„Við hikum ekki lengur“

Viðtal við Skarphéðin Guðmundsson, dagskrárstjóra sjónvarps hjá RÚV

Skarphéðinn Guðmundsson hefur verið dagskrárstjóri Ríkissjónvarpsins frá 2012 og ýmsar breytingar hafa verið gerðar á dagskránni á þessum tíma. Viðsnúningur hefur orðið í áhorfi á síðustu árum og það hefur til dæmis aukist meðal yngra fólks. Við settumst niður og ræddum hvernig Ríkissjónvarpið hefur orðið kjarkaðra í efnisvali, hvernig þau hika ekki lengur við að setja efni fyrir afmarkaðan hóp á besta sýningartíma þrátt fyrir að áhorf minnki á meðan. Mig langaði líka að vita hvort samkeppni við aðrar stöðvar hefði mikil áhrif á dagskrárvalið og hvernig Covid hefur haft áhrif á dagskrárstefnu Ríkissjónvarpsins undanfarna eina og hálfa árið.

Hurfum algjörlega frá því að kaupa amerískt efni“

Skarphéðinn segir að óháð Covid-19 hafi stefna Ríkissjónvarpsins varðandi menningarumfjöllun og í raun alla dagskrárgerðina færst æ meira í þá átt að skerpa á sérstöðunni. Þau leyfi sér að vera hugaðri í að velja dagskrárefni með því að leggja meiri áherslu á erindi og mikilvægi efnisins heldur en vinsældir og leggja sig fram við finna áhugavert efni utan bandaríska markaðsins.

„Fyrir svona sex, sjö árum hurfum við algjörlega frá því að kaupa amerískar þáttaraðir. Þessar fáu sem eftir eru á dagskrá lúta samningum sem kveða á um að á meðan þetta er í framleiðslu þá verðum við að kaupa þetta. Við erum að fara að bjóða upp á fyrstu portúgölsku seríuna og meira af pólsku efni. Okkur finnst það mjög spennandi því það er eitt af því sem engir aðrir eru að gera. Við erum meira að leita eftir gæðum, fjölbreytni, einhverju allt öðru. Þetta erum við að gera líka með menningarefni. Við hikum ekki lengur við að setja þungt efni á besta sýningartíma og það er ekkert hundrað í hættunni þó að áhorfið detti niður og verði tiltölulega lítið á meðan þetta er í boði.“

Skarphéðinn nefnir að besta dæmið um þetta sé trúlega Klassíkin okkar sem allajafna er sýnt á föstudagskvöldi. Markmiðið er að gefa almenningi tækifæri til að velja efnið og eftirlætisverk sín; óperuverk, sígild verk, kvikmynda- eða söngleikjatónlist.  Þannig upplifir þjóðin svolítið að það sé hún sem velur efnið en ekki einhverjir hvítflibbar á RÚV. Skarphéðinn segir að viðbrögð hafi verið svolítið sterk svona fyrst um sinn, en eftir að búið hafi verið að fastsetja þetta á þessum tíma sé þetta orðið að hefð og komi engum á óvart lengur.

„Við fórum að sinna fleiri viðburðum“

Ég spyr hvort innlent efni hafi aukist í dagskrá Ríkissjónvarpsins á þessu rúmlega eina og hálfa ári sem sóttvarnartakmarkanir hafa meira eða minna verið í gildi og Íslendingar hafa verið meira heima við en nokkurn tímann áður.

„Já að einhverju leyti. Það jókst hvað það varðar að við fórum að sinna fleiri viðburðum, beinum útsendingum og upptökum frá viðburðum sem hafði verið frestað eða aflýst. Við vorum með sérstaka dagskrárgerð í kringum Hinsegin daga og 1. maí og alls konar samkomur og menningarviðburði. Samstarfið við Sinfóníuhljómsveitina jókst til mikilla muna og við fórum að sýna reglulega frá tónleikum hennar. Þannig að það er ekki allt neikvætt sem hefur verið að koma út úr þessu Covid ástandi og stefnan er að halda þessu samstarfi við Sinfó áfram þrátt fyrir afléttingar á takmörkunum.“

Skarphéðinn segir að ástandið hafi reynt talsvert á menningarstofnanir í landinu, þar með talið Ríkissjónvarpið. Fólk hugsi fyrst og fremst um RÚV sem fjölmiðil en stofnunin gegnir gríðarlega mikilvægu hlutverki sem menningarstofnun. Það voru því ekki bara Harpa og Sinfóníuhljómsveitin sem leituðu samstarfs til að færa þessa viðburði heim í stofu til fólks í gegnum þá miklu dreifingu sem Ríkissjónvarpið hefur, til að reyna að viðhalda framboði á menningarlegu efni á þessum skrýtnu tímum. Ríkissjónvarpið hefur líka sýnt beint frá tónleikum Bjarkar Guðmundsdóttur í Hörpu en það verkefni sker sig úr að því leyti að Björk notar þetta efni áfram til sölu um allan heim. Til viðbótar við menningarefni varð svo einnig aukning á efni fyrir skólabörn á þessum tíma.

„Þegar skólastarf var takmarkað og skertist, sérstaklega á barna- og unglingastigi þá brugðumst við mjög hratt við og buðum upp á Heimavistina sem voru daglegir þættir sem voru sýndir á morgnana. Markmiðið var þar sannarlega ekki að koma með eitthvað í staðinn fyrir kennslu eða að vera eitthvað sem ætti að geta leyst skólasóknina af hólmi heldur var þetta í rauninni leið til þess að hafa ofan af fyrir krökkum þegar þau neyddust til þess að vera heima, með því að bjóða þeim upp á skemmtilega og fræðandi dagskrá og það gaf afskaplega góða raun.“

„Þessi hugmynd hafði verið á lofti á milli okkar Baggalútsmanna“

Mér leikur forvitni á að vita hvort Ríkissjónvarpið hyggist fara í samkeppni við Heima með Helga á Sjónvarpi Símans eða bregðast við því á einhvern hátt. Skarphéðinn segir það ekki vera stefnuna, Ríkissjónvarpið hafi það markmið að líta ekki á dagskrárgerð hjá öðrum sjónvarpsstöðvum sem samkeppni. Þau fagni henni frekar og líti svo á að þeirra hlutverk sé fremur það að vera að einhverju leyti leiðandi í þróun á dagskrárefni. Á þessum tíma kom upp sú hugmynd að bjóða upp á Sóttbarnalögin í samstarfi við Baggalút og Bogomil Font.

„Þessi hugmynd hafði verið á lofti á milli okkar Baggalútsmanna, að einhvern tímann væri gaman að gera þáttaröð sem væri helguð barnatónlist sem höfðar til allra. Þetta voru  bara bein viðbrögð við ástandinu. Við endurtókum svo leikinn um síðustu jól þegar við vorum með Baggalút í Skíðaskálanum í Hveradölum, það voru einnig bein viðbrögð. Það var náttúrlega búið að aflýsa öllum jólatónleikum og í raun taka alla viðburði af þjóðinni. Þannig að þrátt fyrir að hafa ekki verið búin að gera ráð fyrir því og hafa þurft að gera drastískar breytingar á öllum okkar áætlunum til þess að geta komið þessu fyrir, þá sáum við þetta sem einhverja sárabót fyrir þennan missi af jólatónleikunum. Það var þannig sem við vorum að bregðast við þessu miklu frekar en að bregðast við einhverri samkeppni frá Helga.“

Aðspurður hvort eitthvað í þessum dúr sé í pípunum núna í desember nú þegar þjóðin stendur frammi fyrir mögulegri aukningu á samkomutakmörkunum segir hann svo vera.

„Heldur betur. Fyrir svona viku, hálfum mánuði fórum við að vega og meta dagskrána okkar með tilliti til þessara takmarkana sem hafa nú þegar að einhverju leyti tekið gildi. Við erum að fara að bjóða upp á stutta þætti á undan Kappsmáli og Vikunni þar sem við ætlum að fara yfir ástsæl jólalög með Jóni Ólafssyni. Þetta er hálfgert svona Jóla-af fingrum fram þar sem hann fær gesti. Þetta er ekki bara leikin tónlist heldur er Jón líka að tala um jólatónlistina okkar. Þetta eru stuttir þættir sem við erum að ráðast í að framleiða með engum fyrirvara, sem einhvers konar viðbrögð við skorti á viðburðum sem fólk getur sótt.“

Jólastemningin verður við lýði í Ríkissjónvarpinu í desember, en við snúum okkur nú að spjalli um almenna menningarumfjöllun.

„Menningarmagasínþættir eru að einhverju leyti barn síns tíma“

Menningarumfjöllun í Ríkissjónvarpinu hefur breyst og vikið hefur verið frá svokölluðum menningarmagasínþáttum eins og Djöflaeyjunni og Mósaík. Skarphéðinn segir að þau hafi metið það svo að þannig þættir væru að einhverju leyti barn síns tíma og virtust alltaf fara í það horf að sinna bara því sem er í gangi hverju sinni í menningarlífinu, vera viðburðadrifnir. Slík menningarumfjöllun var því færð í annað form, eins og í Menninguna og Kastljós og sjónum var beint að gerð þátta um mismunandi listgreinar.

„Við erum í rauninni búin að vera á ákveðinni vegferð í að taka fyrir hinar ýmsu listgreinar, eins og við gerðum með sígilda tónlist í Útúrdúr með Víkingi Heiðari og Höllu Oddnýju og með myndlist í Opnun. Það var sérstök þáttaröð um nútímamyndlist þar sem fylgst var með ferli sjö íslenskra myndlistarmanna við samsýningu á verkum þeirra. Þetta er yfirlýst markmið hjá okkur, við erum að taka fyrir listgreinar hverja á eftir annarri.“

Þessa dagana er verið að klára framleiðslu á þáttaröðinni Ímynd sem er helguð ljósmyndun. Þar er stefnan sú sama og var í þáttaröðinni Sporið, þar sem ákveðið var að fjalla um dans út frá víðara sjónarhorni en þessu þrönga listræna formi sem flestir tengja hann við. Horft var á greinina út frá listrænum, mannlegum og heimspekilegum nótum, hvaða hlutverki dans gegnir í lífi okkar allra.  Skarphéðinn segir að ákveðið hafi verið að fara í þetta verkefni með það fyrir augum að þessi nálgun stórauki líkurnar á því að ná til breiðari hóps heldur en bara þeirra sem hafa áhuga á viðkomandi listgrein.

„Í stað þess að fara bara beint í að fjalla um listræna ljósmyndun, fréttaljósmyndun, landslagsljósmyndun eða portrett þá erum við líka að fjalla um hvaða risahlutverk ljósmyndun er farin að gegna í lífi okkar allra. Við erum sítakandi myndir, hvað gerir það við okkur sem samfélag, hvaða mynd erum við farin að draga upp af okkur í öllum þessum ljósmyndum. Svo er þetta til marks um það hvernig við viljum  nálgast viðfangsefnin, að reyna að finna þennan flöt sem hefur eins breiða skírskotun og hugsast getur en fer samt á dýptina. Við erum að gefa okkur tíma, því þegar þú ert farinn að fara svona djúpt þá eru svo margir fletir á því sem að manni virðist í fyrstu frekar þröngt viðfangsefni.“

Það er ljóst að dagskrárstjórinn hefur mikinn metnað fyrir hönd Ríkissjónvarpsins. Það er margt í vinnslu og ýmislegt sem hægt er að hlakka til að njóta í vetur á meðan úti geysar stormur og heimsfaraldur. Við látum staðar numið hér – ég þakka Skarphéðni fyrir að gefa sér tíma til að spjalla við mig og stika út í óveðrið töluvert fróðari um stefnu og markmið ríkissjónvarpsins okkar allra.

[fblike]