„Ég hef ákveðið að hætta að skilgreina mig sem kven-eitthvað eða karl-eitthvað“

Í Kynvillta bókmenntahorninu er skrifað um hinsegin bókmenntir og hinseginleikann í bókmenntum — við lesum á skjön, skyggnumst út fyrir síðurnar og skoðum það sem býr á milli línanna. Umsjón: Ásta Kristín Benediktsdóttir, lektor við Íslensku- og menningardeild: akb@hi.is.  


Unnur Steina K. Karls, meistaranemi í almennri bókmenntafræði, skrifar um kynseginleika í íslenskum skáldsögum.

Um kynseginleika í íslenskum skáldsögum

Bókmenntir hafa frá upphafi fjallað um fjölbreytileika kyns og kynvitundar en það var ekki fyrr en nýlega að eiginlegar kynsegin persónur tóku að birtast í íslenskum skáldsögum. Hér á eftir verður fjallað um sex slíkar bækur, sem allar komu út á síðustu fimm árum, en auk þeirra má nefna Hans Blævi (2018) eftir Eirík Örn Norðdahl. Þau orð og hugtök sem við notum í dag til að lýsa kynseginleika eru langflest nýyrði og áður en þau ruddu sér rúms í íslenskri tungu var erfiðara að fjalla um málefnið. Auknum sýnileika kynsegin fólks í samfélaginu mun þó vonandi fylgja aukinn sýnileiki í íslenskum skáldsögum.

Kynsegin persónur í aukahlutverkum

Skáldsagan Móðurhugur (2017) eftir Kára Tulinius er ein fyrsta íslenska bókin, ef ekki sú fyrsta, þar sem fornafnið hán er notað. Ein af aukapersónunum, Lionel, er kynsegin og notar fornafnið hán. Lítið kemur fram um hán annað en að háni var útskúfað úr samfélaginu þegar hán kom út úr skápnum. Lionel missti forræði yfir dóttur sinni fyrir að vera kynsegin og þrátt fyrir að vera með meistaragráður fær hán ekki að kenna og engar bækur útgefnar. Lionel býr ásamt ástmanni sínum Jerome í litlu húsi á afskekktum stað og virðist forðast samfélagið sem fordæmdi hán.

Í bók Ævars Þórs Benediktssonar Drengurinn með ljáinn (2022)er einnig aukapersóna sem er kynsegin og jafnframt er persónufornafn forsætisráðherra Íslands hán í Arnaldur Indriðason deyr (2021)eftir Braga Pál Sigurðarson. Persónur sem þessar, sem eru í litlum hlutverkum, virðast ekki skipta miklu máli í fyrstu en í raun eru þær mikilvægt skref í átt til þess að gera kynsegin fólk sýnilegra og festa fornafnið hán í sessi í íslenskri tungu.

Hér er hán, um hán, frá háni, til háns

Þekkingarleysi og fordóma gagnvart kynsegin fólki má einnig finna í íslenskum skáldsögum. Sem dæmi má nefna Að eilífu ástin (2018) eftir Fríðu Bonnie Andersen og Dauðabókina (2020)eftir Stefán Mána. Í fyrri bókinni segir persónan Sigga að í raun mætti segja að „Guð sé hán“ og að orðið hán þýði „eitthvað sem skilgreinir sig hvorki sem karl né konu“.[2] Þarna birtist sá algengi misskilningur að persónufornafnið hán sé nafnorð sem lýsi kynvitund. Sigga er trans kona sem vinnur á elliheimili og hefur reynt að upplýsa og fræða heimilisfólk um hvað það er að vera trans en þrátt fyrir það virðist hún ekki fullkomlega skilja hvernig nota eigi fornafnið hán.

Í Dauðabókinni leiðir morðmál rannsóknarlögreglumanninn Hörð Grímsson að trans málefnum. Hugmyndir hans um trans fólk einkennast af mikilli vanþekkingu og fordómum þar sem hann segir meðal annars um kynsegin fólk: „Það má ekki einu sinni flokka fólk eftir kynfærum lengur því sumir eru hvorki karl né kona heldur eitthvað sem heitir hán, hvað sem það nú er.“[3] Hér kemur aftur upp fyrrnefndur misskilningur þar sem Hörður notar fornafnið hán rangt. Hvergi í bókinni eru skoðanir Harðar og þær rangfærslur sem hann setur fram gagnrýndar eða vegið á móti þeim. Sérstaklega má tilgreina orðræðu hans um morðingja bókarinnar sem er trans einstaklingur. Hörður segir morðingjann hvorki vera konu né mann (morðinginn er þó samkvæmt lýsingum trans maður) og tengir það við andlegt ójafnvægi, afbrigðileika og verknað hans.[4] Eru þessar skaðlegu hugmyndir Harðar síðar staðfestar þar sem morðinginn er vistaður á réttargeðdeild.

Litli garðurinn

Skaðlegar umfjallanir líkt og í fyrrnefndum bókum eru sem betur fer fátíðar en dæmi um jákvæðari birtingarmynd fá finna í skáldsögunni Litli garðurinn (2020)eftir Láru Óskarsdóttur. Sagan gerist á tveimur tímabilum, á tíunda áratugnum og í samtímanum. Á fyrra tímabilinu fjallar sagan um Elínu og Stef, sem lesendur kynnast fyrst sem Stefano/Stefí. Stef kemur út sem kynsegin í bókinni en þegar Elín og Stef kynnast fyrst er Stef að hætta störfum hjá lögreglunni og að hefja feril sinn sem dragdrottning. Hán segir frá því hvernig hán hafi vitað frá unga aldri að hán hafi ekki fæðst í því kyni sem háni var ætlað:

Þegar ég var þriggja ára, byrjaði ég að klæða mig úr strákafötunum mínum og fara í kjóla sem frænka mín átti. Hún greiddi á mér hárið og setti í það spennur.[5]

Viðbrögð foreldranna við þessari hegðun voru neikvæð. Þau bönnuðu frænkunni að koma oftar í heimsókn, sendu Stef í strákabúðir og neyddu hán til að bæla kynvitund sína. Hán segist hafa viljað þóknast foreldrum sínum en nú séu þau bæði látin og því getur hán loksins lifað eins og hán vill.

            Hingað til hefur Stef hvorki fundið sig sem karl eða konu en þó leikið bæði hlutverk sem Stefano og Stefí. Hán nýtir sér það að geta klætt sig í karlmannsföt og verið álitið karlmaður en klæðist aðallega kjólum heima hjá sér. Kvenlega hliðin kemur svo sterkt fram í draginu þar sem hán nýtur þess að vera mjög kvenlegt. Að lokum fær Stef þó nóg af því að leika þessar tvær manneskjur, karlmanninn Stefano og kvenmanninn Stefí. Þegar hán kemur út úr skápnum segir hán Elínu að hán hafi ákveðið að hætta að skilgreina sig eftir kynjatvíhyggjunni. Þá tekur hán upp nafnið Stef þar sem hin nöfnin eru tengd ákveðnum kynjum.

            Þar sem saga Stefs gerist eins og áður segir á tíunda áratugnum voru þau orð sem við notum í dag ekki til, því notar hán sem dæmi ekki orðið kynsegin. Stef segist einnig vera sama um fornöfn en á þessum tíma hafði Stef ekki úr öðru að velja en hún eða hann þar sem hán hafði ekki enn verið búið til. Í þeim hluta sem gerist í samtímanum vísar Katrín, dóttir Elínar, þó til Stefs með fornafninu hán og má þar greina þessa þróun orðræðunnar beint. En eins og sálfræðingur Katrínar segir þegar hún spyr hvort það sé ekki sérstakt að Stef hafi skilgreint sig utan kynjatvíhyggjunnar í mörg ár, þá hefur kynsegin fólk alltaf verið til þó það hafi ekki verið til ákveðin orð um það fyrr en nýlega.

            Saga Stef er mjög falleg og byggir að mestu leyti á gleði. Þrátt fyrir að þurfa að fela kyngervi sitt lengi vel endar saga háns á því að hán hefur fundið sig, er glatt og hefur meira að segja látið drauma sína rætast um að opna eigin dragklúbb og verða fræg dragdrottning. Sögur sem þessar, þar sem saga kynsegin persóna er sögð með mikilli virðingu og byggir ekki á fordómum heldur þeirri lífsgleði sem fylgir að geta verið man sjálft, eru gríðarlega mikilvægar. Vonandi munu þær bækur í framtíðinni sem fjalla um kynsegin persónur taka svona birtingarmyndir til fyrirmyndar.

Unnur Steina K. Karls, meistaranemi í almennri bókmenntafræði.


[1] Lilja Óskarsdóttir, Litli garðurinn, (Reykjavík: Lára Óskarsdóttir, 2020), bls. 171.

[2] Fríða Bonnie Andersen, Að eilífu ástin, (Reykjavík: Bjartur, 2018), bls. 204.

[3] Steinar Bragi, Dauðabókin, (Reykjavík: Sögur, 2020), bls. 205.

[4] Sama heimild, bls. 274.

[5] Lilja Óskarsdóttir, Litli garðurinn, (Reykjavík: Lára Óskarsdóttir, 2020), bls. 69.

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3