru eitt og hið sama. Fjalla náttúruvísindin í því sambandi sem hér um ræðir ekki fyrst og fremst um uppruna alheimsins en trúin um tilganginn með lífi okkar í honum? Mælt á skynsamlegan kvarða láta skýringar byggðar á trú oft undarlega í eyrum þegar um er að ræða náttúrufræðileg úrlausnarefni. Á sama hátt geta svör dregin af náttúruvísindum hljómað dæmalaust grunnfærin þegar spurt er um um gildi, markmið og tilgang lífsins.

[line]

[1]Hér er stuðst við útgefið hefti: Lífsskoðanir Íslendinga og trú, Siðmennt, nóvember 2015.
[2]Vilborg Dagbjartsdóttir, Ljóðasafn, Reykjavík: JPV Útgáfa, 2015, bls. 241.
[3]Dietrich Bonhoeffer, Fangelsisbréfin, íslensk þýðing eftir Gunnar Kristjánsson, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2015, bls. 237.
[4]Sama heimild. Sjá og Hjalti Hugason, Ekki lengur þörf fyrir guð — Guði sé lof!

[Myndskreyting: Sóley Stefánsdóttir. Miklahvellsmynd fengin að láni héðan og teikningin héðan.][/cs_text]

Um höfundinn
Hjalti Hugason

Hjalti Hugason

Hjalti Hugason er prófessor í kirkjusögu við Guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands. Hann hefur stundað rannsóknir á ýmsum sviðum íslenskrar kirkjusögu og kirkjuréttar en auk þess ritað um trú, samfélag og menningu á ýmsum vettvangi. Sjá nánar

[cs_text text_align=”none”][fblike][/cs_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3