Skáldskaparfræði, speglar og miðaldir

[x_text]
Fyrr á öldum, ekkert síður en á okkar póst-módernísku tímum, léku skáld og listamenn sér að því að skapa margbrotin og á köflum sjálfhverf listaverk: Þeir máluðu myndir inni í myndum, skrifuðu sögusagnir, sköpuðu frásagnarspegla.
Í ritinu La Poétique de la prose (1971) gerir Tzvetan Todorov skarpan greinarmun á bókmenntagagnrýni og skáldskaparfræðum, greinarmun sem má skýra með samanburði við nútímamálvísindi í anda Saussures. Hlutverk málvísindamanna er ekki að túlka merkingu einstakra setninga heldur að uppgötva þær reglur og hefðir sem liggja málkerfinu til grundvallar. Með sama hætti lítur Hugras_poetic_bokTodorov svo á að það sé ekki markmið bókmenntafræðinnar sem vísindagreinar að túlka einstök bókmenntaverk heldur að skilja bókmenntir sem tjáningarform, skilgreina „bókmenntaleika“ bókmenntanna, varpa ljósi á þær formgerðir og hefðir sem öll bókmenntasköpun hvílir á.

Flestir kaflar La Poétique de la prose eru útlegging á þessari stefnuskrá. Í einum kaflanum, „Leitin að frásögninni“, kvartar Todorov til dæmis yfir því hve fræðimenn hafi haft lítinn áhuga á miðaldabókmenntum sem bókmenntum; þeir hafi þess í stað lagt megináherslu á að draga af verkunum einhverjar ályktanir um samfélag miðaldamanna eða höfundana sem skrifuðu þau. Á því séu þó markverðar undantekningar, þar á meðal bók Alberts Pauphilet Etudes sur la Queste del Saint Graal (1921) sem fjallar um franska miðaldatextann La queste del Saint Graal. Kveðst Todorov vilja taka upp þráðinn frá Pauphilet. Vitnar hann til þeirrar athugasemdar Pauphilets að í La queste del Saint Graal, sem rekur sögur af riddurunum við hringborð Arthúrs konungs og leit þeirra að hinum helga gral, sé ekki nóg með að sagt sé frá tilteknum atburðum heldur séu atburðirnir túlkaðir jafnóðum með svipuðum hætti og guðfræðingar hafi túlkað þá atburði sem sagt er frá í Biblíunni. Þannig sé algengt að riddararnir rekist á vitringa sem fræði þá um að ævintýrin sem þeir hafi gengið í gegnum vísi til atvika úr lífi Krists og arftaka hans eða jafnvel til annarra atburða í gralsögninni. Gawain dreymir til dæmis nautahjörð sem hyggst leita sér að betri bithaga og fær skömmu síðar að heyra að draumurinn fjalli í raun um leit þeirra riddaranna að hinum heilaga gral. Todorov talar í þessu sambandi um að frásögnin sé samsett úr texta og texta um þann sama texta (e. meta-text), sem fléttist þó saman: „Annar helmingur textans snýst um ævintýri, hinn helmingurinn um textann sem lýsir þeim“ (s. 123). Það má umorða þessa hugsun svo að í La queste del Saint Graal séu annars vegar frásagnir og hins vegar umræða milli persóna sem endurspegli eða túlki þessarar frásagnir. Eftir að hafa rætt ýmis dæmi af þessu tagi úr gralsögnunum kemst Todorov að þeirri niðurstöðu að sjálf leitin að gralnum sé í raun leit að túlkunarlykli. „Að finna gralinn er að læra að ráða hið guðlega tungumál, sem merkir […] að ná tökum á frumforsendum kerfisins“ (s. 129). Hann bætir því við að leitin að gralnum sé jafnframt leit að sögu sem er fær um að tjá það ósegjanlega: „Þar með virðist frásögnin vera höfuðminni Sögunnar um gralinn (eins og allra frásagna, en þó alltaf með ólíkum hætti)“ (s. 141).

Erlenda hugtakið metatext og hið hliðstæða hugtak metafiction, sem nær yfir skáldskap sem fjallar um skáldskap, hafa verið þýdd með ýmsum hætti á umliðnum árum. Einhverja snjöllustu þýðinguna er að finna í grein eftir Helgu Kress frá 1991 um slúður sem uppsprettu frásagnar í Íslendingasögunum en þar segir meðal annars: „Íslendingasögur eru að mjög miklu leyti paródískar, þær eru tal um tal, sögusagnir“ (s. 156). Hér er á ferðinni nákvæm og tiltölulega gegnsæ þýðing á hugtakinu sem Todorov notar. HelgaKressEins og alkunna er hefur Helga verið einn helsti brautryðjandi femínískra bókmenntafræða og kvennabókmenntasögu hér á landi, en það er ástæða til að vekja athygli á að rannsóknir hennar hafa jafnframt verið mikilvægt framlag til sögu íslenskra sögusagna. Í viðamikilli umfjöllun sinni um eddukvæði og Íslendingasögur vekur Helga gjarnan athygli á því hvernig þessir textar fjalla um (eða endurspegla) tungumálið og áhrifamátt þess og þá ekki síst hvernig orðræða og skáldskapur kvenna mótar hegðun og skáldskap karlanna. Grein sína um slúðrið byrjar Helga á því að vitna í 29. erindi Hávamála þar sem rætt er um æskilega meðferð tungumálsins: „Ærna mælir, / sá er æva þegir, / staðlausa stafi.“ Í framhaldi bendir hún á að víða í fornbókmenntunum komi fram ótti við stjórnlaust tal, ekki síst slúður kvenna, en um leið knýi slíkt tal atburðarásina gjarnan áfram. Meðal dæma sem Helga tilfærir er lýsing Njáls sögu á samræðum um skeggleysi Njáls sem fram fara í dyngju Hallgerðar Höskuldsdóttur á Hlíðarenda. Fær húsmóðirin Sigmund Lambason til að kveða vísur um karl hinn skegglausa og taðskegglingana syni hans. Gunnar, eiginmaður Hallgerðar, liggur á hleri og stígur hann brátt fram til að reyna að ná tökum á þessu tali. „En ef nokkur maður hermir þessi orð þá skal sá í brautu verða og hafa þó reiði mína,“ segir hann og bætir sögumaður við að viðstöddum hafi staðið svo mikil ógn af húsbóndanum „að engi þorði þessi orð að herma“. Helga túlkar senuna svo að Gunnar sé „fulltrúi karlveldis og bókmenntastofnunar“ sem hafi „heppnast í þvílíkum mæli í niðurþöggun sinni og ritskoðun að vísur Sigmundar eru ekki gefnar upp í sögunni. Eru þær og aðeins til í „apókrýfri“ gerð hennar og prentaðar aftanmáls í útgáfu Íslenskra fornrita, ásamt gróteskum vísum Unnar Marðardóttur um samfarir þeirra Hrúts“ (s. 141). Það fer samt svo að dylgjur Hallgerðar um karlmennsku Njáls spyrjast út og draga langan og blóði drifinn dilk á eftir sér í sögunni. Í þessu og fleiri dæmum sem Helga tilfærir má sjá hvernig einstakir viðburðir innan Íslendingasagnanna verða fljótt hluti af margbrotinni munnlegri hefð þar sem tekist er á um ólíkar túlkanir á veruleikanum. Hér má einnig minnast á grein Helgu um Fóstbræðra sögu, „Bróklindi Falgeirs“ sem birtist árið 1987, en þar sýnir hún með sannfærandi hætti fram á að frásögnin einkennist af grótesku raunsæi sem sýnir ekki bara hetjuna og hetjuhugsjónina í spéspegli heldur skopstæli í raun Íslendingasögurnar sem bókmenntagrein. Enda þótt þessar rannsóknir Helgu megi fella undir skáldskaparfræði, þá hafa þær sannarlega varpað nýju ljósi á íslenskt miðaldasamfélag og einnig (og oft ekki síður) á samtíma okkar.

Annar fræðimaður sem hefur verið vakandi fyrir Íslendingasögunum sem sögusögnum er Laurence de Looze. Í þremur greinum sem birtust á árunum 1986 til 1991 um svonefndar skáldasögur ræðir hann meðal annars um hvernig dróttkvæði og óbundið mál fléttistsaman í textunum og endurspegli hvort annað.Hugras_laurence_de_Looze Eðli sínu samkvæmt séu ævisögur skálda á borð við Egil Skallagrímsson, Gretti Ásmundarson og Gunnlaug ormstungu í og með lýsingar á tilurð einstakra kvæða og vísna eftir þá en um leið geymir skáldskapurinn veigamiklar heimildir um viðkomandi skáld. Í grein sinni um Egils sögu vekur De Looze athygli á því hvernig sumar vísur í sögunni séu í hæsta máta sjálfhverfar. Hann tekur meðal annars dæmi af tveimur vísum Egils sem skáldið flytur þriggja ára gamalt í veislu hjá Yngvari móðurafa sínum á Álftanesi. Í fyrri vísunni hreykir Egill sér af skáldagáfunni og krefur Yngvar skáldalauna, í þeirri síðari þakkar hann afa sínum fyrir að hafa gefið sér þrjá kuðunga og andaregg fyrir skáldskapinn. Fyrri vísan er svohljóðandi:[/x_text]

[x_text]

Kominn em eg til arna,
Yngvars þess er beð lyngva,
hann var eg fús að finna,
fránþvengjar gefr drengjum.
Munt eigi þú, þægir,
þrevetran mér betra,
ljósundinna landa linns,
óðar smið finna.

[/x_text]

[x_text]Ég er kominn til heimkynna Yngvars,
sem gefur drengjum gull.
Hann var ég fús að finna.

Þú munt ekki, örláti maður,
finna betra þriggja ára
ljóðskáld en mig.
[/x_text]

[x_text]Efniviður vísunnar er að drjúgu leyti tilurð hennar sjálfrar og sjálfshól hins unga skálds.[1] Í samhengi sögunnar er vísa Egils einnig afar skýrt dæmi um það sem svissneski fræðimaðurinn Lucien Dällenbach hefur, með hliðsjón af skrifum André Gide, kallað frásagnarspegil (fr. mise en abyme) og skilgreint sem verk inni í verki eða innri endurtekningu. Annað dæmi um frásagnarspegil í Eglu sem de Looze túlkar, með tilvísun til merkilegrar en vanræktrar greinar eftir Ludovica Koch, er kvæðið Sonatorrek, sem fjallar framan af um hve skáldið eigi erfitt með að yrkja („tungu að hræra”) en varpar, þegar frá líður, einstæðu ljósi á það hvernig skáldskapurinn („mærðar timbur”) sé fær um að gefa þeim látnu (ættartré Egils sem „á enda stendur”) eilíft líf. Samband Sonatorreks og sona Egils er hér hliðstætt sambandi Egils sögu og Egils sjálfs.

Forvitnilegt er að bera þau einkenni fornsagnanna sem þau Helga, de Looze og Koch vekja athygli á saman við málverk frá síðmiðöldum þar sem málverkum og speglum bregður fyrir. Eitt af þekktari verkum af þessu tagi er Arnolfini-portrettið (1434) eftir Hugras_arnolfini_spegillhollenska málarann Jan van Eyck (1390-1440) en talið er að viðfangsefnið séu annað hvort ítalski kaupmaðurinn Giovanni Arnolfini eða frændi hans, Giovanni di Arrigo, ásamt ónefndri þungaðri eiginkonu. Margskonar tákn er að finna á myndinni, þar á meðal er skrautlegur kúptur spegill sem sýnir hjónin aftan frá og jafnframt tvo aðra aðila sem eru þarna viðstaddir. Hugsanlega er listamaðurinn sjálfur annar þeirra, en nafn sitt hefur hann skrifað á vegginn fyrir ofan spegilinn. Spegilramminn er skreyttur táknrænum myndum sem sýna píslarsögu Krists. Verkið er áminning um að fyrr á öldum, ekkert síður en á okkar póst-módernísku tímum, léku skáld og listamenn sér að því að skapa margbrotin og á köflum sjálfhverf listaverk: Þeir máluðu myndir inni í myndum, skrifuðu sögusagnir, sköpuðu frásagnarspegla.

Þá fagurfræði sem býr að baki mynd Jan van Eyck má jafnframt tengja við rit Torfa Tulinius, Skáldið í skriftinni: Snorri Sturluson og Egils saga, sem kom upphaflega út árið 2004. Bókin, sem fjallar frá ýmsum hliðum um skáldskaparfræði Eglu, Hugras_TorfiHTul-216x216hefur nú nýlega komið út í endurskoðari útgáfu á ensku í þýðingu Victoriu Cribb undir titlinum The Enigma of Egil: The Saga, the Viking Poet, and Snorri Sturluson (enska gerðin er jafnframt í opnum aðgengi á netinu). Hugmynd Torfa er sú að höfundur Eglu hafi ekki aðeins falið í verkinu margháttaðar vísanir til Biblíunnar heldur einnig sína eigin spegilmynd. Í einum kafla bókar sinnar, sem ber titilinn „Sagan og höfundurinn“, ber Torfi söguna með beinum hætti saman við málverkið af Arnolfini-hjónunum (málverkið er prentað í íslensku gerðinni en ekki í þeirri ensku) og segir þar meðal annars:

„Þótt myndin sé um það bil tveimur öldum yngri en Egils saga er freistandi að skoða hana sem hliðstæðu sögunnar. Veruleikinn sem verkið miðlar virðist áþreifanlegur og efnislegur en er í raun búinn til af táknum sem vísa á æðri skilning og annan heim. Enn fremur gegna myndin og sagan báðar félagslegu hlutverki.“ (s. 212)

Síðast setningin í þessari tilvitnum, líkt og raunar allur síðari hluti bókar Torfa, er til marks um að þótt hann sé vakandi fyrir skáldskaparfræðum Egils sögu og miðaldabókmennta almennt þá er hann ekki síður áfram um „að draga af verkunum einhverjar ályktanir um samfélag miðaldamanna eða höfundana sem skrifuðu þau“, svo notuð séu orð Todorovs. Rannsóknir Torfa, líkt og rannsóknir Helgu Kress, eru til marks um að þetta tvennt getur vel farið saman og verður kannski aldrei fyllilega slitið í sundur.

Fræðiskrif sem vísað er til:

  • Dällenbach, Lucien, The Mirror in the Text, þýð. Jeremy Whiteley og Emma Hughes, Chicago: The University of Chicago Press, 1989.
  • de Looze, Laurence, „Poet, Poem, and Poetic Process in Bjarnarsaga Hítdælakappa and Gunnlaugssaga ormstungu“, Journal of English and Germanic Philology, 85/4, 1986, bls. 479–493;
  • de Looze, Laurence, „Poet, Poem and Poetic Process in Egils Saga Skalla-Grímssonar“, Arkiv för nordisk filologi 104, 1989, bls.123–142.
  • de Looze, Laurence, „The Poetic Outlaw: Self-Consciousness and Poetic Process in Grettis Saga Asmundarsonar“, Arkiv för nordisk filologi 106, 1991, bls. 85–103.
  • Helga Kress, „Staðlausir stafir: Um slúður sem uppsprettu frásagnar í Íslendingasögunum“,Skírnir 165, vor 1991, bls. 156.
  • Helga Kress, „Bróklindi Falgeirs: Fóstbræðrasaga og hláturmenning miðalda“, Skírnir 161, haust 1987, bls. 271–286.
  • Koch, Ludovica. „Le Bouclier et la corne á biére. Étude sur la conception de la poésie et du poète chez Bragi Boddason et Egill Skallagrimssons.“ Studi Nederlandesi-Studi Nordici 22 (1979): 125-63,
  • Pauphilet, Albert. Etudes sur la Queste del Saint Graal. Paris, É. Champion, 1921.
  • Sylvía Nótt, „Til hamingju Ísland“, Eurovision, Aþenu 18. og 20. maí, sérvefir Ríkisútvarpsins, vefslóð: http://servefir.ruv.is/euro06/lagid.htm, skoðað 19. júlí 2011.
  • Todorov, Tzvetan, The Poetic of Prose, þýð. Richard Howard. Cornell: Cornell University Press, 1977.
  • Torfi Tulinius. Skáldið í skriftinni: Snorri Sturluson og Egils saga. Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, ReykjavíkurAkademían, 2004.

[1] Vísa Egils er í raun svo sjálfhverf að helst má jafna henni saman við dægurlagatextann sem Sylvía Nótt (alias Ágústa Eva Erlendsdóttir) söng í undankeppninni fyrir Evrópusöngvakeppnina árið 2006: „Mitt lag, ógeðslega töff, ekkert nineties ógeð. / Það er töff, ókey, það er ekki gay, / ég er komin hér to stay! / Hinar tíkurnar eru bólugrafnar en ég er hrein mey. / Þið elskið mig, þið dýrkið mig, sætt, en samt eitthvað svo glatað.“[/x_text]


Um höfundinn
Jón Karl Helgason

Jón Karl Helgason

Jón Karl Helgason er prófessor í Íslensku sem öðru máli við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Hann hefur skrifað fræðibækur og -greinar, fengist við þýðingar og komið að ritstjórn tímarita, bóka og vefja á Netinu. Sjá nánar

[x_text][fblike][/x_text]

Deila

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3