Kristín Ómarsdóttir. Mynd: Sveinbjörg Bjarnadóttir

Hinsegin andófsrit fyrir allan almenning: Um Einu sinni sögur Kristínar Ómarsdóttur

Í Kynvillta bókmenntahorninu er skrifað um hinsegin bókmenntir og hinseginleikann í bókmenntum — við lesum á skjön, skyggnumst út fyrir síðurnar og skoðum það sem býr á milli línanna. Umsjón: Ásta Kristín Benediktsdóttir, lektor við Íslensku- og menningardeild: akb@hi.is.  

Höfundur pistils: Sölvi Halldórsson, meistaranemi í ritlist við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands.
Einu sinni var kona sem skrifaði margar sögur

Einu sinni sögur Kristínar Ómarsdóttur komu út árið 1991 hjá Mál og menningu.[1] Bókin geymir 66 mjög stuttar sögur sem margar hverjar hefjast á orðunum „einu sinni“, líkt og ævintýri, brandarar og dæmisögur gera gjarnan. Þeim er raðað saman í kafla í eftir upphafsstaf titlanna, þannig að hverjum bókstaf stafrófsins er helgaður kafli með myndlýstri titilsíðu. Bókin er þannig (ör)sagnasafn í formi, eða dulargervi, uppflettirits.
            Ástir, tilfinningaleg tengsl og kynferði, bæði hinsegin og streit, eru algeng umfjöllunarefni. Við sögu koma til dæmis kynstórt fólk og kynlitlir makar þeirra (68–69), kynvillingar sem gera sitt besta til að fóta sig í gagnkynhneigðu hjónabandi (69–70) og fjórar sögur eru helgaðar manni sem var „hommi og líka venjulegur og líka fyrir gamlar konur og stundum fyrir gamla menn en mjög lítið fyrir sjálfan sig“ (90–94). Loks er konuföðmum og konuþrá gerð sérstök skil.

Konuþrá
Einu sinni voru tvær konur. Og þær voru mjög fallegar. Þær þráðu að eiga heima hvor hjá annarri en bjuggu langt í burtu og sögðu aldrei hvor annarri þrá sína. Og voru þær sífellt að leyna óskum sínum.
                Og lang langt og djúpt heima hjá þeim, hjá annarri oní sultukrukku og hjá hinni líka oní sultukrukku, geymdu þær lítil sexhyrnd óskabox úr þungu gleri. Inní þeim lá pínulítil þrá sem aldrei dó. Og stundum. Þegar þær fóru að sofa á kvöldin. tóku þær boxin uppúr krukkunum og lögðu þau á brjóst sín og opnuðu. Svo sofnuðu þær. Þær voru svo fallegar.
                               Og líka allt í kringum þær var fallegt. (66)

Líkt og sjá má eru sögurnar skrifaðar á einföldu máli og í (því sem virðist vera) afslöppuðum  stíl. Þær komast flestar fyrir á einni eða tveimur síðum og eru prentaðar með nokkuð stóru letri. Setningarnar eru ýmist ofureinfaldar eða ýktar og óvenjulegar að gerð. Málsgreinar byrja gjarnan á samtengingum, aukasetningar fá standa sem heilar málsgreinar en jafnoft raðast setningar saman í orðabunur sem ná yfir margar línur áður en punktur er settur aftan við þær. Fyrir vikið verður atburðarásin spunakennd og nokkuð talmálskennd á köflum:

Elskhugar morðingjar söngvarar

Einu sinni voru tveir menn sem elskuðu hvor annan, kysstu hvor annan, svæfðu hvor annan, böðuðu hvor annan, báru hvor annan, mötuðu hvor annan, kitluðu hvor annan, hristu hvor annan, klæddu hvor annan, háttuðu hvor annan og dreymdi hvor annan og vöktu hvor annan, gerðu hvor við annan allt sem þurfti nema eitt, þeir drápu aldrei hvor annan. Hins vegar voru einu sinni aðrir tveir menn og þeir drápu hvor annan. Þeir gerðu það með kylfum. […] (28)

Og í sögunum gerðist alls konar skrýtið en líka venjulegt

Sögur Kristínar dansa gjarnan á mörkum örsagna og prósaljóða en uppbyggingin er oft laus við hefðbundna atburðarás eða orsakasamhengi.Sagan „Í borg hinna fögru“ (54–57) er t.d. eins konar staðar- og þjóðháttalýsing á „borg hinna fögru“ og öðrum borgum í nágrenni hennar og sagan „Heim til mín“ (42) er persónuleg leiðarlýsing um hvert þú-ið, eða viðmælandinn, eigi að fara og hvað hann eigi að gera til að komast heim til sögumennisins.[2] Þó nokkrar sögur eru síðan ráð eða heilræði til lesanda, ýmist gefin fyrir sértækar aðstæður eins og „Þegar ást gleymist“  (161) eða sem almennari húsráð eða hreinlega lífsráð. Raunar má segja að gert sé í því að jagast í hinu hefðbundna „sögu-formi“ í öllum sögunum. Um verkið hefur Kristín enda sjálf skrifað að hún hafi lagt upp með að „skrifa sögur úr eins litlu hráefni og hugsast mátti […] skrifa sögur sem héldu með eins fáum spýtum og þurfti.“[3] Í takt við það kjarnast umfjöllunarefni sagnanna yfirleitt í gagnorðum titlum

Barn fæðist

Einu sinni fæddist barn sem átti ekki að fæðast en fæddist samt. Mamma þess gat ekki annað en fætt það og læknarnir og hjúkrunarfólkið gátu ekki annað en tekið á móti því. Og það var heldur ekki hægt annað en að lána því rúm og setja það í föt og láta það vera til.
Og það fæddist eins og margir aðrir hafa fæðst. Og það öskraði álíka og hefur verið. Og það var með pínulítið hár og enn minni augu og hendur sem gerðu strik út í loftið. Og mjúka stillta fætur með litlum ávölum tám sem voru eins og punktar oná tíu ium.
                En það sem gerðist var að það var aldrei neinn sem horfði á það. Og það var sárt. (13)


Þegar Kristín steig fram á ritvöllinn á níunda og tíunda áratugnum var verkum hennar og ritstíl gjarnan lýst sem einföldum eða naívískum. Eins og bókmenntafræðingurinn Dagný Kristjánsdóttir hefur bent á felst þó ákveðin þversögn í því að nefna ritstíl „naívískan“, því hið ritaða (og ekki síst hið útgefna og prentaða) orð er í eðli sínu sviðsett og alltaf yfirvegað.[4] Þess vegna er lykilatriði að hafa í huga að sú „einfeldni“ sem býr í naívískum textum er alltaf tilbúningur – og sjaldnast jafn einfaldur og hann vill vera láta. Það sem gerir Einu sinni sögur þó sérstaklega „naívískar“ eru myndirnar sem fylgja með sögunum, sem einnig eru eftir Kristínu, en í þeim leynist túlkunarlykill.

(Og hún teiknaði líka myndir með sögunum)

Í upphafi hvers kafla Einu sinni sagna er teikning af bókstafnum sem tiltekinn kafli er helgaður, ásamt ýmsum grallaralegum fígúrum. Á titilsíðu A-kaflans er þannig mynd af litlum kalli með hatt sem situr klofvega ofan á skrautrituðu A-i með hendur á mjöðmum. Hér stendur ekki til að nota fyrsta staf stafrófsins til að stafa orð eins og API eða ANANAS, heldur hefur lítill kall hlammað sér ofan á A-ið eins og hest (eða ASNA). Í teikningunni sem fylgir B-kaflanum er B-ið hægindastóll undir öðrum hattaklæddum kalli, sem situr þar og les dagblað, og í F-kaflanum notar lítil fígúra tvö F fyrir stultur eins og sirkúslistamaður.
                Þessi leikur með stafrófið, í samspili við naívískan texta sagnanna, minnir lesanda í senn á Stafakarla Bergljótar Arnalds og kenningar Michels Foucault um hið lárétta vald orðræðunnar. Myndmál höfundar gefur nefnilega skýrt til kynna að stafirnir í stafrófinu (sem ljúflega má túlka sem sjálft tungumálið, eða orðræðuna) séu ekki líf- og hlutlaust samskiptakerfi heldur valdatæki og verkfæri sem bæði er hægt að beisla og leika sér með.

En það sem var venjulegt var líka skrýtið. Og fyndið  

Uppátæki litlu kallanna á myndunum ríma líka skemmtilega við hugtak innan hinsegin fræða sem á íslensku hefur verið nefnt skjönun (e. queering).[5] Hugtakið er nátengt afbyggingarhugtaki Derrida, og felst í því „að setja á skjön“ það sem er talið venjulegt eða sjálfsagt. Þannig má varpa ljósi á að það sem er viðtekið og miðlægt í menningunni er hvorki miðlægt né viðtekið í eðli sínu, heldur hefur verið komið fyrir þar af ráðandi hugmyndafræði samfélagsins. Dæmi um skjönun úr Einu sinni sögum gæti verið sögurnar af Guði í himnaríki og eiginkonu hans sem rífast stundum jafn mikið og hjón á jörðu niðri (25–27) eða sagan af hjónunum sem elska að vera í tísku og langar til að gera eitthvað sem veitir þeim sérstöðu og enda á hommaklúbbi þar sem maðurinn hverfur löngum stundum meðan konan fær glæsilega dansherra og sólgleraugu til að dansa með. Með því að skjöna félagslegar stofnanir eins og hjónabandið og kjarnafjölskylduna, eða óræðari fyrirbæri eins og kyngervi eða kynþokka, er undirstrikað að þessi fyrirbæri eru tilbúin, mótuð af og sniðin að hinu gagnkynhneigða normi og umfram allt mannanna verk.
            Að því sögðu er sérstaklega áhugavert að sögunum í Einu sinni sögum sé raðað upp einsog bókin eigi að vera uppflettirit. Þótt umfjöllunarefnin séu iðulega margræð eða lýsi flóknum aðstæðum í lífi sögupersónanna eru sögurnar skrifaðar á einföldu og auðlesnu máli. Sögumennið hikar auk þess ekki við að fella dóma og stýrir samúð lesanda á ákveðnar brautir. Fyrir vikið orka sögurnar nokkuð pedagógískar á lesandann, bæði hvað varðar uppsetningu textans og stíl hans og frásagnarhátt. Það er líkt og sögumennið sitji á hækjum sér og vilji upplýsa lesendur sína í rólegheitunum um hvernig heimurinn er í raun og veru. Þannig má segja að „naívískur“ frásagnarháttur og skjönað sjónarhorn Einu sinni sagna geri verkið að hinsegin andófsriti í sauðagæru. Lesendum eru borin á borð ýmis sígild og „streit“ söguefni frá skjönuðu sjónarhorni á sama tíma og sögum þeirra sem standa á skjön við samfélagið er gefið miðlægt rými. Þannig verða söguheimar Einu sinni sagna að hlutlausu rými þar sem ansi örðugt er að greina hvað er hinsegin, undarlegt eða venjulegt og hvað ekki.

Sölvi Halldórsson, meistaranemi í ritlist við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands.


[1] Áður hafði Kristín sent frá sér ljóðasafnið Í húsinu okkar er þoka (1987), sögubókina Í ferðalagi hjá þér (1989), auk leikverkanna Draumar á hvolfi (1985) og Hjartatrompet (1990).

[2] Hér er kynnt til sögunnar nýtt frásagnarfræðihugtak: sögumenni er kynhlutlaus hliðstæða hugtaksins „sögumaður“, sem dregur líka fram að sögumaðurinn er ekki manneskja í eiginlegum skilningi heldur mannlíki, sbr. vél-menni.

[3] Kristín Ómarsdóttir, (án ártals) „skáldsögur, prósi | novels, prose“, [bloggfærsla] sótt þann 5. nóvember 2022 af https://kristinomarsdottir.wordpress.com/skaldsogur-novels/

[4] Dagný Kristjánsdóttir, „Tómið og tilveran“, Ritið: tímarit Hugvísindastofnunnar 3/2006, bls, 96–97.

[5] Skjönun er þýðing Geirs Svanssonar á því sem á ensku er nefnt queering og hefur líka verið nefnt „að hinsegja“. Þýðingin er sótt í grein Geirs „Ósegjanleg ást: Hinsegin sögur og hinsegin fræði í íslensku samhengi“ sem birtist í Skírni haustið 1998. Þar fjallar Geir almennt um hinsegin fræði, auk þess sem hann rýnir í þrjár hinsegin skáldsögur frá tíunda áratugnum (Z – Ástarsaga eftir Vigdísi Grímsdóttur, Sú kvalda ást sem hugarfylgsnin geyma eftir Guðberg Bergsson og Dyrnar þröngu eftir Kristínu Ómarsdóttur).

slotoppo


agen bola online


Mix Parlay


Judi Bola


Mix Parlay


judi bola


slot gacor anti rungkad


Penghematan 3x Tips Mahjong Ways Hunian PCH

Rahasia Siti Surabaya Produktivitas Naik 25 PCH

Scatter Hitam Bisnis Irfan Hunian Langka PCH

Bandingkan Mahjong Ways vs Cost Saving PCH

Kunci Gopay178 Hunian Berperabot PCH

Membaca Data Bisnis dengan Mahjong Wins Gopay178

Satu Pintu 75000 Pilihan Single Poc PCH

Relokasi Tanpa Drama Panduan Group Move

Fitur Baru PCH Check In Mudah Jackpot Gopay178

Kenyamanan Eksekutif Hunian PCH All Inclusive

Dosen STIP Ungkap Pola Raja Zeus 178 Juta

Mega Win Fadil Bogor Pola Mahjong Ways Ilmiah

Scatter Hitam Taruna Wulan Semarang Menang 112 Juta

Riset Mahasiswa Jakarta Wild Bandito Data Navigasi

Raka Surabaya Uji Pola Mahjong Ways Berhasil Gopay178

Kapten Rendra STIP Pola Lucky Neko Taruna Maritim

Temuan STIP Pola Raja Zeus Gelombang Laut Banda

Mahjong Wins3 Simulasi Ilmiah Taruna Teknika

Taruna Rudi Makassar Rekor 134 Juta Mahjong Ways

Jordan Bogor Penelitian Mahjong Ways 92 Juta

Dosen STIP Pengaruh Pola Spin Mahjong Ways

Pola Turbo Cuan Mahjong Wins3 Psikologi Taruna

Gopay178 Studi Pola RTP Harian Lab STIP

Dian Pekalongan Menang 75 Juta Analisis Mahjong Wins3

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko STIP

Kapten Suharto Pola Wild Bandito Navigasi Kapal

Taruna Fadil Bogor Mahjong Ways Lab Statistik

Taruna Denpasar 67 Juta Simulasi Mahjong Ways

Cuan Lucky Neko Modul Statistik Maritim

Dian Pekalongan Analisis Akademis Mahjong Wins3

Taruna Inces1000 STIP Pola RTP Ilmiah

Taruna Rudi Makassar Uji Pola RTP Mahjong Ways

Peneliti STIP Mahjong Ways Analisis Arus Laut

Lucky Neko STIP Simulasi Probabilitas Kapal

Pola Turbo Taruna Bogor Mahjong Ways 92 Juta

Taruna Siti Pontianak Riset Wild Bandito 102 Juta

Taruna Wulan Semarang Scatter Hitam 112 Juta

Riset EJournal STIP Pola Raja Zeus Navigasi

Mahjong Wins3 Modul Kedisiplinan STIP

Wild Bandito Riset Taruna STIP Internasional

Taruna Ilham Palembang Pola Lucky Neko STIP

Taruna Aldi Bandung Scatter Hitam STIP

Gopay178 Riset STIP Pola Mahjong Wins3

Pola Lucky Neko Latihan Reaksi Cepat Maritim

Taruna Rehan Solo Simulasi Mahjong Ways 115 Juta

Taruna STIP Jakarta Mahjong Ways Gopay178

Gopay178 Penelitian Pola Scatter Hitam

Riset Pola Spin Janda Wild Bandito Fokus Taruna

Taruna Inces1000 STIP Probabilitas Arus

Taruna Lina Padang 98 Juta Metode Lucky Neko

Pola Spin Rahasia Mahjong Ways 2

Trik Spin Manual Gates of Olympus

Waktu Terbaik Scatter Hitam

Trik Spin Sweet Bonanza

Pola Spin Wild West Gold

Jam Hoki Mahjong Ways

Rahasia Spin Starlight Princess

Pola Spin Gates of Olympus X1000

Pola Spin Mahjong Ways 3

Waktu Terbaik Sugar Rush

Pola Spin Jigjag Mahjong Wins

Eko Samarinda Gates of Gatot Kaca

Pola Spin Stabil Mahjong Wins3

Dody Perbandingan Gaya Spin

Scatter Hitam Anti Banned

Pola Spin Gates of Olympus X5000

Fitur Turbo Gates of Olympus

Pola Spin Modal Kecil Mahjong Wins

Gaya Spin Efektif Semua Game

Reset Akun Mahjong Ways

Strategi Unik Tegal Pengusaha Es Batu Ubah Waktu Pendinginan Jadi Rumus Penjualan Paling Akurat

Mantan Honorer Kaya Temukan Kode Scatter Rahasia Kini Jadi Jutawan

Ibu Rumah Tangga Hasilkan Rp90 Juta dari Catatan Tanggal Penjualan Sederhana

Riset Pegubin Buktikan Pola Internet Naik Turun Berbanding Lurus dengan Omzet UMKM

Model Keuangan Ajaib Mahasiswi Akuntansi Mirip Pola Spin Digital

Jurnalis Muda Ungkap Hubungan Waktu Posting dan Peluang Transaksi Raksasa

Bahasa Baru UMKM Kepala Bidang Ekonomi Sebut Pola Scatter Kunci Sukses Modern

Laporan Rahasia 78 Persen UMKM Gunakan Strategi Rolling Tanpa Sadar

Ide Bisnis Gratis Pemilik Warung Kopi Dapat Cuan dari Log Data Terbengkalai

Cepat Kaya Diskominfo Rilis Aplikasi Deteksi Jam Cuan Berbasis Analisis Harian

Modal Tukang Parkir Semarang Catat Waktu Mobil Datang Dapat 70 Juta

Strategi Produksi Viral Pengusaha Snack Gunakan Pola Gopay178

Kisah Pegawai Malam Menemukan Waktu Hoki di Tumpukan File Audit

Terobosan AI Gopay178 Prediksi Jam Ramai Marketplace Lokal

Fenomena Digital Data UMKM Aktif Malam Hari Tumbuh 50%

Cerita Lucu Berakhir Cuan Pegawai Dinkop Salah Upload Data

Inovasi Gila Pegubin dari Jaringan WiFi ke Jaringan Bisnis

Fakta Unik Kudus UMKM Temukan Hubungan Musik Dangdut dan Omzet

Peluang Bisnis Barista Dapat Ide Usaha dari Chat Grup Gopay178

Lebih Akurat dari Ramalan Pengusaha Cilacap Klaim Pola Gopay178

cepdecantabria tukang las bongkar trik mahjong 3 maxwin wild power

rahasia mega scatter mahjong wins 3 cepdecantabria pola gacor naga hitam

master cepdecantabria trik bet all in gates of olympus formula jackpot

kisah petani garam madura cepdecantabria hujan scatter spin manual

cepdecantabria ungkap rtp pg soft server eksklusif sarjana sukses pola baru

juragan pempek heboh cepdecantabria jam hoki gates of olympus turbo efektif

cepdecantabria juru parkir viral metode sensasional mahjong wins maxwin

anak kos yogya cepat kaya panduan jitu cepdecantabria mahjong ways master

stop rugi cepdecantabria rtp wild bounty trik penambang emas maxwin

heboh komdis stip taruna jago mahjong cepdecantabria tren kemenangan

strategi menang konsisten 75juta gates of olympus kutaitimurkab

disertasi kunci menang 120juta mahjong wins 3 kutaitimurkab

prediksi menang mahjong wins 3 50juta data historis kutaitimurkab

pola wild power jackpot 88juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

rahasia bet all in 90juta mahjong ways 1 metode kutaitimurkab

algoritma wild bounty teknik menang 150juta mahasiswa kutaitimurkab

jurnal scatter hitam jackpot 99juta pragmatic play kutaitimurkab

strategi menang 65juta gates of olympus mahasiswa itb kutaitimurkab

rtp menang cepat 110juta mahjong ways 1 vs 3 kutaitimurkab

pola distribusi scatter menang 105juta mahjong ways 3 kutaitimurkab

mahasiswa stmikkomputama god hand gates olympus dana studi 75 juta

dosen stmikkomputama rahasia pola algoritma mahjong ways 3 jackpot

alumni stmikkomputama tukang service workshop mewah scatter hitam

stmikkomputama komite disiplin prestasi coding mahjong wins skripsi

mahasiswa stmikkomputama tingkat akhir naga hitam mahjong kesabaran

rahasia banjir scatter alumni stmikkomputama ayah 2 anak 65 juta

direktur stmikkomputama jackpot puluhan juta trik pola mahjong ways

penjual pulsa stmikkomputama sukses gates olympus logika pemrograman

mahjong wins 3 pragmatic teknik jitu lulusan stmikkomputama jackpot

cara singkat jackpot rtp pg soft 10 jurus rahasia stmikkomputama

komputama algoritma scatter hitam jackpot 99 juta

disertasi dosen komputama probabilitas menang mahjong wins 3

wild power jackpot 88 juta pola mahjong ways 3 dosen mtk komputama

tim riset komputama studi pola scatter mahjong ways 3 105 juta

strategi eksponensial gates of olympus kuliah komputama 75 juta

metodologi komputama rahasia bet all in mahjong ways 1 90 juta

mahasiswa komputama teknik menang 150 juta wild power wild bounty

model prediksi komputama data historis menang 50 juta mahjong wins 3

analisis komparatif rtp komputama menang cepat mahjong ways 1 vs 3

topik hangat mahasiswa itb komputama strategi menang gates of olympus

strategi scatter hitam geothermal itmnganjuk maxwin pembangunan

mahjong ways 3 konservasi mangrove itmnganjuk dana csr triliun

pola kemenangan beruntun jalur logistik cpo itmnganjuk bisnis ekspor

analisis mahjong ways 3 kenaikan wisatawan itmnganjuk pantai beras basah

pemkab implementasi full power wild kebun sawit rakyat panen maxwin

gerakan anti rungkad inspirasi umkm itmnganjuk omzet melonjak drastis

dprd terkejut upgrade scatter hitam percepat infrastruktur pedalaman

mahjong ways 3 ukur indeks kebahagiaan masyarakat itmnganjuk maxwin

misteri big win frekuensi kemenangan jam padat aktivitas tambang

mahasiswa itmnganjuk beasiswa jepang penelitian free spin irigasi

mahjong ways 3 tracon wild spin 1000 persen

pola reel gacor mahjong ways 2 tracon 2025

strategi tracon mahjong ways 3 wild energy digital

bocor pola mahjong wins 3 tracon trik wild

gertakan sempurna tracon mahjong ways 3 max win

tracon exclusive trik mahjong ways 3 lamine yamal

fenomena baru strategi wild spin tracon mw3

perbandingan mahjong ways 2 vs 3 gacor tracon 2025

makna wild spirit mahjong ways 3 strategi tracon

strategi tracon taruhan maksimal mahjong ways 3