Dansi, dansi dúkkan mín

[container]

Um höfundinn
Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir

Dagný Kristjánsdóttir er prófessor emeríta í íslenskum nútímabókmenntum við Íslensku­- og menningardeild Háskóla Íslands. Sérsvið hennar er íslensk bókmenntasaga, kvennabókmenntir, barnabókmenntir, kynjafræði og sálgreining. Sjá nánar

 Þegar Þorvaldur Helmer spyr Nóru konu sína hvernig hún geti svikið sínar helgustu skyldur við eiginmann og börn, segist hún hafa aðrar skyldur sem séu jafn helgar, skyldurnar við sjálfa sig. Þetta er hebreska í augum Helmers og því fer sem fer í hinu dramatíska lokaatriði Dúkkuheimilis (Et dukkehjem, 1879) Henriks Ibsen.

Dúkkuleikur í dúkkuhúsi

Dúkkuheimili Henriks Ibsen var frumsýnt  föstudaginn 30. desember í Borgarleikhúsinu í leikstjórn Hörpu Arnardóttur og nýrri þýðingu Hrafnhildar Hagalín sem líka var dramatúrg sýningarinnar.  Leikritið er fært til nútímans og staðfærslan heppnast mjög vel. Í raun er það makalaust og ekki alfarið þægilegt hve lítið kyngervin sem við horfum á í þessu 135 ára gamla leikriti hafa breyst; ennþá leika (of) margir karlar húsbóndann á heimilinu, þann sem allt getur og allt veit, og konan leikur bjargarlausa og viljalausa dúkku sem hann getur leikið sér að.  Árið 1879 voru flottustu brúðurnar með postulínshausa í knipluðum kjólum en í dag eru það Barbiedúkkur með langa leggi, kannski í flegnum kjól og með afróhár sem eru seldar á uppboðum á netinu.

Unnur Ösp Stefánsdóttir var heillandi Nóra, barnsleg, glöð, svolítið kjánaleg en líka lævís og tvöföld í roðinu frá því fyrsta. Nóra er í hennar túlkun meðvituð um þann leik sem hún leikur og telur sig hafa vald yfir honum. Þegar leyndarmál hennar er afhjúpað rennur upp augnablik sannleikans og kemur til óumflýjanlegs uppgjörs þeirra Helmers. Þar skilur Nóra ekki aðeins að Helmer er ekki sá maður sem hún hélt að hann væri heldur einnig að hún hefur aldrei haft leikinn á valdi sínu af því að hún er ekkert annað en þessi leikur. Það er ekkert á bak við hann.

Mótleikari Nóru er Helmer, afskaplega ógeðfelldur náungi í leikriti Ibsens, hégómagjarn, ráðríkur hræsnari sem er stoltur af Nóru, hún er blæti, dýrmætur hlutur sem allir þrá og öfunda hann af og hann er stoltur af henni en talar við hana eins og gæludýr (litli lævirkinn og kisulóran) en líka eins og barns sem er eign hans og sköpunarverk. Flókið? Ekki fyrir Þorvald Helmer. Saman búa þau Nóra í dúkkuhúsi sem er ekki fyrir börn. Þetta er dýrt dúkkuhús sem fólk má horfa á og sjá fyrir sér hversdagslífið sem lifað er í herbergjunum og ímynda sér litlu leyndarmálin sem íbúarnir fela í skúmaskotunum.

Hilmir Snær Guðnason var nýstárlegur Helmer, að vísu hégómlegur, eigingjarn og kjánalegur en líka ástfanginn af Nóru og vekur samúð áhorfandans í lokin þegar heimurinn hrynur í hausinn á honum.   Það gerist þegar dúkkan sem hann heldur að hann hafi stjórnað reynist hafa lifað eigin lífi, farið á bak við hann og gengur loks burt úr leikritinu hans.  Ef hann hefur verið leikstjórinn í þessu dúkkuhúsi er hann allsendis hlutverkslaus þegar leikararnir yfirgefa sviðið.

Þetta myndmál um leikhús og dúkkuhús sem renna saman má lesa úr allri sýningunni. Sviðið er opið og svartir flekar til hliðanna en í miðjunni er afmarkaður ferningur með rauðbrúnum gervisandi sem lítur út eins og gólfteppi en gegnir margvíslegu hlutverki í sýningunni eins og allt annað í úthugsaðri leikmynd Ilmar Stefánsdóttur. Á þessum ferningi er nútímalegur en mjög einfaldur húsbúnaður í fyrsta þætti áður en óveðurskýin hrannast upp. Þegar snaran herðist að hálsi Nóru vex óreiðan á sviðinu, rusl eftir jólin, húsgögnum er hrúgað inn og æ fleira er grafið í sandinn. Í lokaþættinum er allt innbú horfið og sviðið eins og vígvöllur eða kirkjugarður. Þetta  rými á sviðinu eða „dúkkuhúsið“ og það sem þar gerist er líka afmarkað með hliðarljósum og löngum eltiljósum í stórkostlega fallegri ljósahönnun Björns Bergsteins Guðmundssonar. Búningar Filippíu I. Elísdóttur, sérstaklega búningar Nóru, undirstrika sömuleiðis stígandi verksins og persónunnar– hvert smáatriði í sýningunni beinist að þeirri heildarmynd sem búin er til.  Sýningin ber þannig vitni verulega vandaðrar vinnu allra listamannanna sem að henni standa og ekki síst leikstjórans, Hörpu Arnardóttur, en þar nýtur hún líka nýrrar þýðingar Hrafnhildar Hagalín.

Ibsen og Nóra

Það er óskaplega erfitt að þýða verk Ibsens. Þau eru ekki aðeins skrifuð á tungumáli annars tíma og menningar heldur eru þau hlaðin táknmerkingu og vísunum, þau eru eins og vel hlaðinn veggur úr steini. Hrafnhildur fer milliveg, staðfærir þýðinguna í tíma og rúmi að mestu leyti, en heldur þó borgaralegri formfestu. Verkið er fremur lítið stytt og ég sakna einskis í því, þjónustufólkið á ekki heima á nútímaheimili. Ég er hins vegar ekkert hrifin af því að breyta titlinum á verkinu úr eldra heiti þess á íslensku sem var Brúðuheimilið (það hét raunar Heimilisbrúðan í fyrstu þýðingu Bjarna frá Vogi, Leikfélagi Reykjavíkur 1904/1905). Hrafnhildur útskýrir hins vegar þetta val ítarlega í viðtali við þær Hörpu í leikskránni.

Ein af ástæðum þess að Dúkkuheimilið höfðar svo sterkt til nútímans felst kannski í því að það er í því margs konar dramatísk spenna. Verkið byggir á sannsögulegum atburðum. Laura Kieler var norsk skáldkona sem skrifaðist á við Ibsen, leitaði ásjár hans og bar sig upp við hann af því að hún hafði tekið lán, án vitundar eiginmannsins, til að borga lækniskostnað hans og hafði falsað pappíra í því skyni. Hún bað Ibsen að hjálpa sér að fá birta bók sem hún hafði skrifað og vonaðist til að geta borgað skuldina með ritlaununum en Ibsen gat ekki hjálpað henni. Málið fór svo illa með hana að hún lenti á geðveikrahæli.  Henni fannst Ibsen hafa notað sig og svikið. Í næstu skáldsögu sinni talaði hún bitur um það hvernig karlar noti ógæfu kvenna sem efnivið í eigin skáldskap og frægðarferil.  Ibsen líkaði ekki við Lauru Kieler og kannski líkaði honum heldur ekkert sérlega vel við Nóru heldur.

Breski höfundurinn  A.S. Byatt skrifaði umhugsunarverðan pistil um Dúkkuheimilið í The Guardian árið 2009 (Blaming Nora) þar sem hún bendir á að Nóra hefur enga samúð með öðrum persónum í verkinu, hvorki Kristínu Linde, vinkonu sinni, né hinum ógæfusama Niels Krogstad. Minnsta samhyggð sýnir hún vonbiðli sínum, hinum deyjandi lækni Jens Rank. Þessi þrjú voru leikin af Arndísi Hrönn Egilsdóttur, Þorsteini Bachmann og Vali Frey Einarssyni  í Dúkkuheimilinu og öll bjuggu þau til heilsteyptar og flottar persónur. Í augum Nóru eru Kristín og Jens fyrst og fremst aðdáendur og nauðsynlegir áhorfendur og engin eftirspurn eftir þeirra eigin sögu.

Sjálfhverfa Nóru hverfur að miklu leyti bak við sjarma hennar og ákafa í túlkun Unnar Aspar en hún var þarna engu að síður allan tímann. Það var samt eins og hún byrjaði að sjá annað fólk í lokaþættinum og kannski var það hluti af því að sjá ljósið sem hún gekk á móti í lokin en það það er aftur margrætt myndmál.

Ætli sé ekki best að gefa Vilborgu Dagbjartsdóttur lokaorðið í ljóðinu „Erfiðir tímar“ sem hefst svo: Nóra litla, hvert ætli þú hafir svo sem getað farið?

Deila

[/container]


Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3